Orkisz to jedno z najstarszych odmian zbóż. Jego pochodzenie genetyczne i geograficzne wciąż jest przedmiotem badań i budzi wiele dyskusji, jednak badania naukowe jednoznacznie wskazują na to, iż rozpowszechnienie tej pszenicy w Europie nastąpiło ok. II w. p.n.e. Było to jedno z podstawowych zbóż uprawianych w czasach Cesarstwa Rzymskiego. Pierwsza wzmianka historyczna dotycząca orkiszu pojawia się w dekrecie cesarza Dioklecjana w 301 r. n.e. W średniowieczu orkisz był już powszechnie uprawiany na Starym Kontynencie, a jej rozpowszechnienie bezpośrednio wiąże się z rozwojem rolnictwa.
Orkisz — najpopularniejsze zboże w średniowieczu
Orkisz był nie tylko jednym z najczęściej spożywanych i najbardziej dostępnych zbóż, ale i niezwykle docenianym. W znacznej mierze przyczyniał się do tego św. Hildegarda z Bingen, żyjąca w XII w., która nie tylko interesowała się tym zbożem, ale i rozpropagowała jego adekwatności odżywcze. W jej zapiskach przeczytać można „Orkisz to najlepsze ze zbóż (…) rozwesela i czyni usposobienie człowieka radosnym”.
Początkowo pszenica orkisz uprawiana była w chłodniejszych obszarach Europy, głównie na Półwyspie Skandynawskim. Stosunkowo gwałtownie zajęto się jej uprawą również na terenie Polski, Niemiec i Szwajcarii. Na terenach obecnej Polski orkisz produkowany był na szeroką skalę od VIII w. aż do późnego Średniowiecza. Niestety pod koniec XVIII w. pola uprawne tej pszenicy zlokalizowane były już głównie w rejonach podgórskich. Średniowiecze to był zdecydowanie najlepszy okres w dziejach orkiszu. Wykorzystywany był m.in. do wytwarzania mąki orkiszowej na chleb. Później, głównie ze względów ekonomicznych, prastara pszenica wypierana była przez inne gatunki zbóż chlebowych, które dawały większy plon i zapewniały łatwiejszą obróbkę ziaren. Z czasem doszło do zupełnego braku uprawy orkiszu w naszym kraju.
Prastary orkisz na nowo odkryty
Przez wiele wieków o orkiszu zapomniano praktycznie zupełnie. Aż do teraz, gdy na nowo odkrywamy wyjątkowe adekwatności zdrowotne tej pszenicy. Można wręcz mówić o prawdziwym odrodzeniu zainteresowania orkiszem. Jest to zboże, które wyróżnia się doskonałymi adekwatnościami uprawowymi i odpornością na niesprzyjające warunki. Co ważne, nie wymaga nawożenia, co pozwala na uprawę w gospodarstwa ekologicznych. Wzrost popularności orkiszu jest też wynikiem większej świadomości konsumentów, którzy coraz częściej poszukują produktów spożywczych o wysokich walorach żywieniowych i sprzyjających zdrowemu trybowi życia.
