Picie kawy to dla wielu osób codzienny rytuał. Pobudzające działanie kofeiny pomaga aktywnie rozpocząć poranek lub przywrócić koncentrację i jasność umysłu w trakcie dnia. Ile filiżanek kawy dziennie można spożyć? Ile mg kofeiny zawiera espresso? W tym artykule chcemy wykazać jak picie kawy wpływa na organizm?
Skąd się wzięła kawa?
Jedni kochają kawę za niepowtarzalny smak i aromat, inni za jej pobudzające działanie. Jednak swoją popularność kawa zawdzięcza zawartym substancjom aktywnym, które wykazują specyficzny wpływ na zdrowie.
Czy kawa jest zdrowa, czy może mieć szkodliwy wpływ na organizm?
Skąd pochodzi kawa i jak to się stało, iż została najpopularniejszym obok herbaty naparem, pitym na całym świecie?
Rośliną dająca ziarna kawy jest kawowiec, który wywodzi się z rodziny Rubiaceae. Pierwsze wzmianki dotyczące wykorzystania nasion kawy pochodzą z VIII wieku. Uważa się, iż określenie „kawa” wzięło się od nazwy prowincji Kaffa w Etiopii, dawniejsze obszary Abisynii. Tamtejsza ludność przyrządzała napój z ziaren kawowca, który dodawał energii i sił witalnych. Inne doniesienia wywodzą się z Arabii, dokąd sadzonki kawy dotarły z Etiopii. W tamtych rejonach słowo kahve lub qahwa w wolnym tłumaczeniu oznaczało „odpędzać sen”. Do Europy kawa dotarła w XV wieku wraz z wojskami tureckimi. Jako produkt spożywczy zyskała wielu entuzjastów, dlatego XVIII wieku w największych miastach starego kontynentu zakładano pierwsze kawiarnie, gdzie palono, parzono i serwowano różne rodzaje kawy. Tam też spotykali się miłośnicy czarnego naparu. Dlatego też w tej chwili kawa jest synonimem spotkań towarzyskich.
Do największych producentów kawy należą Brazylia, Kolumbia, Indonezja, Etiopia i Wietnam, a dystrybucja aromatycznych ziaren odbywa się na cały świat. Największym uznaniem konsumentów cieszą się dwa gatunki – arabika (łagodniejszy smak, niższa kwasowość i mniejsza zawartość kofeiny) i robusta (mocna w smaku o wysokiej zawartości kofeiny). Warto dodać, iż na ostateczny smak i adekwatności kawy ma wpływ proces palenia ziaren. W sprzedaży dostępna jest kawa w ziarnach, mielona, zamknięta w kapsułkach i kawa rozpuszczalna.
Kawa – jakie substancje aktywne zawiera?
W naparze z kawy naturalnej znajduje się wiele biologicznie aktywnych substancji, które będą wykazywać określone działanie na organizm człowieka. swoje pobudzające układ nerwowy działanie, kawa zawdzięcza kofeinie, która jest najlepiej przebadaną substancją psychoaktywną, jest ona dozwolona w zawodowym sporcie. Jest też dobrze znana studentom przygotowującym się do egzaminów, gdyż odpędza zmęczenie i znużenie oraz usprawniania procesy myślowe.
Filiżanka kawy zawiera od 60 do 135 mg kofeiny. Najwyższą zawartość wykazuje świeżo palona, czysta robusta. Działanie kofeiny jest stosunkowo szybkie, a największe jej stężenie we krwi następuje po około 15 minutach od spożycia i utrzymuje się przez kolejne 3-4 godziny.
Co znajduje się w kawie?
- kofeina;
- teobromina;
- trygonelina;
- kafestol;
- kafeol;
- kwas chlorogenowy;
- kwas cytrynowy;
- kwas jabłkowy;
- kwas fosforowy;
- kwas kawowy (należący do fenolokwasów);
- magnez;
- potas;
- nieznaczne ilości cukrów, białek i lipidów.
Kawa a zdrowie
Poszczególne substancje zawarte w kawie mogą bezpośrednio wpływać na nasze zdrowie. Warto wiedzieć, iż teobromina rozszerza naczynia krwionośne, pobudza akcję rytmu serca i tym samym podnosi ciśnienie krwi. Jednocześnie dochodzi do lepszego ukrwienia, dotlenienia i odżywienia tkanek. Kafeol i kafestol to alkohole diterpenowe, które mogą poprawiać profil lipidowy oddziałując na wzrost cholesterolu frakcji HDL, tzw. dobry cholesterol. Antyoksydacyjne adekwatności kawa bierze z zawartości kwasu chlorogenowego, należącego do polifenoli i kwasu kawowego, który jest związkiem fenolowym. Dzięki substancjom o działaniu przeciwutleniającym regularne spożywanie kawy zmniejsza ryzyko rozwoju chorób serca i układu krążenia, chorób wątroby (marskość wątroby, niealkoholowe stłuszczenie wątroby) oraz chorób nowotworowych.
Czy kawa odchudza? Czarna kawa praktycznie nie zawiera kalorii (2 kcal w 100 ml), więc jest z pewnością napojem dietetycznym dozwolonym na diecie redukcyjnej. Przez to, iż wpływa na termogenezę przyspiesza tempo przemiany materii. Dlatego, kawa, a odchudzanie mogą śmiało iść w parze. Należy pamiętać, iż wszystkie dodatki do kawy, jak cukier, mleko, śmietanka, czy słodkie syropy mogą zrobić z kawy prawdziwą bombę kaloryczną.
Regularne picie kawy może mieć też dobroczynny wpływ na ograniczenie ryzyka występowania chorób metabolicznych takich jak otyłość cukrzyca typu 2, czy insulinooporność. Prozdrowotne działanie kawy, sprawia iż może wykazywać korzystny wpływ w przypadku chorób o charakterze neurodegeneracyjnym ograniczając ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera, Parkinsona i innych demencji.
Jakie ilości kawy są bezpieczne dla organizmu? O ile nie występują żadne ograniczenia medyczne, można wypijać 3-5 filiżanek kawy i tym samym spodziewać się korzyści zdrowotnych. Kobiety w ciąży nie muszą rezygnować z małej czarnej, jednak powinny ograniczyć ją do dwóch filiżanek dziennie, czyli maksymalnie przyjmować nie więcej, niż 200 miligramów kofeiny na dobę. Warto sprawdzić dla pewności ile kofeiny zawiera spożywany gatunek kawy i wówczas rozważać ewentualne wady i zalety.
Nadmierne spożycie kawy (w dawce wyższej niż 400-800 miligramów kofeiny) może powodować powstawanie skutków ubocznych, m.in.
- nadmierna potliwość.
- drżenie rąk;
- tachykardia;
- przyspieszony oddech;
- nadmierne pobudzenie;
- rozdrażnienie;
- poddenerwowanie;
- bezsenność.
Czy kawa jest zdrowa – najpopularniejsze mity na temat kawy
- Kawa szkodzi. Kawa to przeciwutleniacz, dlatego działanie antyoksydacyjne wspiera walkę z reaktywnymi formami tlenu, których nadmiar uszkadza komórki i tkanki. Kawa przyjmowana w zaleconych ilościach nie wykazuje szkodliwego wpływu.
- Kawa wypłukuje magnez. Wręcz przeciwnie, kawa zawiera 8 mg magnezu w 100 ml.
- Kawa odwadnia. Kawa może wykazywać działanie diuretyczne, jednak zwiększone picie płynów niezależnie jakich będzie wpływać na częstotliwość oddawania moczu. Warto podkreślić, iż kawę wlicza się do codziennego bilansu płynów, gdyż jest źródłem wody.
- Kawa wpływa na ryzyko rozwoju ciśnienia tętniczego. Nie istnieją żadne badania, które by to potwierdzały.
- Kawa uzależnia. Nie ma badań potwierdzających tezę, iż kawa wykazuje działanie uzależniające, bez względu na ilość wypijanej kawy.
Źródła:
- Pelczyńska M., Bogdański P. Prozdrowotne adekwatności kawy. Varia Medica, 2019, tom 3, nr 4.
- Zdrojewicz Z., Grześkowiak K. & Łukasiewicz M. Czy picie kawy jest zdrowe? Med Rodz 2016; 19(3): 138-145
- Chrysant S.G. The impact of coffee consumption on blood pressure, cardiovascular disease and diabetes mellitus. Expert Rev Cardiovasc Ther. 2017 Mar;15(3):151-156
- Dąbrowska–Molenda M., Szwedziak K., Zabłudowska Ż. Analiza zawartości kofeiny w wybranych rodzajach kawy. Postępy techniki przetwórstwa spożywczego 2/2019, 68-71.
