Wszystkie modele są błędne, niektóre są przydatne
Jeśli masz świadomość wielkości piłki golfowej, kiedy czytasz książkę, to po jej przeczytaniu będziesz miał zrozumienie wielkości piłki golfowej, a co za tym idzie zdolność postrzegania wielkości piłki golfowej. Poznając nowe rzeczy i zdobywając nowe narzędzia stopniowo zwiększasz rozmiar tej piłki.
Modele mentalne
Dobry osąd wynika z doświadczenia, doświadczenie wynika ze złego osądu. Zacznij tam gdzie jesteś, użyj tego co masz, zrób co możesz.
Nawet najlepsze modele świata są niedoskonałe. Warto o tym pamiętać, jeżeli chcemy nauczyć się podejmować decyzje i działania na co dzień.
Weźmy na przykład pracę Alberta Einsteina.
W ciągu dziesięciu lat między 1905 a 1915 roku Einstein opracował ogólną teorię względności, która jest jedną z najważniejszych idei współczesnej fizyki. Teoria Einsteina z biegiem czasu trzymała się wyjątkowo dobrze. Na przykład, ogólna teoria względności przewidywała istnienie fal grawitacyjnych, co naukowcy ostatecznie potwierdzili w 2015 roku – pełne 100 lat po tym, jak Einstein pierwotnie ją zapisał.
Jednak choćby najlepsze pomysły Einsteina były niedoskonałe. Podczas gdy ogólna teoria względności wyjaśnia, jak działa wszechświat w wielu sytuacjach, załamuje się w niektórych ekstremalnych przypadkach (takich jak wnętrze czarnych dziur).
Wszystkie modele są błędne, niektóre są użyteczne
W 1976 roku brytyjski statystyk George Box napisał słynne zdanie: “Wszystkie modele są błędne, niektóre są użyteczne”.
Chodziło mu o to, iż powinniśmy skupić się bardziej na tym, czy coś można zastosować w codziennym życiu w użyteczny sposób, zamiast debatować bez końca, czy odpowiedź jest poprawna we wszystkich przypadkach. Jak ujął to historyk Yuval Noah Harari:
“Naukowcy ogólnie zgadzają się, iż żadna teoria nie jest w 100% poprawna. Zatem prawdziwym testem wiedzy nie jest prawda, ale użyteczność. Nauka daje nam moc. Im bardziej użyteczna jest ta moc, tym lepsza jest nauka”.
Nawet praca Einsteina nie była doskonała we wszystkich przypadkach, ale okazała się niezwykle przydatna – nie tylko dla zwiększenia naszego zrozumienia świata, ale także dla celów praktycznych. Na przykład globalne systemy pozycjonowania (GPS) używane w telefonach i samochodach muszą uwzględniać efekty teorii względności, aby zapewnić dokładne wskazówki. Bez ogólnej teorii względności nasze systemy nawigacji nie byłyby tak dokładne.
Jak podejmować decyzje w niedoskonałym świecie?
Jakie kroki możemy podjąć, aby podejmować decyzje, biorąc pod uwagę, iż żaden pojedynczy sposób patrzenia na świat nie jest dokładny we wszystkich sytuacjach?
Jednym z podejść jest opracowanie szerokiej kolekcji ram myślenia o świecie. Niektórzy eksperci określają każdą z tych ram mianem “modelu mentalnego”. Każdy model mentalny jest sposobem myślenia o świecie. Im więcej modeli mentalnych posiadasz, tym więcej narzędzi masz w swoim zestawie narzędzi do podejmowania decyzji.
Na przykład, oto trzy sposoby myślenia o produktywności:
— Zasada 2 minut: jeżeli coś zajmuje mniej niż dwie minuty, zrób to teraz. Celem tej zasady jest pomoc w zaprzestaniu zwlekania i podjęciu działania.
— Metoda Ivy Lee: Stwórz listę rzeczy do zrobienia, zapisując sześć najważniejszych rzeczy, które musisz zrobić jutro, nadając im priorytety i pracując nad nimi w kolejności. Celem tej metody jest pomoc w pracy nad najważniejszymi rzeczami w pierwszej kolejności.
— Strategia Seinfelda: Wybierz nowy nawyk i narysuj znak X w kalendarzu za każdy dzień, w którym trzymasz się tego zachowania. Celem tej metody jest pomoc w utrzymaniu konsekwencji i podtrzymaniu dobrej passy.
Czy którykolwiek z tych modeli jest idealny? Oczywiście, iż nie. Ale jeżeli je połączysz, uzyskasz strategię, która pomoże ci podjąć działanie już teraz (Zasada 2 minut), strategię, która pomoże ci zaplanować dzień bardziej efektywnie (Metoda Ivy Lee) oraz strategię, która pomoże ci utrzymać konsekwencję w dłuższej perspektywie (Strategia Seinfelda).
Potrzebujesz zbioru modeli mentalnych, ponieważ żadna pojedyncza struktura nie sprawdzi się w każdej sytuacji.
Robimy wszystko, co w naszej mocy z tym, co mamy
Akceptacja faktu, iż wszystkie modele są błędne w niektórych przypadkach, nie oznacza licencji na ignorowanie faktów. Jako społeczeństwo powinniśmy szukać lepszych odpowiedzi, szukać dowodów i dążyć do zwiększenia dokładności naszej wiedzy.
Nie jesteś Dorianem Yatesem
Nowy sposób wyjaśniania – David Deutsch
Jednocześnie istnieje powszechne niebezpieczeństwo na drugim końcu spektrum. Zbyt wiele osób marnuje czas na debatowanie nad tym, czy coś jest całkowicie poprawne, podczas gdy powinni skupić się na tym, czy jest to praktycznie użyteczne.
Żyjemy w świecie pełnym niepewności, ale wciąż musimy załatwiać sprawy i podejmować decyzje. Naszym obowiązkiem jest rozwinięcie sposobu myślenia o świecie, który ogólnie pasuje do faktów, którymi dysponujemy, ale nie należy tak bardzo zaprzątać sobie głowy myśleniem o rzeczach, iż nigdy tak naprawdę nic nie robimy. Jak ujął to profesor Harvardu Daniel Gilbert:
“Świat nie ma [nie daje nam] luksusu czekania na kompletne odpowiedzi, zanim podejmie[my] działania”.
Bezstronne odpowiedzi to najlepsze, co mamy. Skoncentruj się na tym, co praktyczne i podejmij działania. Wszystkie modele są błędne w pewnych okolicznościach, ale ważne jest to, czy są one ogólnie użyteczne.
Zobacz na: Modele mentalne, głębokie historie i prawdziwa obserwacja
“Dlaczego” to cholernie głupie pytanie | Rian Stone
Seks i przemoc: dwie niezamienne miary mężczyzny
Antybiotykowa bomba atomowa Czerwonej Pigułki
Mentalny Punkt Wyjścia
Nie ma Tej JEDYNEJ – Rollo Tomassi
Żelazne Zasady Rollo Tomassiego
Seksualna Wartość Rynkowa (SMV) – Rollo Tomassi
Ona nie jest twoja, to tylko twoja kolej – Rian Stone
Sześciu ślepców i słoń
Dawno, dawno temu żyło sobie sześciu niewidomych. Mieszkali w pewnym mieście w Indiach. Myśleli, iż są bardzo mądrzy. Pewnego dnia do miasta przybył słoń. Niewidomi nie wiedzieli, jak wygląda słoń, ale czuli jego zapach i słyszeli go. “Jak wygląda to zwierzę?” – zapytali. Każdy z mężczyzn dotknął innej części słonia.
— Pierwszy mężczyzna dotknął ciała słonia. Było twarde, duże i szerokie. “Słoń jest jak ściana” – powiedział.
— Drugi mężczyzna dotknął jednego z kłów słonia. Był gładki, twardy i ostry. “Słoń jest jak włócznia” – powiedział.
— Trzeci mężczyzna dotknął trąby słonia. Była długa, cienka i kręciła się. “Słoń jest jak wąż” – powiedział.
— Czwarty mężczyzna dotknął jednej z nóg. Była gruba, szorstka, twarda i okrągła. “Słoń jest jak drzewo” – powiedział.
— Piąty mężczyzna dotknął jednego z uszu słonia. Było cienkie i poruszało się. “Słoń jest jak wachlarz” – powiedział.
— Szósty mężczyzna dotknął ogona słonia. Był długi, cienki i mocny. “Słoń jest jak lina” – powiedział.
Mężczyźni sprzeczali się. Jest jak ściana! Nie, nie jest! Jest jak włócznia! Nie, nie jest! To jest jak wąż! Nie zgadzali się. Król obserwował i słuchał mężczyzn. “Nie jesteście zbyt sprytni. Dotknęliście tylko części słonia. Nie poczuliście całego zwierzęcia. Słoń nie jest jak ściana, włócznia, wąż, drzewo, wachlarz czy lina”.
Mężczyźni opuścili miasto, wciąż się kłócąc. Usłyszała ich mała dziewczynka i powiedziała: “Każdy z was ma rację, ale wszyscy się mylicie… ale ja wiem, o czym mówicie!”.
O tworzeniu pojęć klasowych oraz teoriach adekwatnych, kulawych i skaczących – Leon Petrażycki
Pokora oznacza mniej więcej to, iż to, czego nie wiesz, jest ważniejsze od tego, co wiesz.
