W maju 2025 roku Tarnów na moment stał się sceną niecodziennego spektaklu. Podczas jednego z wieców wyborczych na dachu jednej z kamienic pojawiła się zamaskowana postać – Zorro. Nie, nie był to flashmob ani zapowiedź nowego serialu Netfliksa, ale autentyczny happening, który w kilka godzin zdobył ogólnopolską uwagę i – jak twierdzą jego entuzjaści – wpisał się w „nową, współczesną historię miasta”.

Teraz trwa dyskusja: czy Tarnów powinien uhonorować tę postać w formie maszkarona – kamiennego detalu architektonicznego – który stałby się częścią miejskiego krajobrazu?

Głos ludu pod peleryną

Pomysł pojawił się w petycji złożonej przez mieszkańców, w której – z godnym podziwu legalistycznym rozmachem – powołano się na art. 2 Ustawy o petycjach i zaproponowano stworzenie „nowego elementu przestrzeni artystycznej miasta Tarnowa – maszkarona inspirowanego postacią Zorro”.

Według sygnatariuszy:

„Zorro z Tarnowa błyskawicznie stał się symbolem kreatywnego obywatelskiego głosu, który z odwagą, ale bez agresji, wyraził swój punkt widzenia.”

Nie sposób zaprzeczyć – Zorro rozbudził emocje, wywołał uśmiechy i rozpoczął lokalną debatę o obywatelskim geście sprzeciwu. Dowodem ma być m.in. eksplozja aktywności w mediach społecznościowych – jak wskazuje petycja, hasztag #Zorro osiągnął ponad 370 tysięcy oznaczeń, a sonda „Tarnów powinien mieć swojego maszkarona!” zebrała 1700 polubień w dobę.

Zwolenicy pomysłu przekonują, iż maszkaron Zorro mógłby wzbogacić tarnowski szlak maszkaronów. Proponowana rzeźba miałaby przedstawiać „postać w czarnej masce i kapeluszu” i zostać umieszczona w reprezentatywnej przestrzeni – najlepiej w rejonie Ratusza lub Pasażu Tertila. Zgodnie z intencją petycji, miałaby promować Tarnów jako miasto z dystansem, poczuciem humoru i otwartością na inicjatywy oddolne.

Maszkaron czy mem? Głos rozsądku z dozą sceptycyzmu

Z drugiej strony pojawiają się głosy bardziej zachowawcze. Krytycy idei pytają, czy fenomen Zorro – choć bez wątpienia efektowny – nie będzie po prostu chwilowym memem.

Zorro, jak na ironię, był bohaterem bez adresu, bez instytucji, bez oficjalnego stanowiska. Jego kontekst był reakcją na konkretny moment polityczny – więc, czy jego rzeźbiarskie utrwalenie nie byłoby jednocześnie niezamierzonym komentarzem politycznym?

Zamiast rzeźby – mural?

Wśród głosów rozsądku pojawiają się też propozycje alternatywne. Może Zorro lepiej odnajdzie się w formie muralu, wystawy lub tymczasowej instalacji artystycznej? Taki gest miałby charakter uhonorowania bez ryzyka wpisania chwilowej ekscytacji w trwały krajobraz miasta.

Zorro mógłby też zyskać swoje miejsce w miejskim muzeum – jako przykład nowoczesnej formy wyrażania sprzeciwu, z przymrużeniem oka i bez grama agresji. Byłby to pomost między sztuką współczesną, aktywizmem a… internetowym humorem.

Ikona epizodyczna czy miejskie dziedzictwo?

Debata o Zorro z Tarnowa nie jest tylko dyskusją o jednej masce. To rozmowa o tym, czym jest pamięć miejska w czasach cyfrowych, gdzie zjawiska społeczne mają często krótszy termin przydatności niż jogurt. Czy każda chwila poruszenia i każdy mem zasługuje na trwałe miejsce w architekturze?

A może właśnie to, iż Zorro pojawił się, zabłysnął i zniknął, czyni go wyjątkowym?

Przegląd innych nietypowych rzeźb i instalacji

Przypadek Tarnowa nie byłby odosobniony, Polacy już wykazali swoją kreatywność w upamiętnianiu ważnych wydarzeń, postaci i lokalnych tradycji. W wielu miastach i miasteczkach można natknąć się na pomniki, które zaskakują swoim kształtem, tematyką lub humorem. Te nietypowe instalacje często stają się lokalnymi atrakcjami, przyciągając uwagę turystów i mieszkańców, a jednocześnie przypominają o wyjątkowych historiach i kulturze danego miejsca. Poniżej znajdziesz zestawienie ciekawych i oryginalnych pomników rozsianych po całej Polsce.

Pomnik Byka Ilona
Wschowa, Polska
Pomnik byka Ilona, znanego z hodowli w Osowej Sieni, symbolizujący sukcesy hodowlane.

Pomnik Cebuli
Konin, Polska
Gigantyczna cebula jako symbol rolnictwa w regionie.

Pomnik Czajnika
Mrągowo, Polska
Rzeźba przedstawiająca czajnik, która stała się lokalnym symbolem.

Pomnik Kiełbasy
Kielce, Polska
Gigantyczna kiełbasa symbolizująca tradycję wędliniarską regionu świętokrzyskiego.

Pomnik Krokodyla
Kłodzko, Polska
Nietypowa rzeźba krokodyla, która zyskała lokalną popularność.

Pomnik Kartofla
Wielkopolska, Polska
Podobny do Pomnika Ziemniaka, upamiętniający rolę ziemniaka w kuchni i gospodarce.

Pomnik Kaloryfera
Stąporków, Polska
Gigantyczny grzejnik żeliwny, będący hołdem dla przemysłu grzewczego regionu.

Pomnik Reksia
Bielsko-Biała, Polska
Pomnik psa Reksia z popularnej kreskówki, będący atrakcją turystyczną.

Pomnik Śledzia
Mikołajki, Polska
Ogromny śledź, symbol istotny dla lokalnej tradycji rybackiej i turystyki mazurskiej.

Pomnik UFO
Emilcin, Polska
Pomnik upamiętniający spotkanie mieszkańca Emilcina z przybyszami z kosmosu w 1978 roku.

Pomnik Ziemniaka
Biesiekierz, Polska
Wysoki na 9 metrów pomnik ziemniaka, symbolizujący znaczenie tej rośliny w regionie.