Zapachy Wietrznego Miasta. Wielu z nas nie chce zamienić na inne…

tygodnikprogram.com 4 godzin temu

Kto mieszka na przedmieściach, a nie w sercu Wietrznego Miasta, wybiera się latem na wycieczkę.

Przy okazji pobytu rodziny z Polski zwiedzamy nie tylko znane miejsca. Odkrywamy, iż powstały nowe obiekty, sklepy, reklamy, a choćby nowe zasady poruszania się po mieście. Zwiedzamy bulwary nad rzeką. Zamknięte są wjazdy w niektóre ulice. Zmieniły się ceny parkingów, powstało niejedno nowe bistro, restauracja, klub. Jeszcze dostępne kwotowo, ale już pachnie inaczej. Kto lubi odpocząć wśród kwiatów i zieleni podziwia okolice Parku Millenium, Parku Granta. Przyjemnie jest popłynąć statkiem naszą chicagowską arterią wodną, po rzece wijącej się pod mostami. Dobrze przygotowana wycieczka, to spacer po uliczkach w samym sercu tego miasta. Nie każdy zakątek pachnie świeżą morską bryzą, choć do jeziora Michigan tak blisko. Czym pachnie latem nasze Wietrzne Miasto? Zależy od tego, jak działa chemia węchu, a więc nasz nos. Z czym kojarzymy woń, zapach? Apetyt pobudza aromat świeżo pieczonego chleba, ciast, przypraw. Natomiast nieprzyjemny ostry zapach to zwykle odór środków chemicznych jak chlor, amoniak, czy im podobne. Albo to, co nasze pieski, wyprowadzane na krótkie spacery zostawiają w płynnej postaci pod drzewami na skwerach w upalne dni. Wokół drapaczy chmur coraz mniej powierzchni, aby to miasto przewietrzyć!

Nasz zmysł węchu nieustannie pracuje, choć tego nie zauważamy. Czasem ten sam zapach jedną osobę zachwyca, a inną wprawia w zakłopotanie. Amerykańscy badacze odkryli, iż początek procesu węchu rozpoczyna się od związków, mikro cząsteczek unoszących się w powietrzu, które dostają się do nosa podczas oddychania. Cząsteczki te są uwalniane z takich substancji, jak jedzenie, kwiaty, perfumy, roboty drogowe, ziemia po deszczu. Wewnątrz nosa, a konkretnie w nabłonku węchowym, znajduje się obszar wyspecjalizowanych komórek sensorycznych zwanych neuronami receptorów węchowych. Każdy z tych neuronów ma receptory węchowe białka, które są ukształtowane tak, aby wiązać się z pewnymi cząsteczkami zapachowymi. Kiedy cząsteczka substancji zapachowej pasuje do receptora, wyzwala sygnał. Trafia on do opuszki węchowej, struktury znajdującej się z przodu mózgu. Stamtąd sygnał dociera do innych obszarów mózgu zaangażowanych w percepcję, pamięć i emocje, w tym do ciała migdałowatego i hipokampa. Człowiek ma około 400 typów receptorów węchowych, dzięki którym potrafi wykryć ponad 1 bilion różnych zapachów. Jest to możliwe, ponieważ każdy zapach składa się ze złożonej mieszanki cząsteczek, a nasz mózg potrafi interpretować kombinację sygnałów, aby rozpoznawać określone zapachy. Dlaczego jeden człowiek tę samą substancję określi jako miły zapach a inny stwierdza, iż to odór? Nie raz perfumy, które lubi jedna osoba, ktoś inny uzna za nieprzyjemną woń. Najważniejszym czynnikiem jest zmienność genetyczna receptorów węchowych. Każdy dziedziczy unikalny zestaw genów, które kodują nieco inne białka receptorowe. Znanym przykładem jest androstenon, cząsteczka znajdująca się w pocie człowieka. Niektórzy postrzegają go jako przyjemny (piżmowy lub słodki), inni jako nieprzyjemny (np: mocz), a niektórzy w ogóle go nie czują. Nasze doświadczenia kształtują sposób, w jaki interpretujemy zapachy. Wychowani w różnych kulturach często mamy różne skojarzenia zapachowe. Na przykład zapach sfermentowanego sosu rybnego może wydawać się odpychający dla kogoś, kto nie zna kuchni Azji Południowo-Wschodniej, ale pyszny dla kogoś, kto dorastał z tą kuchnią. Ponadto wraz z wiekiem zmysł węchu może słabnąć. Niektóre schorzenia, jak infekcje zatok, zaburzenia neurologiczne (np. choroba Parkinsona, choroba Alzheimera) lub COVID-19, mogą również upośledzać lub zmieniać percepcję węchową. Kobiety w ciąży często zgłaszają zwiększoną wrażliwość na zapach, co według naukowców może pomóc chronić je przed szkodliwymi substancjami we wczesnym okresie rozwoju życia płodu. Węch jest jedynym zmysłem bezpośrednio połączonym z układem limbicznym mózgu, w którym przetwarzane są emocje i wspomnienia. Dlatego konkretny zapach, np.: taki, jak zapach kremu z filtrem przeciw oparzeniom słonecznym przenosi nas do miłych chwil podczas wakacji. Ponieważ skojarzenia emocjonalne są różne u różnych osób, dwie osoby mogą reagować na ten sam zapach w zupełnie inny sposób. Zapach i smak to nierozłączny duet. Zapach nie działa w izolacji, jest kluczowym składnikiem smaku. Kiedy zajmujemy się konsumpcją, lotne związki przemieszczają się z tyłu gardła do jamy nosowej, pobudzając receptory węchowe. Dlatego, gdy nos jest zatkany, posiłek nie smakuje lub jest po prostu mdły. W miarę jak naukowcy przez cały czas rozszyfrowują złożony język zapachów, zyskujemy nowe informacje o naszej, ludzkiej percepcji. Spróbujmy docenić nasz zmysł węchu. Może dlatego niejeden raz wystarczy nam wdychanie zapachu kawy albo odświeżającego zapachu żywicy sosny lub ziemi po burzy. Albo rozwianych włosów ukochanej osoby podczas spacerów brzegiem jeziora Michigan w sercu Wietrznego Miasta.

Barbara M. Zmudka
Adres do korespondencji: [email protected]

Idź do oryginalnego materiału