Obawy dotyczą nie tylko osób o niższych dochodach. Coraz częściej mówią o tym również mieszkańcy dużych miast i osoby dobrze sytuowane. Obserwowana przez nich niestabilność rynku żywnościowego wiąże się z rosnącymi cenami, malejącą różnorodnością asortymentu i trudnościami w dostępie do żywności lokalnej.
Raport zbiega się z analizą Banku Pekao SA, która pokazuje, jak napięcia geopolityczne, zmiany klimatyczne oraz wzrost protekcjonizmu wpływają na globalny rynek żywności. Zmiany te wymagają nowego podejścia do polityki żywnościowej w Polsce – bardziej kompleksowego i zorientowanego na przyszłość.
Ceny rosną, lokalna żywność trudna do zdobycia
Tylko 6 proc. respondentów badania „Gruntu” uznało żywność za przystępną cenowo. Z kolei 61 proc. twierdzi, iż jest ona zbyt droga lub coraz trudniej dostępna. Kobiety częściej niż mężczyźni deklarują trudności z zakupem żywności wysokiej jakości. Osoby w wieku 18–35 lat coraz częściej przyznają, iż ich wybory zakupowe nie odzwierciedlają ich preferencji zdrowotnych z uwagi na ceny.
Ponad jedna trzecia badanych nie jest w stanie ocenić, czy ich dieta jest odpowiednio jakościowa, a 4 proc. osób przyznaje, iż czasem odczuwa głód z powodu braku pieniędzy. Problem ten nie dotyczy wyłącznie obszarów wiejskich. Coraz częściej sygnalizują go mieszkańcy średnich miast.
Choć aż 79 proc. Polaków dostrzega wartość lokalnej produkcji rolnej, to jedynie 14 proc. nie wskazuje żadnych barier w zakupie lokalnych produktów. Główne przeszkody to: brak punktów sprzedaży w okolicy (32 proc.), brak informacji, gdzie kupić taką żywność (22 proc.) oraz wysokie ceny (31 proc.). Równocześnie aż 67 proc. badanych deklaruje, iż chętniej kupowałoby żywność lokalną, gdyby była łatwiej dostępna.
Geopolityka na talerzu: zagrożenia i odpowiedzi
Bank Pekao SA w raporcie z czerwca 2025 roku podkreśla, iż wojna w Ukrainie, zmiany klimatu i protekcjonizm żywnościowy to najważniejsze zagrożenia czyhające na bezpieczeństwo żywnościowe Polski.
„Krajobraz po dekadzie taniej i dostępnej żywności się zmienia. Kończy się czas nadprodukcji, a zaczyna era ryzyk i ograniczeń eksportowych” – napisano w analizie banku.
Równolegle rosnąca liczba państw ogranicza eksport, aby chronić rynek wewnętrzny, co wpływa na globalne łańcuchy dostaw. Dla Polski oznacza to większą konieczność samowystarczalności w zakresie produkcji żywności.
Polska, według ekspertów Pekao SA, ma potencjał, by stać się regionalnym liderem produkcji żywności. Warunkiem jest jednak poprawa logistyki, inwestycje w przetwórstwo i zmniejszenie zależności od importu. Bank wskazuje także na potrzebę rozwoju infrastruktury chłodniczej i magazynowej jako kluczowego elementu odporności systemu żywnościowego.
Konsumenckie oczekiwania wobec państwa
Respondenci badania Instytutu „Grunt” najczęściej wskazują jako priorytety polityki żywnościowej: wsparcie dla lokalnych rolników (52 proc.), ograniczenie marnowania żywności (48 proc.) i obniżenie cen żywności wysokiej jakości (34 proc.). Dodatkowo 29 proc. oczekuje lepszej edukacji konsumenckiej i działań wspierających zdrowe nawyki żywieniowe.
Aż 54 proc. respondentów ocenia, iż obecna polityka państwa w tym zakresie jest niewystarczająca. Rosnące oczekiwania wobec administracji publicznej dotyczą zarówno działań na poziomie krajowym, jak i samorządowym.
Autorzy raportu rekomendują stworzenie Krajowej Polityki Żywnościowej, która zintegrowałaby politykę rolną, zdrowotną i społeczną. Proponują m.in. rozwój lokalnych rynków żywnościowych, wsparcie dla targowisk, reformę doradztwa rolniczego i preferencje dla żywności lokalnej w zamówieniach publicznych. Wskazują także na potrzebę wdrożenia polityki przeciwdziałającej marnotrawstwu żywności i większego wsparcia dla krótkich łańcuchów dostaw.
Polityka żywnościowa musi być przemyślana
Zarówno dane z badania opinii publicznej, jak i analiza Pekao SA wskazują jednoznacznie, iż Polska musi dostosować swój system żywnościowy do nowych realiów. Potrzebna jest długofalowa strategia, która poprawi dostępność żywności i cenowo, i fizycznie zapewni jej wysoką jakość. Dodatkowo polityka żywnościowa musi wesprzeć lokalnych producentów i zmniejszyć podatność na kryzysy globalne.
Autorzy obu raportów podkreślają konieczność inwestycji w infrastrukturę, dywersyfikację źródeł dostaw i lepszą koordynację między resortami rolnictwa, zdrowia, edukacji i klimatu. Równie ważne będzie zbudowanie zaufania społecznego do systemu żywnościowego. To wymaga transparentności działań państwa i stabilności prawa.
W obliczu niepewności geopolitycznej, zmiany klimatu i rosnących kosztów życia, bezpieczeństwo żywnościowe Polski staje się jednym z kluczowych wyzwań najbliższych lat. Od decyzji podejmowanych dziś zależy, czy kraj będzie w stanie zapewnić obywatelom zdrową, dostępną i przystępną cenowo żywność w perspektywie kolejnych dekad.
Przeczytaj także:
- Klimat a bezpieczeństwo narodowe. Eksperci: Polska jest nieprzygotowana
- Obowiązkowe ubezpieczenie od żywiołów – czy ten pomysł pojawi się też w Polsce?
- Too Good To Go: jak Polacy pomogli uratować 15 milionów paczek żywności
- Wspólna polityka rolna po 2027 roku. Rolnicy liczą na stabilność, uproszczenia i inwestycje
