Zabezpiecz gotówkę, zanim będzie za późno. Europejskie banki ostrzegają

Nowe zalecenia dla klientów dotyczące przechowywania części środków finansowych w formie gotówki. Europejskie banki obawiają się rosnących zagrożeń cyberbezpieczeństwa oraz tych związanych z incydentami technologicznymi w ostatnich latach i miesiącach.

Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce

Holenderskie instytucje finansowe jako pierwsze sformułowały konkretne wytyczne dotyczące kwot gotówki, jakie gospodarstwa domowe powinny utrzymywać w ramach przygotowań awaryjnych. Rekomendowana suma od 200 do 500 euro została wyliczona na podstawie analizy podstawowych wydatków domowych w okresie tygodniowej niemożności korzystania z elektronicznych form płatności. Kalkulacja uwzględnia koszty żywności, leków, transportu publicznego oraz innych niezbędnych usług, które mogą wymagać płatności gotówkowej w sytuacji awarii systemów cyfrowych.

Źródłem tych zaleceń są raporty europejskich agencji cyberbezpieczeństwa dokumentujące wzrost aktywności grup cyberprzestępczych ukierunkowanych na infrastrukturę finansową. Dane za pierwszy kwartał 2025 roku wskazują na trzykrotny wzrost prób penetracji systemów bankowych w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Analitycy bezpieczeństwa obserwują ewolucję w metodach ataków, które coraz częściej mają na celu zakłócenie funkcjonowania całych systemów płatniczych, a nie tylko kradzież środków indywidualnych klientów.

Współczesne systemy bankowe, mimo znacznych inwestycji w cyberbezpieczeństwo, nie mogą zagwarantować całkowitej odporności na wszystkie formy cyberataków. Instytucje finansowe coraz częściej przyznają, iż choćby zaawansowane systemy ochrony mogą zostać przełamane przez dobrze zorganizowane grupy hakerskie. Ta świadomość ograniczeń technologii bezpieczeństwa skłania banki do poszukiwania alternatywnych metod ochrony klientów przed konsekwencjami potencjalnych ataków.

Scenariusz częściowego lub całkowitego paraliżu systemu bankowego, choć jeszcze niedawno wydawał się mało prawdopodobny, w tej chwili jest traktowany jako realne zagrożenie wymagające przygotowań. W przypadku skutecznego cyberataku na główne węzły infrastruktury finansowej klienci mogą zostać tymczasowo odcięci od dostępu do swoich środków. Niemożliwość realizowania przelewów, awaria aplikacji mobilnych oraz niefunkcjonujące płatności kartami to główne konsekwencje, które mogłyby znacząco utrudnić codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie przyzwyczajonym do płatności bezgotówkowych.

Estonia dostarcza przykładu skutków cyberataku na system finansowy. Incydent z 2022 roku, gdy atak DDoS na główne estońskie banki spowodował niemal dwudniową niemożność korzystania z bankowości elektronicznej, pokazał skalę problemów wynikających z awarii systemów płatniczych. Obywatele tego wysoko zdigitalizowanego kraju nagle stanęli przed trudnościami w realizacji podstawowych transakcji handlowych.

Zalecenia banków dotyczące gromadzenia gotówki mają także wymiar psychologiczny i społeczny. Po latach promocji płatności bezgotówkowych instytucje finansowe muszą w tej chwili równoważyć potrzebę ostrzegania przed zagrożeniami z ryzykiem wywołania niepokoju wśród klientów. Masowe wycofywanie gotówki mogłoby samo w sobie spowodować problemy z płynnością w sektorze bankowym, realizując negatywny scenariusz bez rzeczywistego cyberataku.

Europejski Bank Centralny wraz z krajowymi organami nadzoru finansowego pracuje nad wzmocnieniem odporności systemu bankowego na cyberataki. Działania obejmują opracowywanie nowych protokołów bezpieczeństwa, procedur awaryjnych oraz alternatywnych kanałów komunikacji z klientami. Koordynacja między krajami europejskimi jest kluczowa, ponieważ współczesne cyberataki często mają charakter transgraniczny.

Rekomendacje dotyczące gotówki są częścią szerszego spektrum przygotowań na wypadek cyberincydentów. Banki edukują klientów w zakresie cyberhigieny, w tym regularnego zmieniania haseł, unikania podejrzanych linków oraz korzystania z dwuskładnikowego uwierzytelniania. Te działania mogą zmniejszyć ryzyko, iż indywidualne konta staną się punktem wejścia dla hakerów próbujących dostać się do systemu bankowego.

Branża technologiczna intensyfikuje prace nad nowymi rozwiązaniami bezpieczeństwa, w tym systemami opartymi na sztucznej inteligencji do wykrywania i neutralizowania cyberataków w czasie rzeczywistym. Jednak wdrożenie tych technologii na szeroką skalę zajmie jeszcze kilka lat, podczas gdy zagrożenia nasilają się już obecnie. To sprawia, iż tradycyjne metody ochrony, takie jak przechowywanie części środków w gotówce, zyskują nowe znaczenie jako rozwiązanie przejściowe.

Młodsze pokolenia, przyzwyczajone do płatności cyfrowych, z trudnością wyobrażają sobie powrót do używania gotówki. Starsze grupy często traktują obecną sytuację jako potwierdzenie obaw dotyczących nadmiernej cyfryzacji życia codziennego. Sektor handlu detalicznego przygotowuje się na potencjalne konsekwencje cyberataków poprzez przywracanie możliwości obsługi transakcji gotówkowych. Wiele sklepów i usługodawców musi ponownie inwestować w infrastrukturę umożliwiającą sprawną obsługę płatności gotówkowych, co stanowi odwrócenie trendu cyfryzacji ostatnich lat.

Długoterminowe konsekwencje obecnego kryzysu mogą wpłynąć na przyszły kształt europejskiej bankowości. jeżeli zagrożenia cybernetyczne będą się nasilać, możemy obserwować częściowy odwrót od pełnej cyfryzacji systemu finansowego na rzecz rozwiązań hybrydowych łączących nowoczesne technologie z tradycyjnymi metodami zabezpieczania środków.