Paul Signac – twórczość jednego z najważniejszych artystów neoimpresjonizmu

plndesign.pl 10 godzin temu

Paul Signac był znanym francuskim neoimpresjonistą, który tworzył na przełomie XIX i XX wieku. Zafascynowany był naukową teorią malarstwa opracowaną przez Georgesa Seurata i stworzonym na jej bazie pointylizmem – stylem, w którym malował i który rozwinął. Jego obrazy powstałe na Lazurowym Wybrzeżu pełne są światła i żywych kolorów.

Krótka biografia

Paul Victor Jules Signac urodził się 11 listopada 1863 roku w Paryżu w stosunkowo bogatej rodzinie. Rodzice chcieli, żeby studiował architekturę, jego jednak bardziej pociągała sztuka. Bodźcem do rozpoczęcia kariery artysty była wystawa Clauda Moneta, którą obejrzał w 1880 roku. Kilka lat później poznał osobiście tego malarza, jak również Georgesa Seurata, który stał się jego mentorem i na którego technice pointylizmu się wzorował. W 1884 roku młody Signac wraz z innymi założył Stowarzyszenie Artystów Niezależnych (Société des Artistes Indépendants), które miało promować młodych twórców i awangardowe prądy w sztuce. Przez długie lata pochodzący z majętnego domu artysta był nie tylko aktywnym członkiem organizacji, ale i sponsorem wielu młodych malarzy.

W kolejnych latach Paul Signac regularnie podróżował po Francji, głównie na jej wybrzeża, uwieczniając na płótnie nadmorskie krajobrazy. Odbył również podróże po Europie, w tym do Holandii i Włoch. Zafascynowało go francuskie południe, gdzie kupił dom, w którym tworzył i do którego zapraszał wielu przyjaciół-malarzy. Był zafascynowany teorią kolorów Georgesa Seurata, którą rozwinął. Początkowo malował w stylu impresjonizmu, stopniowo przechodząc do pointylizmu, a pod koniec kariery tworząc zręby fowizmu. Był aktywny politycznie, sympatyzował z anarchistami, pod wpływem tego ruchu malując „W czasach harmonii” (1893). Swoje późne lata spędził na Lazurowym Wybrzeżu, malując wiele miejscowych krajobrazów z użyciem radosnej i jaskrawej palety kolorów. Zmarł 15 sierpnia 1935 roku w wieku 71 lat w Paryżu. Został pochowany na cmentarzu Père Lachaise.

Modystki (1885)

Impresjoniści często malowali obrazy paryskich wnętrz – kabaretów i cyrków, ale także sklepów i pracowni rzemieślniczych. Pierwszy znany obraz Paula Signaca, namalowany jeszcze w stylu neoimpresjonozmu, przedstawia scenę rozgrywającą się u modystki wytwarzającej kapelusze. Taką pracę zajmowała żona malarza, Berthe Roblès, która widoczna jest w lewej części kompozycji. Scena na obrazie rozgrywa się w dość ciasnym wnętrzu małej pracowni kapeluszniczej. Dwie kobiety nie pozują do obrazu, ale uchwycone są w czasie wykonywania swojej pracy. Jedna z nich sięga po nożyczki leżące na podłodze, druga pochyla się na materiałami leżącymi na stole, z których modeluje kapelusz. Signac, który często obserwował kobiety przy pracy, dobrze oddał nastrój i elementy wystroju pracowni modystki. W obrazie użył palety z wyrazistymi kolorami wzorowanej na obrazie „Kobiety z Kairu” autorstwa Eugene Delacroix.

Niedziela (1889)

Kolejnym przykładem sceny umieszczonej we wnętrzu jest namalowana cztery lata później „Niedziela”. Obraz powstał już w stylu pointylizmu, na jego fakturze można wyraźnie odróżnić poszczególne dotknięcia pędzla artysty. Uchwycona scena przedstawia parę spędzającą słoneczną niedzielę we własnym domu. Podobnie jak w przypadku „Modystek” scena nie jest pozowana, a bohaterowie skupieni są na własnych sprawach. Pani domu wygląda przez okno, jej partner poprawia drwa na kominku. Oboje nie patrzą w stronę widza. choćby domowy pupil – mały kotek – odwrócony jest tyłem do odbiorcy. Wnętrze jest bogato urządzone z silnymi akcentami orientalistycznymi – egzotyczną palmą umieszczoną w porcelanowej donicy i bogato rzeźbionym krzesłem. Obraz jest jednym z najbardziej znanych dzieł Paula Signaca przedstawiających sceny z życia domowego. Drugim, utrzymanym w nieco podobnym stylu jest wcześniejsze o trzy lata „Śniadanie”.

Opus 217. Portret M. Félixa Fénéona (1890)

Félix Fénéon był nie tylko znanym i wpływowym krytykiem sztuki, kolekcjonerem, marszandem i aktywistą politycznym, ale również bliskim przyjacielem Paula Signaca. „Opus 217” powstał jako hołd złożony tej przyjaźni. Trzeba przyznać, iż jest to jeden z najbardziej błyskotliwych i nietypowych obrazów tamtej epoki. Kompozycję można podzielić na dwie strefy – tło i wyraźnie od niego oddzielony pierwszy plan. Znajduje się na nim jedynie ujęta z profilu, charakterystyczna sylwetka Fénéon. Krytyk ubrany jest w długi płaszcz, trzyma w lewej ręce laseczkę i cylinder, w prawej zaś kwiat cyklamenu. Tło, na którym umieszczono jego postać, zadziwia odbiorcę. Przypomina ono wir kolorów i wzorów z gwiazdami, planetami, falami, płatkami i zygzakami. Jest również nawiązaniem do koła kolorów stworzonego przez Charles Henry’ego, którym zafascynowani byli wszyscy pointyliści. Patrząc na obraz, można odnieść wrażenie, iż Félixa Fénéona wprawia je w ruch swoją trzymającą kwiat dłonią, podobnie jak porusza całym ruchem neoimpresjonistów. Niestety, „Opus 217” był zbyt awangardowy na swoje czasy. Wywołał poruszenie, ale większość odbiorców nie zrozumiała jego przesłania.

Kobieta z parasolką (1893)

Późniejszy o trzy lata, pointylistyczny portret „Kobieta z parasolką” nie wzbudził podobnych kontrowersji. Obraz przedstawia Berthe Roblès, daleką kuzynkę Camille’a Pissarro i przyszłą żonę Signaca, którą ten poznał podczas pobytu w Saint-Tropez. Dzieło jest przykładem znakomitego opanowania warsztatu i kontroli nad paletą. Pani Roblès przedstawiona jest z profilu, w ręce trzyma parasolkę osłaniającą ją przed światłem. Na jednolitym, jasnym tle wyróżnia się motyw roślinny w lewym, dolnym rogu, który jest nawiązaniem do zainteresowań artysty sztuką japońską. Czerwony kolor rozświetlonej światłem parasolki kontrastuje z ciemnofioletowymi cieniami okrywającymi sylwetkę modelki. Signac uzyskał w tej płaskiej scenie efekt pewnej trójwymiarowości jedynie dzięki adekwatnie użytych plam koloru.

Laguna św. Marka, Wenecja (1905)

Pejzaże nadmorskie stanowiły dużą część twórczości Paula Signaca od początku jego artystycznej drogi. Często malował on francuskie porty i wybrzeża zarówno północnych, jak i południowych regionów kraju. W 1905 roku artysta podróżował po Italii, a owocem tej podróży były obrazy Wenecji. Najbardziej znanym z nich jest płótno „Laguna św. Marka, Wenecja” będące mistrzowskim przykładem użycia teorii koloru w pointyliźmie. Dzieło, nieco podobne do wcześniejszego „Port of Saint Tropez”, przedstawia statki i gondole pływające po Lagunie św. Marka w czasie pochmurnego popołudnia.

Na utrzymanym w lekkich tonach błękitu i zieleni obrazie widzimy również najważniejsze budowle Wenecji ginące w zasnutym mgiełką tle. Największe wrażenie robi jednak precyzyjne wykorzystanie w praktyce teorii kolorów. Drobne pociągnięcia pędzla, doskonale widoczne z bliska, z dalszej odległości przekształcają się w gładki i spójny obraz nasycony subtelnymi tonacjami kolorystycznymi. Paul Signac udowodnił tu swoje mistrzostwo w operowaniu barwą i pędzlem. Szczególnie widoczne jest to w dolnym fragmencie, gdzie w wodzie odbija się obraz łodzi i nieba, a drobne fale zdają się biec nieustannie w stronę oglądającego.

Różowa chmura, Antibes (1916)

W roku 1913, po separacji z żoną, francuski malarz przeniósł się na Lazurowe Wybrzeże, do wynajętego domu w Antibes. Zamieszkał tam ze swoją konkubiną Jeanne Selmersheim-Desgrange i ich córką. Pobyt w tym pięknym miejscu zaowocował serią obrazów o niezwykłej, intensywnej kolorystyce, przedstawiających wybrzeże, zatokę i pływające po niej żaglówki. Jedno z najbardziej znanych dzieł z tego okresu to „Różowa chmura, Antibes”. Obraz przedstawia scenę nadmorską z niewielką łodzią żaglową w centrum i ogromną, różową chmurą piętrzącą się na niebie nad nią.

Dominują w niej odcienie różu, żółci, pomarańczowego i czerwieni, tworząc jaskrawą, rozlewającą się na błękicie nieba mieszankę. W dolnej części obrazu niebo odbija się w morskiej wodzie, kolory są bardziej nasycone i spokojniejsze, ale przez cały czas bardzo żywiołowe. Praca jest doskonałym przykładem ewolucji stylu Signaca – nie znajdziemy w niej precyzyjnych i drobnych kropek. Pociągnięcia pędzla są bardziej gwałtowne i dłuższe, tworzą bardziej plastyczną i łagodniejszą fakturę. Podobną technikę, dryfującą już w stronę fowizmu, artysta zastosował, malując inne dzieła z tego okresu, takie jak „Antibes” czy „Antibes wieczorem”.

Zbiory w Polsce

W naszym kraju nie mamy niestety możliwości obejrzenia wielu dzieł Paula Signaca – dostępne są jedynie dwa mniej znane obrazy. Obraz „Widok Złotego Rogu w Konstantynopolu” (1907) znajduje się w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Łodzi, natomiast „Poranek, Antibes” podziwiać można w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Zobacz również: