Ulica Władysława Zamoyskiego w Zakopanem – ważne miejsca

Obecna ulica Władysława Zamoyskiego niegdyś była naturalnym przedłużenie Krupówek, została wydzielona z nich w 1898 r. Nazwa nadana w tym samym roku, początkowo obejmowała odcinek od ul. Chałubińskiego do dzisiejszej ulicy Kraszewskiego. w tej chwili łączy ulice Witkiewicza i Chałubińskiego na odcinku ok. 900 m.

Hrabia Władysław Zamoyski (1853–1924) był jedną z najbardziej zasłużonych postaci dla Zakopanego i Podhala. Jego działania miały ogromne znaczenie dla ochrony przyrody Tatr oraz rozwoju regionu. Zamoyski aktywnie wspierał rozwój Zakopanego jako ośrodka turystycznego i kulturalnego. Jego działania obejmowały rozbudowę infrastruktury i wspieranie szkolnictwa, uczestniczył w działalności miejscowych organizacji, wspierał także finansowo różne działania społeczne. Doprowadził do uruchomienia linii kolejowej Chabówka- Zakopane, przyczynił się do wygrania sporu z Węgrami o Morskie Oko.

Ulica Hr. Władysława Zamoyskiego biegnie na przestrzeni niespełna kilometra, będąc jednym z głównych traktów Zakopanego. Znajdują się przy niej liczne wille i pensjonaty. Przebiega równolegle do ulicy Tytusa Chałubińskiego, łącząc się z nią w okolicy gdzie znajduje się pomnik Sabały i Chałubińskiego. Jest ciekawą propozycją dla osób chcący przedłużyć sobie spacer Krupówkami i dotrzeć al. Przewodników Tatrzańskich do Kuźnic.

ul. Zamoyskiego 30

Historia willi Oksza nierozerwalnie wiąże się z rozwojem stylu zakopiańskiego. Jest to trzeci projekt Stanisława Witkiewicza, twórcy tego unikatowego stylu architektonicznego. Projekt powstał w latach 1894–1895 na zlecenie Bronisławy i Wincentego Korwin-Kossakowskich, co potwierdza zachowana korespondencja Witkiewicza z fundatorami. Budowę prowadzili góralscy cieśle, Wojciech Roj i Jan Obrochta, według planów opartych na szkicach Witkiewicza. Prace rozpoczęto wiosną 1895 roku, a zakończono w czerwcu 1896 roku. Wyposażenie wnętrza, w tym meble, zamówił Wincenty Korwin-Kossakowski u Kazimierza Sieczki. Początkowo willa nazywała się „Korwinówka”

W 1899 roku budynek kupił Marcin hrabia Kęszycki, który zmienił jej nazwę na „Oksza”. Budynek stał się prezentem dla hrabiego i jego żony Heleny z Reyów na srebrne wesele, które odbyło się 7 lutego 1899 roku. Na pamiątkę tego wydarzenia na jednym z sosrębów w pokoju na parterze wyryto inskrypcję: R. P. 1899 d. 7 Lutego odbyło się srebrne wesele Marcina i Heleny z Reyów Kęszyckich. Niestety, niespełna rok później Marcin Kęszycki zmarł. Wdowa mieszkała w Okszy prawdopodobnie aż do wybuchu I wojny światowej.Potem utworzono tutaj pensjonat, którego właściciele zmieniali się często.

W 1920 roku willę nabyło Towarzystwo „Odrodzenie”, założone przez Klarę Jelską, które po przebudowie utworzyło tam „Dom Zdrowia dla Uczącej się Młodzieży”. Potem był tam internat uczniów zakopiańskiego gimnazjum. W czasie II wojny światowej do Okszy przeniesiono Szkołę Gospodarstwa Domowego, wyrzuconą z Kuźnic. Szkoła, działająca pod nazwą Szkoła Gospodarcza, funkcjonowała tam do 1945 roku. Po okupacji do końca 1952 r. znajdował się tam internat dla dzieci i młodzieży z Warszawy i ze Śląska. W 1965 roku obiekt przejęły krakowskie władze wojewódzkie, które przekształciły go w dom wypoczynkowy.

W 2006 roku, dzięki inicjatywie ówczesnego marszałka województwa małopolskiego Janusza Sepioła, Oksza została przekazana Muzeum Tatrzańskiemu z przeznaczeniem na cele wystawiennicze. W latach 2008–2010 przeprowadzono gruntowny remont konserwatorski, finansowany w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–2013, przekształcając willę w Galerię Sztuki XX wieku.

Oksza jest jednym z najwcześniejszych przykładów stylu zakopiańskiego i stanowi pierwszy obiekt, w którym Stanisław Witkiewicz zastosował symetryczną elewację frontową z piętrową częścią centralną oraz parterowymi skrzydłami po obu stronach. W ten sposób powstał kanon drewnianej willi Witkiewiczowskiej. W większości pomieszczeń zachowała się oryginalna ornamentyka. Na sosrębie w salonie widnieje data budowy: 1895 r.

Ośrodek duszpasterski tworzącej się parafii Świętego Krzyża znajdował się w 1981 r. w willi Czernichowianka, gdzie mieszkały ss. Albertynki. W 1982 r. rozpoczęto budowę nowego kościoła na dużej parceli mieszczącej się pomiędzy ulicą Chałubińskiego a Zamoyskiego. Parafia Tatrzańska Świętego Krzyża w Zakopanem, należąca do Archidiecezji Krakowskiej, została utworzona w 1985 roku. Jej siedzibą jest nowoczesny kościół Świętego Krzyża, usytuowany przy ulicy Zamoyskiego w południowej części miasta. Budowę świątyni prowadzono w latach 1983–1991, a w tym samym roku przeprowadzono jej konserwację.

W 1984 r. kardynał Franciszek Macharski dokonał wmurowania kamienia węgielnego, który został poświęcony w Watykanie przez Jana Pawła II. Pierwszym proboszczem parafii został ks. Stanisław Szyszka.

Strzelisty kościół zaprojektował architekt prof. Witold Cęckiewicz, który odpowiada również za aranżację wnętrza. Duchowym patronem świątyni jest Święty Brat Albert. Jego figura, zdobiąca kaplicę, jest dziełem zakopiańskiego rzeźbiarza Antoniego Grabowskiego. W kościele znajdują się także prace metaloplastyczne wykonane przez Władysława Gąsienicę-Makowskiego. Witraże, zaprojektowane przez Jerzego Skąpskiego, zostały wykonane w 1991 roku przez Annę i Ireneusza Zarzyckich.

ul. Zamoyskiego 26

Znajdujący się na rogu ulic Zamoyskiego i Sabały drewniany budynek pochodzi z 1893 r. Został zaprojektowany w stylu tyrolskim przez Wandalina Beringera, będącym jego pierwszym właścicielem. w tej chwili na parterze znajduje się restauracja, na piętrze mieszkania kwaterunkowe.

ul. Zamoyskiego 30

Willa została wzniesiona w 1912 roku, należała do Wojciecha Korfantego, który około 1920 roku kupił ją dla swojej żony Elżbiety. Nazwa willi pochodzi od imienia Elżbiety z rodu Sprotów. Budynek przetrwał do dziś niemal w oryginalnym kształcie. W jadalni można podziwiać sosrąb z wyrytą datą 1912. Choć autor projektu pozostaje nieznany, przypuszcza się, iż mógł nim być krakowski architekt Tadeusz Prauss – twórca m.in. pobliskiej willi Jadwiniówka II (zbudowanej dla córki Tytusa Chałubińskiego), zachodniego skrzydła Willi Koliba oraz schroniska nad Morskim Okiem w Tatrach. Fundatorem willi był Wojciech Roj.

W 2015 roku nieruchomość trafiła w ręce obecnych właścicieli, którzy od początku planowali zachować wyjątkowy charakter drewnianej willi. Dzięki przeprowadzonej odbudowie konserwatorskiej udało się odtworzyć atmosferę z czasów jej największej świetności i stworzyć przestrzeń, w której klimat przełomu XIX i XX wieku płynnie łączy się z nowoczesnymi technologiami, wprowadzającymi ten zabytek w XXI wiek.

ul. Zamoyskiego 32

Willa „Jadwiniówka” została wybudowana w 1886 roku przy obecnej ulicy Zamoyskiego przez znanego przewodnika tatrzańskiego Wojciecha Roja dla Jadwigi Surzyckiej, córki Tytusa Chałubińskiego. Ten drewniany, piętrowy dom w stylu tyrolskim bywał nazywany „Domem pod Bocianami” ze względu na drewniane figury bocianów, które, uznawane za symbol szczęścia, umieszczono na balkonach pierwszego piętra.

„Jadwiniówka” jest czasem mylona z „Jadwinówką”, willą znajdującą się niegdyś w środkowej części Krupówek, na miejscu obecnego „Morskiego Oka”. Tamta budowla spłonęła w 1894 roku, wraz z pracownią Stanisława Witkiewicza. Dom był wielokrotnie przebudowywany i rozbudowywany, tracąc wiele ze swojej dawnej urody.

Był to jedyny budynek w Zakopanem, który odbiegał od ludowej tradycji, a jednocześnie zwrócił uwagę Stanisława Witkiewicza w literackim reportażu Na przełęczy:

„W całym Zakopanem, wśród domów wzniesionych przez przyjezdnych, znajdzie się może jeden, który, choć nie korzysta z góralskich motywów, posiada oryginalne i interesujące formy, pewne ozdoby z ptaków wyrzeźbionych w drewnie oraz starannie wykończone szczyty. Poza tym wyjątkiem nie ma nic”.

Przez wiele lat w „Jadwiniówce” mieszkała prawnuczka Tytusa Chałubińskiego, Jadwiga Mogilnicka, ze swoim mężem Henrykiem Mogilnickim, znanym taternikiem, alpinistą i polarnikiem.