Jest sobie taki kraj w Europie, nazwijmy go na razie krajem X, albo Ikslandią. A jego mieszkańców Ikslandianami.
Kraj X jest raczej peryferyjny. W historii bywał lokalnym mocarstwem, a i teraz jego dyplomacja ciężko pracuje, by go uczynić regionalnym liderem, ale kilka może zdziałać.
Władcy Ikslandii często mieli ten kompleks, iż w gruncie rzeczy są panami na Zadupiu, setki lat temu wynajmowali więc tzw. „kronikarzy”, którzy dorabiali im starotestamentowe rodowody albo starożytne legendy.
Według jednej z nich, Ikslandia to Atlantyda (która nigdy nie zatonęła!), a Ikslandianie powinni się nazywać Atlantami. To do dziś obecne w dyskursie jako narodowa mitologia.
Ikslandia przespała początki rewolucji przemysłowej. Gdy reszta Europy budowała pierwsze fabryki, Ikslandia eksportowała żywność i surowce.
Uciekając przed biedą, Ikslandianie jechali za chlebem do innych krajów, zwłaszcza do Niemiec. Reszta Europy znała Ikslandian głównie w roli niewykwalifikowanych robotników sezonowych.
Wytworzyło to stereotyp mieszkańca tego kraju jako chama, prostaka, pijaka i złodzieja.
W XVII wieku w Niemczech ukazał się paszkwil na Ikslandię, zawierający m.in. uwagę, iż gdy Ikslandczyk idzie ulicą, z daleka wyprzedza go jego smród. Ten paszkwil potem wznawiano i tłumaczono na języki państw ościennych.
Do pierwszej połowie XIX wieku w tych językach funkcjonował odwołujący się do tego stereotypu czasownik „zaikslandczyć”. Czyli: ukraść, zmalwersować, zakombinować na boku.
W 1663 Ikslandię przemierzał francuski podrożnik. Odnotował, iż po drodze między dwoma największymi miastami tego kraju nie napotkał ani jednego murowanego budynku.
Ikslandianie nie chcieli podjąć rozmowy na żaden temat, interesujący Francuza – sztuki, kultury czy jedzenia. Jedyne, co ich interesowało, to broń i sztuka wojskowa. Francuz uznał, iż Ikslandianie może i chcieliby uchodzić za ludzi kulturalnych, ale są najwyżej „na wpół cywilizowani”.
Ikslandią zwykle rządzili tyrani, czasem zagraniczni. Dlatego mieszkańcy przez stulecia nie chcieli płacić podatków, robili przeciw nim i bunty i powstania. Przywódcę jednego z nich król kazał ściąć, a głowę nabić na pal, żeby jego poddani to sobie zapamiętali.
Ten incydent też często wraca w dyskursie. Jedni metaforycznie sugerują, iż warto znów zrobić powstanie, inni, iż warto by znowu kogoś ściąć dla przykładu.
Oczywiście, to nie jest na serio. Ikslandianie uważają siebie za najbardziej pokojowy naród świata. To wkurza ich sąsiadów, którzy do dziś pamiętają Ikslandii zdradzieckie napady.
Ikslandczycy pielęgnują swoje tradycje narodowe, zwykle sprowadzające się do generowania pretekstu do schlania się na umór. Każdy mieszkaniec tego kraju zna piosenkę, której tekst sprowadza się do, mniej więcej, „wypijmy setę, tralala, a kto z nami nie wypije, ten więcej nic nie dostanie, tralala”.
Ikslandczycy długo żyli w biedzie. W 1939 w miastach połowa mieszkań miało jedną izbę, w 42% w każdej izbie mieszkały co najmniej dwie osoby, 1/5 nie miała wody bieżącej ani ogrzewania. A to i tak miasta, na wsi było poniżej wszelkich cywilizowanych standardów.
Pamiątką po tych czasach jest ikslandzki zwyczaj zdejmowania butów przed wejściem do mieszkania. Po wojnie Ikslandczycy wprawdzie przeprowadzili się do masowo budowanych blokowisk, ale zachowali zwyczaje z wiejskiego obejścia.
Kraj X ma straszną tradycję ksenofobii, nietolerancji i antysemityzmu. Królowie czasem pozwalali Żydom się osiedlać, a potem ich prześladowali, a potem znowu pozwalali – i tak dalej.
Po latach prześladowań zostały dziwne pamiątki – jak np. wiszące w kościołach obrazy o treści antysemickiej. Nie wiadomo co z nimi zrobić, bo to obrzydliwe, ale jednak zabytki. Więc sobie dalej wiszą.
Dopiero w 1864 zniesiono prawo, pozwalające mężom na dyscyplinowanie niesfornych małżonek przy pomocy kar cielesnych. Pod względem praw kobiet Ikslandia długo była w ogonie Europy. Do 1970 Ikslandianki przyjeżdżały do Polski celem dokonania tu aborcji.
Co zabawne, w Polsce uważamy Ikslandię za nasze przeciwieństwo. „Takie rzeczy to się mogą udać w tej postępowej Szwecji, ale nie u nas, bo my mamy zupełnie, ale to zupełnie odmienną historię i tradycję” – ile razy to słyszeliśmy?
Krajem X jest oczywiście Szwecja. A ciekawostki na jej temat zaczerpnąłem z książki Elisabeth Asbrink „Made in Sweden”, która ukazuje się właśnie nakładem wydawnictwa Wielka Litera i niniejszym serdecznie ją rekomenduję.
