Szkoła i tematy tabu: czy rodzice mogą coś zdziałać?

kosmosdladziewczynek.pl 4 godzin temu

Miesiączka, stawianie granic, edukacja seksualna – to wciąż często w szkołach tematy tabu. Czy rodzice mogą coś zrobić, aby pomóc dzieciom zdobywać rzetelną wiedzę? Kilka pomysłów przedstawia Anna Jurek — edukatorka seksualna z piętnastoletnim doświadczeniem, która wywalczyła w życiu niejedne szkolne warsztaty. Da się!

Szkoła uczy wzorów skróconego mnożenia, ale zbyt rzadko mówi, jak radzić sobie z pierwszą miesiączką. Podaje daty bitew, ale nie pokazuje, jak powiedzieć „stop”, kiedy ktoś przekracza nasze granice. Przekazuje wiedzę dotyczącą świata przyrody w mikro- i makroskali, ale za często zapomina, jak ważna jest wiedza o ludzkim organizmie, szczególnie w kontekście dorastania.
To luka, którą możemy wypełnić – i nie musimy czekać, aż system się zmieni. Każdy rodzic może być inicjatorem wartościowych zajęć w szkole lub poza nią: o miesiączce, asertywności i stawianiu granic; warsztatów z edukacji seksualnej – jeżeli ma na to czas i energię.
Od ponad 15 lat działam na rzecz edukacji seksualnej, prowadząc warsztaty z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi oraz szkolenia dla nauczycieli i nauczycielek. Od samego początku tej działalności bardzo ważne dla mnie było, aby tego typu wiedza była dostępna dla dzieci i młodzieży o różnym statusie materialnym. Stąd wziął się pomysł, aby zajęcia dotyczące dojrzewania finansować z budżetu miasta – i w Łodzi, gdzie mieszkam, dzieje się to od 2012 roku.
Ale sposobów na zorganizowanie zajęć i pokrycie ich kosztów jest kilka. Oto one.

Pierwsza książka wydana przez twórczynie magazynu Kosmos dla Dziewczynek!

„Przewodnik po koleżankowaniu się. O przyjaźni, samotności i wszystkim, co pomiędzy”

Sprawdź i zamów

Miesiączka, chcę wiedzieć!

To tytuł jednej z moich ulubionych książek dla dzieci dotyczących ciała, której autorkami są Anna Salvia i Cristina Torrón. Jako wieloletnia edukatorka seksualna wiem, jak ważna jest wiedza o miesiączce, szczególnie dla dziewczynek, które zaczęły lub zaczną miesiączkować. W tym roku miałam okazję prowadzić warsztaty Okresowe ABC dla szkół podstawowych i średnich w województwie łódzkim w ramach programu „Doposażenie szkół w środki higieny menstruacyjne i w roku szkolnym 2024/2025”. Trzygodzinne spotkania odbywały się we wszystkich województwach w Polsce i były nieodpłatne, bo całe zadanie sfinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji Narodowej, a organizatorką była Fundacja Kulczyk we współpracy z Fundacją Różowa Skrzyneczka i Centrum Psychologicznym Good Life. Do ponad 500 szkół trafiły środki menstruacyjne. Za nimi przyjechały edukatorki i edukatorzy, którzy rozmawiali z dziewczynkami i chłopcami o tym, jak oswajać temat i jak dbać o siebie w czasie miesiączki.
Z kolei Akcja Menstruacja, w obrębie tego samego zadania, w ramach programu „W każdej szkole” zapewniła ponad 600 szkołom w całej Polsce dyspensery i produkty menstruacyjne oraz warsztaty edukacyjne. Przeprowadziła też badania na temat ubóstwa menstruacyjnego i wiedzy o okresie (raport z badania będzie dostępny jesienią 2025 roku).
To pokazuje, iż zmiany systemowe są możliwe, jeżeli się o nie zawalczy. Wspomniane zadanie było jednak pilotażem i chociaż zakończone sukcesem, jeszcze nie przyniosło informacji, co dalej. Dlatego warto śledzić social media zaangażowanych w nie organizacji oraz MEN i sprawdzać, czy działania będą miały swoją kontynuację – a potem zachęcić pedagożkę, psychologa, dyrekcję w szkole swojego dziecka do wzięcia udziału w kolejnej edycji.
Tymczasem zachęcam do wspólnego z innymi rodzicami i dziećmi przemyślenia kolejnego rozwiązania: zaproszenia specjalistek od wiedzy menstruacyjnej na zajęcia do szkoły swojej córki. jeżeli interesuje was, jak zorganizować takie zajęcia, napiszcie do Różowej Skrzyneczki lub Akcji Menstruacji. Osoby tam pracujące wesprą was w działaniach.

Jeśli wasza córka zapaliłaby się do pomocy, podpowiadam dwie opcje:

Różowa Skrzyneczka opracowała wzór pisma skierowanego do władz samorządowych, dotyczącego zwiększenia dostępu do bezpłatnych środków higieny osobistej na czas menstruacji. Ada Klimaszewska, współzałożycielka i prezeska Różowej Skrzyneczki, aktywistka, feministka, matka, stwierdza: – To może być znakomity przykład obywatelskiego aktywizmu młodzieży, szczególnie w tak ważnej dla codziennego funkcjonowania kwestii. – I zachęca: – jeżeli macie poczucie, iż w waszej szkole brakuje materiałów menstruacyjnych, zgłoście się do nas!
Akcja Menstruacja przygotowała Poradnik dla społeczności szkolnej, skierowany przede wszystkim do osób uczących się. Pokazuje on krok po kroku, jak działać na rzecz dostępności produktów menstruacyjnych w swojej szkole. Także dla dorosłych może być wskazówką, co robić i gdzie szukać osób sojuszniczych.

Różowa skrzyneczka w szkole uratowała niejedną dziewczynę! Fot. Wikimedia Commons

Asertywność i stawianie granic

Nie chcę tutaj pisać o pojedynczych ćwiczeniach czy zadaniach, ale o treningu, który ten temat podejmuje w sposób bardziej całościowy. Mam na myśli WenDo, którego nazwa oznacza „drogę kobiet”.
Jest to metoda opracowana przez kobiety i dla kobiet, która łączy elementy asertywności, samoobrony psychicznej i fizycznej.
– Na WenDo dziewczynki uczą się rozpoznawać swoje granice – mówi Agnieszka Biela, trenerka WenDo związana z Fundacją Owoc Spotkania. – Granice emocjonalne, czyli to, co lubią, a czego nie lubią w relacjach, a także granice swojego ciała. Rozmawiamy o tym, jakie części ciała mogą być dotykane przez różnych ludzi w określonych okolicznościach, które tylko przez bliskie osoby, a które są całkowicie „niedotykalne” z wyjątkiem konieczności opieki medycznej. Dziewczynki odgrywają też scenki, w których testują różne sposoby reagowania na naruszenie ich granic.
Lidia Makowska, trenerka samoobrony i asertywności tą samą metodą, ekspertka i edukatorka w zakresie przeciwdziałania przemocy i równego traktowania, dodaje:
– To znakomita propozycja zajęć dodatkowych dla dziewczyn i dziewczynek w szkołach podstawowych i średnich. Dzięki warsztatom dziewczyny poczują się pewniej i bezpieczniej na ulicy, w szkole czy w domu, nauczą się najprostszych metod samoobrony oraz reagowania na przemoc i bullying.
Warsztaty WenDo realizowane są około dwunastu godzin lekcyjnych przez dwa lub trzy dni. Nastolatki (ze szkół podstawowych lub średnich) pracują w grupach 10–16-osobowych.
Idealnie byłoby, gdyby wcześniej mama, starsza siostra, ciocia czy babcia jako pierwsze wzięły udział w specjalnych warsztatach WenDo dla kobiet – dzięki temu same przekonają się, jak bardzo takie zajęcia przyczyniają się do budowania pewności siebie. A potem tym mocniej zachęcą do nich swoje córki, siostry, bratanice czy wnuczki. Może choćby zbiorą grupę rodziców, którzy zorganizują takie warsztaty dla swoich córek i innych zainteresowanych dziewczynek?
Trenerki WenDo – przeszkolone między innymi w ramach Akademii Treningu WenDo Fundacji Autonomia – można znaleźć w organizacjach działających na terenie całej Polski, takich jak: Feminoteka, Fundacja Droga Kobiet, Trójmiejska Akcja Kobieca czy Fundacja 9dwunastych.

Moc jest większa, kiedy jesteśmy razem z innymi – rozmowa z Agatą Teutsch z Fundacji Autonomia

Czytaj także

Moc jest większa, kiedy jesteśmy razem z innymi – rozmowa z Agatą Teutsch z Fundacji Autonomia

Czytaj także

Edukacja seksualna

Dużo wokół niej dyskusji, wątpliwości i niejasności napędzanych przez niewiedzę, lęk, a czasem cyniczną grę polityczną, więc za Edukacją Seksualną Polska przypominam, że:

Edukacja seksualna to proces, w którym uczennice i uczniowie zdobywają wiedzę na temat zdrowia seksualnego, emocji związanych z intymnością i relacji międzyludzkich. Ma na celu promowanie zdrowych postaw wobec seksualności, rozumienia swojego ciała oraz szacunku dla innych. Edukacja seksualna obejmuje nie tylko aspekty fizyczne, ale także psychiczne i społeczne, jak komunikacja, zgoda, relacje równościowe, wpływ social mediów na postrzeganie swojego ciała, a także profilaktykę chorób przenoszonych drogą płciową i nieplanowanych ciąż.

Mądrze i odpowiedzialnie prowadzona powinna być dostosowana nie tylko do wieku odbiorców i odbiorczyń, ale także do ich okresu rozwojowego. Kiedy przygotowuję się do pracy z nową grupą, rozmawiam z nauczycielką o specyfice danej klasy: o tym, czy dzieci się lubią, które metody pracy sprawdzają się najlepiej, czy są w grupie dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w jakim zakresie konieczne jest powtórzenie wiedzy, a w jakim uzupełnienie, czy moje spotkanie ma charakter informacyjno-edukacyjny, czy też interwencyjny. Zachęcam do zorganizowania spotkania z rodzicami, żeby mogli mnie poznać, zadać pytania, rozwiać wątpliwości. Idealnie jest, gdy przy okazji warsztatów dla dzieci sami rodzice również chcą uzupełnić, pogłębić swoją wiedzę; żeby mogli być dla młodzieży równorzędnymi partnerami do rozmowy.
Spotkanie z dyrekcją lub radą rodziców? Proszę bardzo! Im więcej transparentności w dziedzinie organizacji i prowadzenia zajęć, tym lepiej, bo zgoda na udział w spotkaniach powinna być świadoma. Jak przypomina seksuolożka, terapeutka i edukatorka seksualna Aleksandra Dulas z Grupy SPUNK:

– Dostęp do wiedzy o seksualności człowieka, prawo do wiedzy o swoim zdrowiu i wolności do planowania swojego życia są prawami człowieka.

Jako Grupa SPUNK (dawniej Fundacja SPUNK) i Edukacja Seksualna Polska dysponujemy (obu tych inicjatyw jestem częścią) programami zajęć dla różnych grup wiekowych. Jednak tematy dotyczące dorastania, budowania wspierających relacji, bezpieczeństwa podejmują różne inne organizacje w Polsce, między innymi Grupa PONTON, Towarzystwo Rozwoju Rodziny Zielona Góra, Stowarzyszenie Różnorodności Społecznej UP-DATE, Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych SZTAMA czy Fundacja Edukacji Zdrowotnej STIM.
Sexed.pl i Forbes Women stworzyły też spis 100 osób, które w całej Polsce działają na rzecz rzetelnej edukacji seksualnej. Choć zapewniam was, iż jest ich więcej!

Lubiący wyzwania mogą poznać wskazówki, jak wprowadzać zajęcia z edukacji seksualnej jako zadanie publiczne finansowane z budżetu miasta lub gminy. Taki program realizowany jest w Łodzi; pilotaż takiego zadania odbył się w Dąbrowie Górniczej.
Jak mówi Weronika Jóźwiak z Edukacji Seksualnej Polska:
– Nowoczesna edukacja seksualna jest możliwa w każdym mieście, gminie i powiecie w Polsce, jeżeli tylko znajdą się odważne osoby, gotowe o nią powalczyć!

Po co się angażować, jeżeli edukacja zdrowotna załatwi za nas sprawę?

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 marca 2025 roku można znaleźć w sieci. Podobnie jak przykładowe programy nauczania. Wiemy już, iż wychowanie do życia w rodzinie zastąpi edukacja zdrowotna. Dokument przeczytałam z zainteresowaniem. Zarówno wartości i postawy, jak i cele kształcenia oraz umiejętności, które w ramach edukacji zdrowotnej powinny być realizowane, są rozpisane skrupulatnie i ambitnie. Poszczególne działy odnoszą się do zagadnień dotyczących zarówno dorastania, w tym miesiączki, jak i asertywności, stawiania granic, a także szerzej rozumianego zdrowia seksualnego.
Nie wiemy jednak, jak edukacja zdrowotna będzie wyglądała w praktyce. Kto ją będzie prowadził w szkole waszego dziecka? Które zagadnienia zostaną wybrane do omawiania? W jaki sposób będzie się ono odbywać? O to warto zapytać. Bo wiedzę można przekazać, a umiejętności szkolić. Jednak najważniejsze są wartości i postawy prezentowane przez nauczycielki i nauczycieli, którzy ten przedmiot będą realizować. Czy będą to te same osoby, które wcześniej prowadziły WDŻ? Jak są przygotowane do mówienia o seksualności?
Dopiero praktyka pokaże nam, ile wart jest nowy przedmiot. I przekonamy się o tym w ciągu najbliższego roku szkolnego.

Z moich rozmów z nauczycielami i nauczycielkami oraz dyrektorami i dyrektorkami szkół wynika, iż przez cały czas zajęcia dodatkowe poszerzające wiedzę o seksualności – prowadzone przez specjalistki i specjalistów z zewnątrz, z długoletnim doświadczeniem zawodowym i różnorodnymi metodami pracy – stanowią interesujące uzupełnienie i rozwinięcie zdobywanej w szkole wiedzy.

Wezwanie do działania

Jeśli tylko macie czas, energię i ochotę, zastanówcie się nad uzupełnieniem wiedzy swoich dzieci na temat miesiączki, asertywności, wybranych kwestii dotyczących edukacji seksualnej. Znajdźcie organizacje, które się tym zajmują, dowiedzcie się, kto prowadzi warsztaty, w jaki sposób, jakie tematy będą omawiane. Zapytajcie dzieci o to, czy chciałyby wziąć udział w takich zajęciach, porozmawiajcie z innymi rodzicami, dopytajcie wychowawczynię, dyrekcję o chęć współpracy i środki, które mogłyby być na to przeznaczone, częściowo lub w całości. Wiem, brzmi to jak dużo zachodu, ale w kupie siła. Może znajdziecie inne osoby, którym też będzie się, chociaż trochę, chciało?

Robienie fajnych rzeczy z fajnymi ludźmi daje satysfakcję i poczucie sensu. A gdybyście potrzebowały i potrzebowali wsparcia, wskazówek, otuchy, dawajcie nam znać. Wesprzemy was!