Jeszcze nie miałam kluczy do naszego mieszkania, a ona już miała swoje zdanie o zasłonach, o tym, jak gotuję, jak się ubieram i jak mówię do jej syna. Na początku myślałam, iż to zwykła nadopiekuńczość. Że z czasem odpuści. Że kiedy zobaczy, iż nie chcę jej zabrać syna, tylko zbudować z nim życie, uspokoi się.
Nie uspokoiła się.
Ona nie chciała mnie poznać. Ona chciała mnie ustawić.
Pierwszy raz poczułam, iż to nie będzie „trudna relacja”, tylko wojna, kiedy przyszła do nas bez zapowiedzi i zaczęła przestawiać rzeczy w kuchni.
Teściowa powiedziała: „Tak będzie lepiej. Ty nie wiesz, jak on lubi”.
Mąż stał obok i milczał. To milczenie było jak zgoda.
Ja powiedziałam wtedy półżartem: „Może jeszcze wymienimy mi ręce?”.
Teściowa uśmiechnęła się chłodno.
Teściowa odpowiedziała: „Ręce masz dobre. Tylko głowy używaj”.
Mąż się roześmiał, jakby to było śmieszne. A ja poczułam, iż w moim domu ktoś właśnie postawił mi granicę, której nie ustalałam.
Od tamtej pory ona była wszędzie.
W naszym łóżku nie fizycznie, ale mentalnie. W naszych kłótniach, bo zawsze miała rację. W naszych planach, bo zawsze miała opinię. W moich decyzjach, bo zawsze była obok, choćby jeżeli jej nie było.
Kiedy kupiliśmy kanapę, powiedziała:
Teściowa powiedziała: „Za miękka. Będzie mu się kręgosłup psuł”.
Kiedy chciałam wyjechać na weekend, powiedziała:
Teściowa powiedziała: „A kto mu ugotuje?”.
Kiedy zaszłam w ciążę, spojrzała na mój brzuch jak na projekt, który trzeba nadzorować.
Teściowa powiedziała: „Ja będę przy porodzie. On nie nadaje się na takie rzeczy”.
A mąż nie powiedział: „To nasze dziecko”. Mąż powiedział: „Mama wie, co robi”.
Wszystko, co robiłam, było oceniane. Wszystko, co mówiłam, było przekręcane.
Jeśli byłam cicha, teściowa mówiła: „Ona jest obrażalska”.
Jeśli mówiłam głośniej, teściowa mówiła: „Ona robi awantury”.
Jeśli stawiałam granice, teściowa mówiła: „Ona cię odcina od rodziny”.
A mąż… mąż stał po środku i udawał, iż nie widzi, jak mnie to niszczy. Udawał, iż to „drobnostki”. Udawał, iż ja przesadzam.
Najbardziej bolało to, iż nigdy nie poczułam się dla niego pierwsza.
Zawsze była „mama”.
Kiedy w naszym małżeństwie pojawiał się problem, on nie przychodził do mnie. On dzwonił do niej.
Słyszałam, jak w łazience mówi szeptem:
Mąż mówił: „Mamo, ona znowu…”.
A potem wychodził i mówił mi:
Mąż mówił: „Mama uważa, iż powinnaś…”.
To „mama uważa” brzmiało jak ostateczny wyrok. Jakby moje zdanie było tylko wersją roboczą, a jej zdanie dokumentem.
Ja jednak próbowałam. Latami.
Próbowałam być miła. Próbowałam jej dogadzać. Próbowałam ją szanować, bo tak mnie wychowano. Próbowałam. A ona za każdym razem przesuwała granicę dalej, jak ktoś, kto testuje, ile może.
A mogła wszystko, bo jej syn pozwalał.
Pamiętam, jak raz po kłótni powiedziałam do męża:
Ja powiedziałam: „Ja nie wytrzymam, jeżeli ty nie zaczniesz mnie bronić”.
On westchnął, jakbym była uciążliwa.
Mąż powiedział: „Nie stawiaj mnie przed wyborem”.
Przed wyborem.
To była najokrutniejsza manipulacja. Bo on już wybrał. Tylko nie chciał tego nazwać.
Ja powiedziałam: „Ale ja nie stawiam cię przed wyborem. To ona stawia. A ty milczysz”.
Mąż odpowiedział: „Mama jest jedna. Ty… ty możesz się dostosować”.
Dostosować. To słowo było jak kajdanki.
I tak żyłam. Dostosowana. Z uśmiechem, który bolał, i z łzami, które chowałam w łazience.
Kiedy teściowa zachorowała, wszystko jeszcze bardziej się zaostrzyło. Choroba była jak przepustka do pełnej władzy.
Teściowa leżała w szpitalu, a mąż biegał przy niej jak wierny pies. Nie jadł, nie spał, był przy niej, dzwonił do lekarzy, pilnował kroplówek. Patrzyłam na to i myślałam: on potrafi kochać tak mocno.
Tylko nie mnie.
Ja byłam tłem. Organizowałam dom, dziecko, pracę, a on żył w jej pokoju szpitalnym.
Kiedy próbowałam powiedzieć, iż ja też potrzebuję męża, patrzył na mnie z oburzeniem.
Mąż mówił: „Teraz nie czas na twoje humory”.
Humory. Moje potrzeby były humorami.
A potem teściowa zmarła.
Nagle dom zrobił się pusty, jakby ktoś wyłączył stały hałas w tle. Przez moment poczułam coś, co mnie zawstydziło.
Ulgę.
I zaraz potem poczułam wstyd, bo kto czuje ulgę po czyjejś śmierci?
Tylko ktoś, kto żył pod cudzą kontrolą tak długo, iż cisza wydaje się ratunkiem.
Pogrzeb był zimny i ciężki. Ludzie płakali, mąż płakał najmocniej. Stał przy trumnie jak złamany. Trzymałam go za ramię, choć on choćby tego nie czuł.
W drodze z cmentarza nie powiedział ani słowa do mnie. Tylko patrzył w okno, jakby jechał z kimś innym.
W domu usiadł na łóżku i wpatrywał się w ścianę. Myślałam, iż to żałoba. Że potrzebuje czasu. Że teraz, po latach, wreszcie będziemy mieli szansę być tylko my.
I wtedy, w tej ciszy, powiedział zdanie, które zabiło mnie w środku.
Mąż powiedział: „Wiesz… ja już nie mam po co żyć”.
Zamarłam.
Powiedziałam: „Jak to nie masz? Masz mnie. Masz nas. Masz dom”.
On odwrócił głowę i spojrzał na mnie tak, jakby pierwszy raz mnie zobaczył. Ale w tym spojrzeniu nie było miłości.
Było zmęczenie.
Mąż powiedział: „Nie rozumiesz”.
Podeszłam bliżej.
Powiedziałam: „To mi wytłumacz”.
I wtedy powiedział to. Bez przygotowania. Jakby zrzucał z siebie ciężar, który nosił latami, ale który mnie miał przygnieść dopiero teraz.
Mąż powiedział: „Ja ją kochałem najbardziej. Zawsze. Nie ciebie”.
Nie pamiętam, co zrobiłam z rękami. Czy usiadłam, czy stałam. Pamiętam tylko, iż zrobiło mi się zimno w całym ciele, jakby ktoś otworzył drzwi na mróz.
Powiedziałam szeptem: „To po co się ze mną ożeniłeś?”.
On wzruszył ramionami. Wzruszył ramionami, jakby mówił o wyborze garnituru.
Mąż powiedział: „Bo tak trzeba było. Mama chciała, żebym miał rodzinę. Żebym był normalny”.
Normalny.
Ja byłam jego normalnością. Jego przykrywką. Jego projektem zatwierdzonym przez matkę.
Poczułam, jak łzy napływają mi do oczu, ale tym razem nie chciałam ich chować.
Powiedziałam: „Czyli całe moje życie… było dla niej?”.
Mąż milczał chwilę, a potem powiedział najgorsze, bo powiedział to z żalem, jakby to mnie miało uspokoić.
Mąż powiedział: „Ty byłaś dobra. Ale ona… ona była moim sercem”.
Moim sercem.
Ja byłam czym? Rękami do domu? Ciałem do małżeństwa? Kobietą do spełnienia planu?
Wstałam i poczułam, iż nogi mam jak z waty.
Powiedziałam: „A ja? Ja byłam twoim kim?”.
On spuścił wzrok.
Mąż powiedział: „Nie zaczynaj”.
To „nie zaczynaj” było jak uderzenie drugi raz. Bo choćby w tym momencie on nie chciał mnie zobaczyć. On chciał, żebym była cicha, jak zawsze, żebym nie przeszkadzała w jego żałobie po kobiecie, która mnie niszczyła.
Stałam w sypialni i patrzyłam na nasze wspólne zdjęcia. Na ślub, na urodziny, na wakacje. W każdym z tych momentów obok była ona. jeżeli nie na zdjęciu, to w jego decyzjach, w jego oczach, w jego lojalności.
I nagle zobaczyłam prawdę, której nie chciałam widzieć latami.
Ja nie przegrałam z teściową po jej śmierci.
Ja przegrałam wtedy, kiedy mąż pierwszy raz postawił jej zdanie ponad moje i nazwał to „świętym spokojem”.
Tylko iż ja wciąż byłam w tym domu. Ja wciąż oddychałam. Ja wciąż miałam siebie.
Wtedy poczułam coś nowego. Nie żal. Nie rozpacz. Coś twardego.
Godność.
Powiedziałam spokojnie: „Skoro całe życie kochałeś ją najbardziej, to ja nie będę już żyć jako druga. choćby teraz, gdy jej nie ma”.
On podniósł głowę, zaskoczony. Jakby nie wierzył, iż ja mogę mówić takim głosem.
Mąż powiedział: „Co ty mówisz?”.
Ja odpowiedziałam: „Mówię, iż ja też mam jedno życie. I nie oddam go na bycie czyimś dodatkiem”.
Wyszedł z pokoju, trzaskając drzwiami.
A ja usiadłam na łóżku i pierwszy raz od dawna poczułam, iż jestem sama naprawdę.
Ale w tej samotności było coś czystego. Bo to nie była samotność obok człowieka, który nigdy mnie nie wybrał.
To była samotność, w której mogłam wreszcie zacząć wybierać siebie.
