Joaquín Sorolla y Bastida – biografia i twórczość hiszpańskiego impresjonisty

Joaquín Sorolla był znanym hiszpańskim malarzem końca XIX wieku, tworzącym pejzaże, portrety i dzieła o tematyce historycznej. Zasłynął kompozycjami przesyconymi światłem i radosnymi kolorami, przedstawiającymi sceny znad Morza Śródziemnego. Był bardzo płodnym artystą – zostawił po sobie ponad 2200 dzieł, w tym monumentalne płótna namalowane w Ameryce i mające po 70 metrów łącznej długości.

Wczesne lata i podróże

Joaquín Sorolla y Bastida przyszedł na świat 27 lutego 1863 roku w Walencji, w rodzinie miejscowego kupca. Po dwóch latach oboje rodzice zmarli w czasie epidemii cholery, a wychowaniem przyszłego artysty i jego siostry zajęła się rodzina wujka. Początkowo opiekun, właściciel warsztatu ślusarskiego, chciał nauczyć chłopca rzemiosła, gwałtownie jednak odkrył, iż jego prawdziwym powołaniem jest malarstwo.

Młody Joaquín studiował je pod okiem różnych nauczycieli w Walencji, w czasie nauki w Szkole Rzemiosła. W 1879 roku otrzymał dyplom i rozpoczął studia w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych San Carlos w Walencji. Już wtedy dużo malował i wystawiał swoje prace na licznych konkursach. Jeden z nich był organizowany przez stowarzyszenie El Iris – Sorolla zdobył tam srebrny medal w 1880 roku.

Rok później wyjechał do Madrytu studiować dzieła wielkich hiszpańskich malarzy, szczególnie Velázqueza, których duży wybór zgromadzono w Muzeum Prado. Po zakończeniu studiów został gwałtownie dostrzeżony. Jego prace pojawiały się na Krajowej Wystawie Sztuk Pięknych w Madrycie (1881 i 1884 – medal w drugim przypadku) oraz Wystawie Regionalnej w Walencji (1883 i medal). W wieku 21 lat Sorolla namalował obraz „El crit del paleter”, którego tematem był zryw niepodległościowy w czasie wojen napoleońskich 1808.

Joaquín Sorolla – El crit del paleter

Centralną postacią historycznego dzieła jest Vincent Doménech, otoczony przez tłum wiwatujących rodaków. Obraz spodobał się na tyle, iż młody malarz otrzymał stypendium na czteroletnie studia w Rzymie. Po ich ukończeniu wraz ze swoim przyjacielem – malarzem Pedrem Gilem – udał się w dłuższą podróż do Paryża. Tam po raz pierwszy zapoznał się z twórczością impresjonistów, którzy wywarli na nim ogromne wrażenie.

Dzieło zniszczone

W 1887 artysta namalował obraz „El entierro de Cristo”, przedstawiający realistyczny obraz pochówku Chrystusa. Dzieło wywołało falę zajadłej krytyki w katolickiej Hiszpanii. Nie podobał się nienadmierny naturalizm i pozbawienie postaci boskości. Szum gwałtownie ucichł, ale rozgoryczony Sorolla zniszczył płótno, którego fragmenty odrestaurowano dopiero w 1979 roku. Po powrocie do Walencji w 1888 roku Joaquín Sorolla ożenił się z Clotilde Garcíą.

Joaquín Sorolla – El entierro de Cristo

Po krótkim epizodzie w Asyżu młoda para zamieszkała w Madrycie. W ciągu kolejnych lat artysta malował obrazy o tematyce mitologicznej, historycznej i orientalistycznej, a jego popularność nieustannie rosła. W 1892 powstał poruszający tematykę społeczną obraz „Otra Margarita” (Inna Małgorzata), który zdobył Złoty Medal na Wystawie Krajowej w Madrycie, a następnie pierwszą nagrodę na Międzynarodowej Wystawie w Chicago.

Joaquín Sorolla – Otra Margarita

Tryumf w Paryżu

Artysta w 1894 roku powrócił tryumfalnie do Paryża. Jego obraz „El regreso de la pesca: remolcando el barco”, przedstawiający rybaków wracających z połowu, wywołał poruszenie na Paryskim Salonie. Publiczności i krytykom podobało się perfekcyjne przedstawienie śródziemnomorskiej atmosfery, morza, kolorów i gry świateł. Obraz zakupiło za sześć tysięcy franków państwo francuskie. Joaquín Sorolla w tym okresie malował coraz więcej obrazów przedstawiających nadmorskie sceny i pejzaże, jednak nie zawsze były to dzieła optymistyczne.

Joaquín Sorolla – El regreso de la pesca: remolcando el barco

Jednym z najbardziej przygnębiających dzieł artysty z tego okresu jest duże płótno pod tytułem „¡Triste herencia!” (Smutne dziedzictwo). Autor przedstawił na nim grupę kalekich dzieci ze Szpitala San Juan de Dios, kąpiących się pod opieką księdza. Kontrast pomiędzy dotkniętymi polio, cierpiącymi dziećmi i błękitnym morzem wywiera na oglądających głębokie wrażenie. Obraz zdobył główną nagrodę w czasie paryskiej Wystawy Światowej w 1900 roku oraz Medal Honorowy rok później na Wystawie Sztuki w Madrycie.

Joaquín Sorolla – Triste herencia

Sukces na Wystawie Światowej, oprócz medalu i nominacji na kawalera Legii Honorowej, przyniósł Sorolli wielką sławę. Jego liczne obrazy stały się powszechnie rozpoznawane, a przyjemny dla oka styl znalazł powszechne uznanie w oczach krytyków i publiczności. Joaquín Sorolla na przestrzeni kilku kolejnych lat wystawiał swoje obrazy w całej Europie – Madrycie, Paryżu, Monachium, Wenecji, Berlinie oraz w Ameryce, w Chicago. Jego kunszt doceniły również instytucje akademickie – hiszpański malarz został członkiem Akademii Sztuk Pięknych w Paryżu, Walencji i Lizbonie.

Szczególne wyróżnienie spotkało go w tym ostatnim mieście – został ogłoszony Ulubionym Synem Walencji, a jego imię otrzymała jedna z ulic. W 1906 roku w Paryżu została otwarta ogromna wystawa prac Sorolli. Zgromadzono na niej ponad pięćset obrazów, wśród nich dużą liczbę śródziemnomorskich pejzaży. Pokaz odniósł wielki sukces artystyczny, ale także ekonomiczny – publiczność chętnie kupowała pokazywane dzieła. Sam artysta uhonorowany został również Legią Honorową. Opromieniony sławą Sorolla wystawiał w kolejnych europejskich krajach, w tym w Niemczech i Anglii.

Joaquín Sorolla – Po kąpieli

Hispanic Society of America

W czasie kolejnej dużej wystawy swoich prac w Londynie Sorolla poznał Archera Miltona Huntingtona, za pomocą którego został członkiem The Hispanic Society of America, które zarządzało muzeum sztuki latynowskiej w Nowym Jorku. W 1906 zorganizowano w nim wystawę płócien Hiszpana. Okazała się ona kolejnym wielkim sukcesem finansowym – z pokazywanych 356 obrazów, aż 195 znalazło swoich nabywców.

Joaquín Sorolla – Portrait of King Alfonso XIII in a Hussar’s Uniform

Pobyt Joaquína Sorolli w USA przedłużył się do pięciu miesięcy, w czasie których artysta zajął się malowaniem portretów na zamówienie. Zwieńczeniem tego etapu była malowana w Białym Domu podobizna Prezydenta USA Williama Howarda Tafta. Również w rodzinnym kraju artysta malował portrety osób z wyższych sfer, w tym samej rodziny królewskiej („Portret Alfonsa XIII w mundurze huzara”).

Rodzina Sorolli na płótnie

O ile wizerunki te utrzymane były w stylu klasycznym, to przy portretowaniu własnej rodziny malarz mógł już powrócić do swojej ulubionej zabawy światłem i kolorem. Szczególnie wyraźnie widać to na obrazie „Moja żona i córki w ogrodzie” z 1910 roku. Kobiety przedstawione są w jasnych sukniach, otoczone przez kwiaty. Ich sylwetki i otoczenie tworzą barwne, radosne plamy koloru.

Joaquín Sorolla – Moja żona i córki w ogrodzie

Kolejny portret żony i córki artysty stał się jednym z jego najbardziej znanych obrazów. Mowa tu o płótnie „Spacer brzegiem morza” (La orilla del mar znany też jako Paseo a orillas del mar), na którym dwie kobiety w białych sukniach spacerują plażą w czasie wietrznej pogody. Dzieło jest jednym z najlepszych przykładów ulubionego przez Sorollę luminizmu. Uchwycono na nim zatrzymaną w kadrze chwilę z rozwianymi wiatrem sukniami i woalkami kapeluszy, skrzywioną parasolką oraz grą świateł i kolorów.

Joaquín Sorolla – Spacer brzegiem morza

Sorolla na początku XX wieku malował wiele obrazów inspirowanych pejzażami Hiszpanii, a szczególnie jej wybrzeża. W tym okresie powstały choćby „Bajo el toldo” czy „Alcázar de sevilla” – piękny obraz nieba, architektury i fontanny pełnej wodnych refleksów. Tematykę związaną z morzem i kąpielą kontynuował w wielu swoich obrazach, między innymi późniejszym „Po kąpieli” (La bata rosa) z 1916 roku.

Joaquín Sorolla – Alcázar de sevilla

Prowincje Hiszpanii

W 1911 roku Joaquín Sorolla ponownie odwiedził Stany Zjednoczone, tym razem wystawiając swoje obrazy na dwóch dużych ekspozycjach w Saint Louis Art Museum oraz Art Institute of Chicago. W tym samym roku, dzięki Archie Huntingtonowi, podpisał kontrakt na namalowanie czternastu monumentalnych murali w nowojorskim gmachu Hispanic Society of America. Dzieła miały przedstawiać poszczególne prowincje Hiszpanii, ich folklor, krajobrazy i historię.

Praca nad serią „Visión de España” zajęła artyście prawie sześć lat. Pierwszym etapem była podróż po całym Półwyspie Iberyjskim i przygotowanie szkiców. Malarz odwiedził między innymi rodzinną Walencję, Kastylię, Nawarrę, Katalonię, Andaluzję i Galicję. Korzystając z okazji, tworzył nie tylko szkice przygotowawcze, ale również malował inne obrazy. Podczas tej podróży powstała cała seria charakterystycznych scenek rodzajowych znad brzegów morza.

Joaquín Sorolla – Visión de España

Wielkie dzieło zostało ukończone w lipcu 1919 roku. Obrazy o wysokości od 3,7 do 4,3 metra i łącznej długości prawie 70 metrów zostały umieszczone w specjalnej Sali Sorolli, w budynku Hispanic Society of America, gdzie można je oglądać od 1926 roku. niedługo po zakończeniu swojego opus magnum Joaquín Sorolla doznał wylewu podczas prac nad kolejnym obrazem w swoim madryckim ogrodzie. Częściowo sparaliżowany, przeżył kolejne trzy lata. Zmarł 10 sierpnia 1923 roku, a jego ciało pochowano na cmentarzu w Walencji.

Joaquín Sorolla – Bajo el toldo

Po jego śmierci wdowa przekazała część z bogatej kolekcji obrazów państwu. Stały się one zaczątkiem kolekcji w Muzeum Sorolli, otwartym w 1932 roku w jego dawnym domu w Madrycie. Sorolla należał do najbardziej płodnych hiszpańskich artystów – zostawił po sobie ponad 2200 płócien, które w tej chwili rozsiane są po muzeach na całym świecie, a wiele z nich przez cały czas znajduje się w kolekcjach prywatnych. Styl Sorolli, połączenie neoimpresjonizmu oraz luminizmu stał się powszechnie znany i wpłynął na innych malarzy młodszego pokolenia. Wśród nich znaleźli się uczeń malarza Teodoro Andreau oraz Alberto Pla y Rubio i Julio Romero de Torres zwani powszechnie sorollistami.

Zobacz również:

• Francisco Goya – hiszpański malarz, grafik i rysownik okresu romantyzmu
• Albrecht Dürer – historia i dzieła niemieckiego malarza okresu renesansu