Dziś obchodzimy Wielki Piątek – jeden z najważniejszych dni w kalendarzu liturgicznym chrześcijan. To czas zadumy, wyciszenia i wspomnienia męki oraz śmierci Jezusa Chrystusa na krzyżu. W Kościele katolickim to dzień wyjątkowy – pełen symboliki, modlitwy i milczenia.
Wielki Piątek to drugi dzień Triduum Paschalnego, które poprzedza Niedzielę Zmartwychwstania. W odróżnieniu od większości dni w roku właśnie dziś w kościołach nie odprawia się Mszy Świętej. Zamiast tego wierni gromadzą się na Liturgii Męki Pańskiej, podczas której czytany jest opis męki Chrystusa według Ewangelii, a następnie następuje adoracja krzyża i Komunia Święta.
W wielu parafiach organizowane są także nabożeństwa Drogi Krzyżowej, niekiedy w formie plenerowej – przechodząc ulicami miast i wsi. Wierni w skupieniu rozważają ostatnie chwile życia Jezusa, a całość ma charakter bardzo uroczysty i pełen emocji.
Wielki Piątek – dzień postu i ciszy
To również jeden z dwóch dni w roku (obok Środy Popielcowej), kiedy obowiązuje post ścisły – zarówno jakościowy, jak i ilościowy. Oznacza to, iż osoby między 18. a 60. rokiem życia powinny ograniczyć się do jednego pełnego posiłku w ciągu dnia oraz dwóch lekkich.
Tradycyjnie tego dnia milkną dzwony kościelne, nie grają organy, a wnętrza świątyń są skromne i przygaszone. Ołtarz pozostaje obnażony, a atmosfera sprzyja ciszy i modlitwie.
Symboliczna cisza i oczekiwanie
Wielki Piątek wprowadza wiernych w czas największej tajemnicy chrześcijaństwa – Zmartwychwstania. To dzień, który przypomina nie tylko o cierpieniu i śmierci, ale także o nadziei i wierze w zwycięstwo życia nad śmiercią.
Wieczorne nabożeństwa w wielu miejscach kończą się symbolicznym przeniesieniem Najświętszego Sakramentu do tzw. Grobu Pańskiego, przy którym przez całą Wielką Sobotę trwa modlitewna adoracja.
Wielki Piątek w kościołach protestanckich
W Kościołach protestanckich Wielki Piątek zajmuje szczególne miejsce jako czas skupienia, modlitwy i refleksji nad męką oraz śmiercią Jezusa Chrystusa. Nabożeństwa tego dnia mają charakter pasyjny – czytane są ewangeliczne opisy Męki Pańskiej, śpiewane są pieśni pokutne i głoszone kazania koncentrujące się na znaczeniu krzyża i odkupienia. Szczególnie uroczyście Wielki Piątek obchodzony jest w Kościele ewangelicko-augsburskim (luterańskim), będącym największym Kościołem protestanckim w Polsce. To najważniejsze święto w pobożności ewangelickiej. W liturgii wielkopiątkowej centralną rolę odgrywają spowiedź i Komunia Święta. Po kazaniu wierni śpiewają w dialogu z duchownym Improperia („Ludu mój ludu, cóżem ci uczynił”), dzwony milkną, a krzyż ołtarzowy zostaje zasłonięty czarnym kirem. W regionach, gdzie duchowni noszą tzw. albę śląską, tego dnia zastępuje ją czarna toga z białymi befkami jako znak żałoby. Wielki Piątek w luteranizmie jest wyrazem teologii krzyża (theologia crucis), stanowiącej centrum rozważań nad sensem życia i śmierci – nieodłącznie połączonych z nadzieją Poranka Wielkanocnego.
Wielki Piątek w kościele prawosławnym
Wielki Piątek w Kościele prawosławnym zajmuje wyjątkowe miejsce w liturgii Wielkiego Tygodnia. To dzień głębokiej żałoby i milczenia, podczas którego nie odprawia się Boskiej Liturgii, ponieważ, zgodnie z teologią Cerkwi, to dzień, w którym sam Bóg oddaje życie za zbawienie świata. Obchody rozpoczynają się już w czwartek wieczorem od uroczystej jutrzni z czytaniem 12 fragmentów Ewangelii, obejmujących wydarzenia od Ostatniej Wieczerzy aż po pogrzeb Jezusa. Wierni uczestniczą w nabożeństwie ze świecami w dłoniach, stojąc w zadumie przed krzyżem Golgoty – symbolicznym przedstawieniem Ukrzyżowania.
W piątkowy poranek odprawiane są tzw. Godziny Królewskie, czyli cykl modlitw złożony z tekstów biblijnych, hymnów i proroctw Starego Testamentu. To nabożeństwo autorstwa św. Cyryla Aleksandryjskiego szczegółowo przywołuje momenty męki i śmierci Chrystusa. Po południu (około godz. 16.00) sprawowane są wielkie nieszpory, podczas których wierni uczestniczą w liturgicznym przeniesieniu płaszczanicy – ozdobnego całunu z wizerunkiem złożonego do grobu Jezusa – z ołtarza na środek cerkwi. Jest to centralny moment dnia, symbolizujący pogrzeb Zbawiciela. Całun zostaje złożony na specjalnie przygotowanym stole, pełniącym funkcję symbolicznego Grobu Pańskiego. Kapłani i wierni oddają mu pokłon i całują go w geście czci i żalu.
Wielki Piątek w prawosławiu to także jeden z najbardziej wymagających dni postnych – zgodnie z tradycją, wierni powinni wstrzymać się całkowicie od jedzenia aż do wieczornego nabożeństwa, o ile pozwala na to stan zdrowia. Niejednokrotnie post ten kontynuowany jest także w Wielką Sobotę aż do zakończenia nocnej Liturgii Paschalnej. Wieczorem lub w nocy odprawiana jest jutrznia Wielkiej Soboty z procesją wokół świątyni, w której niesiona jest płaszczanica. To symboliczne złożenie Chrystusa w grobie i jednocześnie zapowiedź Jego zwycięstwa nad śmiercią.
