Chcesz zarabiać, podróżując z towarem? Handel obwoźny to nie tylko stragan na kółkach, ale biznes z zasadami. Sprawdź, jak sprzedawać pierogi z busa, uniknąć mandatu za złą lokalizację i dlaczego w niedzielę wolno handlować… ale nie wszędzie. Od formalności po lodówkę w samochodzie – tu znajdziesz odpowiedzi, zanim wrzucisz pierwszy towar do bagażnika.
Czym adekwatnie jest handel obwoźny?
Handel obwoźny to mobilna forma sprzedaży, która polega na docieraniu do klientów z towarem prosto z samochodu, przyczepy lub tymczasowego stoiska. To nie to samo co sklep osiedlowy – tutaj nie ma stałego lokalu, a punkt sprzedaży „podróżuje” tam, gdzie akurat są klienci. Historia tej formy handlu sięga starożytności, gdy kupcy wędrowali między miastami z towarami na targowiskach. Dziś ten model wciąż działa, choć samochód zastąpił wozy konne.
Ciekawostką jest, iż handel obwoźny często kojarzony jest z sezonowymi produktami – latem sprzedaje się truskawki z budek przy drodze, zimą grzane wino na jarmarkach. Kluczowa różnica między nim a sklepem stacjonarnym to elastyczność. Handlarz może zmieniać lokalizację w zależności od okazji, np. targów, festynów czy choćby regularnych dyżurów w różnych dzielnicach. Nie potrzebuje też kasy fiskalnej – wystarczy prowadzenie ewidencji sprzedaży.
W Polsce ten rodzaj działalności regulują lokalne przepisy. Nie wolno po prostu zaparkować gdziekolwiek i rozłożyć towaru – muszą to być miejsca wyznaczone przez gminę, np. targowiska czy strefy handlowe. To właśnie odróżnia go od handlu obnośnego (np. sprzedaży lodów na plaży), który odbywa się bez użycia pojazdu.
Co można sprzedawać z samochodu?
Wybór towarów jest ogromny, ale nie wszystko się sprawdzi. Najpopularniejsze są produkty sezonowe i codziennego użytku:
- Żywność: domowe pierogi, warzywa, owoce, wędliny, miód, a choćby gotowe dania jak zapiekanki.
- Odzież i dodatki: letnie kapelusze, rękawiczki, biżuteria manualnie robiona.
- Rękodzieło i artykuły dekoracyjne: ceramika, wiklinowe kosze, świece.
Istnieją jednak ograniczenia. Nie wolno handlować zwierzętami, bronią czy alkoholem bez koncesji. W przypadku żywności konieczna jest zgoda sanepidu oraz spełnienie norm przechowywania (np. lodówka w samochodzie dla produktów mlecznych). Warto też sprawdzić regulamin konkretnego targowiska – niektóre miejsca zakazują sprzedaży konkurencyjnych towarów wobec stałych stoisk.
Przykład? Sprzedaż domowych konfitur z samochodu na osiedlowym targu. Albo wożenie po wsiach świeżych jaj od wiejskich kur. Klucz to prostota i uniwersalność – towary muszą być łatwe w transporcie i atrakcyjne „w biegu”.
Gdzie rozstawić mobilny punkt sprzedaży?
Legalne miejsca to podstawa. Najczęściej są to:
- Targowiska i bazary – wiele miast ma wyznaczone strefy z opłatami za stoisko (np. 50 zł za dzień).
- Imprezy plenerowe – festyny, jarmarki, koncerty.
- Strefy handlowe przy dużych osiedlach – tam, gdzie ludzie robią codzienne zakupy.
Nie można parkować byle gdzie. Próba handlu w centrum miasta bez zezwolenia skończy się mandatem (nawet 5000 zł grzywny). Trik? kooperacja z lokalnymi społecznościami – np. umawianie się z mieszkańcami na dostawy pod dom (to dozwolone, jeżeli klient sam zaprasza).
Wybór lokalizacji zależy też od grupy docelowej. Warzywa lepiej sprzedawać przy blokach, a rękodzieło – w turystycznych dzielnicach. Warto obserwować ruch: place przed marketami, przystanki autobusowe czy tereny przy szkołach to często „gorące” punkty. Pamiętaj tylko, by zawsze sprawdzić, czy dane miejsce nie jest objęte zakazem handlu – np. w pobliżu zabytków.
Od czego zacząć formalności?
Pierwszym krokiem jest rejestracja działalności gospodarczej – wystarczy wpis do CEiDG, chyba iż planujesz zatrudniać pracowników (wtedy lepsza będzie spółka). Kluczowy dokument to umowa z zarządcą terenu, np. urzędem miasta, która legalizuje handel w wybranym miejscu. W Warszawie trzeba np. sprawdzić mapę wyznaczonych stref na stronie biznes.um.warszawa.pl, a potem złożyć wniosek z oświadczeniem o braku zaległości podatkowych.
Jeśli sprzedajesz żywność, nie obejdzie się bez zgłoszenia do Sanepidu. Wymagana jest też decyzja konserwatora zabytków, gdy punkt ma działać na terenie objętym ochroną. Dla produktów spożywczych konieczne będzie przygotowanie dokumentacji GMP/GHP (Dobra Praktyka Higieniczna) oraz – w niektórych przypadkach – księgi HACCP.
Lista niezbędnych formalności:
- Wniosek o zawarcie umowy na handel obwoźny (z załącznikami, np. oświadczeniem o niezaleganiu z podatkami).
- Zgoda Sanepidu na sprzedaż żywności (w tym zatwierdzenie pojazdu i warunków przechowywania produktów).
- Rejestracja działalności gospodarczej z odpowiednim numerem PKD (np. 47.91.Z – Handel obwoźny).
Warto pamiętać, iż każda gmina ma własne opłaty za korzystanie z targowisk – w stolicy dzienna stawka za stoisko wynosi ok. 50 zł, ale w mniejszych miejscowościach bywa niższa.
Ile kosztuje prowadzenie takiego biznesu?
Koszty zależą głównie od skali działalności i rodzaju towarów. Dla handlu żywnością z food trucka wydatki będą wyższe niż np. przy sprzedaży rękodzieła.
Podstawowe koszty to:
- Pozwolenia i opłaty administracyjne: od 300 zł (w małych gminach) do choćby 5000 zł rocznie w dużych miastach.
- Utrzymanie pojazdu: paliwo (ok. 1200 zł miesięcznie przy średnim spalaniu), przeglądy (ok. 100 zł/rok), opony (1500 zł/rok).
- Miejsce na targowisku: 50-200 zł dziennie w zależności od lokalizacji.
- Ubezpieczenie: ok. 1200 zł rocznie za autocasco dla dostawczaka.
Dla sprzedających żywność dochodzą koszty sanitarno-higieniczne:
- Badania pracowników (ok. 150 zł/osoba).
- Wynajem kuchni do przygotowywania dań (jeśli food truck nie ma własnej) – ok. 2000 zł/miesiąc.
- Pojemniki chłodnicze (od 800 zł) lub lodówka turystyczna (300 zł).
Porównując to z wynajmem sklepu, handel obwoźny jest tańszy – brak stałego czynszu (ok. 3000 zł/miesiąc za lokal) i niższe koszty mediów.
Jak spełnić wymagania dla sprzedaży żywności?
Warunki sanitarne to podstawa. Pojazd musi mieć:
- Dostęp do wody (np. zbiornik z kranem) i umywalkę do dezynfekcji rąk.
- Lodówkę lub chłodziarkę (dla produktów mlecznych, mięsa).
- Odpowiednie powierzchnie stykające się z żywnością (np. blaty ze stali nierdzewnej).
Sanepid podczas kontroli sprawdza też:
- Książeczki zdrowia pracowników (badania wymagane co 6-12 miesięcy).
- Umowy na wywóz śmieci i utylizację tłuszczu (np. po smażeniu frytek).
- Warunki przechowywania – żywność nie może leżeć w słońcu, a lody muszą być w temperaturze poniżej -18°C.
Najczęstsze błędy:
- Brak jednorazowych rękawiczek przy pakowaniu towarów.
- Przewożenie żywności luzem (np. jabłek w kartonie bez zabezpieczeń).
- Ignorowanie wymogu opakowań jednostkowych dla produktów wrażliwych.
Dla ułatwienia warto zainwestować w przenośny termometr (kontrola temperatury w lodówce) i logistykę na krótkie trasy (dostawy 2-3 razy w tygodniu, by uniknąć psucia się towaru).
Jak prowadzić dokumentację sprzedaży?
Kluczowa zasada to systematyczność. Handlarz obwoźny nie musi używać kasy fiskalnej, ale musi dokumentować każdy dzień sprzedaży. Wystarczy zwykły zeszyt lub elektroniczna tabela, pod warunkiem, iż zawiera:
- Numer kolejny wpisu,
- Datę sprzedaży,
- Kwotę przychodu brutto.
Ewidencję można uzupełniać raz dziennie – np. wieczorem po zakończeniu pracy. Nie ma obowiązku wpisywania braku utargu w danym dniu. jeżeli klient zażyczy sobie paragonu lub faktury, trzeba go wystawić na żądanie. Warto mieć przy sobie blankiety, choćby jeżeli większość transakcji jest bezgotówkowa.
Najczęstsze błędy:
- Brak podsumowania dziennego (suma przychodów z dnia),
- Luźne kartki zamiast zbroszurowanego zeszytu,
- Nieprzechowywanie dokumentacji przez 5 lat (wymóg ustawowy).
Dla ułatwienia można używać prostych aplikacji mobilnych do notowania transakcji. Wažne: dokumenty zakupu towaru (np. faktury od dostawców) trzymaj w siedzibie firmy, nie musisz ich wozić w samochodzie.
Handel obwoźny a obnośny – jaka jest różnica?
Różnica tkwi w środku transportu. W handlu obwoźnym używa się pojazdów (bus, przyczepa), a w obnośnym towar nosi się przy sobie – np. lody na plaży w wózku. Klasyfikacja PKD też jest inna:
- Handel obwoźny: 47.91.Z,
- Handel obnośny: 47.99.Z.
Obnośny ma więcej ograniczeń gabarytowych – sprzedajesz tylko tyle, ile uniesiesz. To dobry wybór na sezonowe produkty (gofry, napoje) lub w miejscach, gdzie nie da się podjechać samochodem (plaże, parki). Obwoźny daje większe możliwości logistyczne – można przewozić towary masowe (warzywa, ubrania) i obsługiwać kilka lokalizacji dziennie.
Prawo nie pozwala łączyć obu form w jednym dniu. jeżeli rano jeździsz busem, a wieczorem chodzisz z taczką, musisz mieć osobne zgody na każdą działalność.
Handel obwoźny w niedzielę? Co mówi ustawa?
Tak, ale z zastrzeżeniami. Zgodnie z ustawą z 2018 r., handel obwoźny jest zwolniony z zakazu handlu w niedziele, pod warunkiem, iż nie odbywa się na terenie placówek handlowych (np. parkingach marketów). Możesz legalnie sprzedawać:
- Na targowiskach,
- Podczas imprez plenerowych,
- W wyznaczonych strefach handlowych.
Wyjątki od zakazu:
- W Wigilię Bożego Narodzenia i Wielką Sobotę handlujesz do godziny 14:00,
- W niedziele turystyczne (np. w wakacje) możesz działać w strefach objętych wyjątkiem.
Uwaga! jeżeli parkujesz busa przy sklepie, który podlega zakazowi, możesz dostać mandat (nawet 5000 zł). Zawsze sprawdzaj, czy lokalizacja nie jest objęta ograniczeniami. Sankcje za łamanie przepisów obejmują też grzywny lub pozbawienie wolności do 2 lat.
