Teoria myślenia narracyjnego
Teoria myślenia narracyjnego (TNT) ma na celu wypełnienie luki między neurologicznym funkcjonowaniem mózgu a przepływem codziennego świadomego doświadczenia.
„Teoria myślenia narracyjnego zaczyna się od założenia, iż codzienne myśli mają formę narracji, które są motywowanymi przyczynowo, zorientowanymi na czas kronikami lub opowieściami, które łączą przeszłość i teraźniejszość z przyszłością, nadając w ten sposób ciągłość i znaczenie trwającemu doświadczeniu. Narracje nie są po prostu głosem w twojej głowie, ani nie są po prostu słowami, jak powieść czy artykuł w gazecie. Są one bogatą mieszanką wspomnień i bieżących wizualnych, słuchowych i innych aspektów świadomości, wszystkie splecione razem przez emocje, tworząc mieszankę, która znacznie przewyższa zwykłe słowa w ich umiejętności uchwycenia kontekstu i znaczenia.” – Lee Roy Beach, “Cognitive Errors and the Narrative Nature of Epistemic Thought,” 2011
Tło
Teoria myślenia narracyjnego jest udoskonaleniem teorii obrazu, która została opracowana jako alternatywa dla teorii racjonalnego wyboru. Istotą teorii obrazu jest to, iż decyzje są kształtowane przez długoterminowe próby zarządzania przyszłością, a nie krótkoterminowe wyniki. Model procesu decyzyjnego oparty na teorii obrazu, zwany testem zgodności, sprawdził się zarówno w testach laboratoryjnych, jak i terenowych i został zachowany w teorii myśli narracyjnej. Słabością teorii obrazu był brak odpowiedniego sprecyzowania pojęcia obrazu. Próby jego sprecyzowania doprowadziły do zastąpienia go narracją, której definicja opierała się na pracy Waltera R. Fishera (1987) w teorii komunikacji. Eksploracja implikacji definicji doprowadziła do powstania teorii myślenia narracyjnego, w której narracja jest proponowana jako podstawowy sposób ludzkiego myślenia.
Natura narracji
Teoria zaczyna się od obserwacji, iż mózg łączy sekwencje wrażeń w zdarzenia. W świecie przyczynowym sekwencyjność implikuje przyczynowość, a przyczynowość implikuje czas. W rezultacie odczuwane zdarzenia są zorganizowane według czasu i związku przyczynowego. Formalną nazwą tej formy organizacji jest narracja; łańcuch spowodowanych zdarzeń prowadzący od przeszłości do teraźniejszości. Teoria zakłada, iż ewolucyjna wartość tej organizacji polega na wykorzystaniu przyczynowych implikacji przeszłości i teraźniejszości do wnioskowania o tym, czego można się spodziewać w najbliższej przyszłości. Pozwala to na identyfikację i ocenę potencjalnych zagrożeń oraz podjęcie działań w celu uniknięcia lub zmniejszenia potencjalnych szkód, zanim przyszłość faktycznie nadejdzie. Ta ciągła kronika własnego doświadczenia nazywana jest główną narracją. Jest to podstawowa wiedza o własnym obrazie otaczającego nas świata, źródło intuicyjnego rozumowania, podstawa prywatnych myśli i źródło komunikacji z innymi.
Spójność
Im prostszy jest łańcuch przyczynowo-skutkowy od przeszłości, przez teraźniejszość, aż do domniemanej przyszłości, tym bardziej spójna jest główna narracja. Im bardziej jest ona spójna, tym bardziej jest wiarygodna, a tym samym tym bardziej jesteśmy pewni, iż reprezentuje rzeczywistość. Bez tego nie mielibyśmy wiarygodnych podstaw do przewidywania przyszłości i związanych z nią zagrożeń. Potrzeba spójności i pewności nazywana jest zasadą spójności: w rzeczywistości oferowaną przez główną narrację wierzy się w takim stopniu, w jakim narracja jest spójna, a działanie jest podyktowane koniecznością utrzymania lub zwiększenia tego stopnia wiary. Zasada ta przejawia się w odporności na doświadczenia (informacje), które mogłyby zmniejszyć spójność, a także w otwartości i poszukiwaniu doświadczeń, które zwiększają spójność.
Język
Zanim człowiek jest w stanie mówić sensownymi zdaniami, doświadczył bogatego i zróżnicowanego świata obejmującego dużą liczbę powiązanych przyczynowo wydarzeń, które można wykorzystać do przewidywania wydarzeń w przyszłości. To doświadczenie jest wchłaniane do głównej narracji, wzbogacając i rozszerzając zrozumienie tego, co się dzieje i czego można się spodziewać w najbliższej przyszłości. Jednak, choć ma to fundamentalne znaczenie, bogata w szczegóły narracja główna jest niewygodna w komunikacji, która wymaga prostszych, bardziej elastycznych historii, które pasują do kontekstu. W związku z tym główna narracja musi zostać skrócona w celu komunikowania się z innymi w postaci uproszczonych linii fabularnych, pominięcia szczegółów i kontekstualizacji. Jest ona dalej skracana w celu komunikowania się z samym sobą (myślenie) w formie subwokalizacji i obrazowania. Te skrócone wersje głównej narracji same w sobie są narracjami; zachowują czasową/przyczynową strukturę oryginału, ale są okrojone, sedno, najsilniejsze powiązania przyczynowe i wydarzenia, spychają wszystko inne na dalszy plan. Te skróty nazywane są narracjami pochodnymi.
Narracje pochodne są kluczem do rozszerzonej wizji przyszłości. Przyszłość implikowana przez narrację główną jest ograniczona do bezpośrednich konsekwencji tego, co dzieje się teraz i co do tego doprowadziło. Często nie daje to wystarczająco dużo czasu w identyfikację i łagodzenie zagrożeń przed ich wystąpieniem. Dłuższy czas realizacji wymaga rozszerzenia domniemanej przyszłości, co opiera się na myśleniu i komunikowaniu się z innymi na temat tego, co może znajdować się poza nią. Ponieważ główna narracja jest podstawą wiedzy do myślenia i komunikacji, a spójność jest niezbędna, rozszerzona przyszłość jest ograniczona, aby zapewnić jej spójne rozszerzenie.
Standardy i zagrożenia
Wraz z nabyciem języka pojawia się zdolność do otrzymywania komunikatów od znaczących innych osób na temat zasad obowiązujących w danej grupie społecznej. Zasady te, zwane standardami, dotyczą tego, jak powinien działać świat. Standardy definiują bezpieczeństwo, trwałe wartości i przekonania oraz przejściowe preferencje. Bezpieczeństwo obejmuje dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne, akceptację, przynależność, sympatię itd. Wartości i przekonania obejmują moralność, etykę i ideały – równość, sprawiedliwość, solidarność, zarządzanie, prawdę, piękno i dobro – wraz z ideologiami obywatelskimi i religijnymi oraz obowiązkami, które należy przyjąć w trakcie wykonywania codziennych obowiązków i angażowania się w interakcje społeczne. Preferencje obejmują stronniczość i pragnienia, które mogą się zmieniać w czasie i w zależności od okoliczności.
W tym samym czasie, gdy ktoś nabywa język i standardy, uczy się również, co się stanie, gdy te standardy zostaną naruszone. Pozwala to przewidywać konsekwencje, zagrożenia i pracować nad ich uniknięciem lub złagodzeniem ciosu. Zagrożenia definiuje się jako rozbieżności między oczekiwaniami dotyczącymi tego, jak rzeczy będą wyglądać, a standardami dotyczącymi tego, jak powinny wyglądać.
Im większa rozbieżność między oczekiwaniami a standardami, tym bardziej intensywne są przewidywane zagrażające konsekwencje i towarzyszące im emocje. Naruszenia wynikające z przekroczenia standardów mogą być równie intensywnie zagrażające, jak naruszenia wynikające z niespełnienia standardów – łatwo z nimi przesadzić.
Decyzje
Wszystkie decyzje dotyczą przewidywanych zagrożeń – rozbieżności między oczekiwaniami a wartościami lub preferencjami, między tym, co przewiduje się, iż się wydarzy, a tym, co chce się, aby się wydarzyło. Gdy zagrożenie jest wystarczająco duże, należy wybrać plan działania, aby złagodzić przewidywane negatywne konsekwencje. Najlepszym działaniem jest to, które oferuje przyszłość najmniej zagrażającą, najmniej odbiegającą od naszych standardów, chociaż pod presją czasu można wybrać i wdrożyć pierwszy plan działania, który oferuje znaczne zmniejszenie rozbieżności (tj. zadowalający; Simon, 1956 ).
Plany
Plan jest pochodną narracją o tym, jak przejść od teraźniejszości do bardziej pożądanej przyszłości – jak wpłynąć na przebieg bieżących wydarzeń, aby przyszłość, gdy nadejdzie, była zgodna z naszymi standardami. Podobnie jak inne narracje, plany muszą być spójne przyczynowo; sekwencja proponowanych działań musi tworzyć wykonalny łańcuch przyczynowy od teraźniejszości do pożądanej przyszłości.
Teoria “umysłu
Poza metaforą przetwarzania informacji, kognitywistyka nie stworzyła żadnej całościowej teorii. Wydaje się, iż powszechnie zakłada się, iż kiedy taka teoria się pojawi, będzie ona koniecznie dotyczyć neurologii leżącej u podstaw funkcjonowania mózgu, której świadome doświadczenie jest zależne i pochodne.
Teoria myślenia narracyjnego podważa to założenie, uznając, iż funkcjonowanie mózgu i świadome doświadczenie to dwie jakościowo różne rzeczy. Chociaż subiektywne doświadczenie wywodzi się z aktywności mózgu, nie można go do niej zredukować. Dlatego teoria ta uznaje znaczenie mózgu i jego działania, ale uznaje również znaczenie świadomego doświadczenia i tego jak działa. Połączenie tych dwóch jako równie uzasadnionych i komplementarnych zapewnia “coś więcej” niż aktywność neuronalna w mózgu, co sugeruje słowo “umysł”.
Źródło: Theory of narrative thought
Zobacz na: Potęga narracji w podejmowaniu decyzji
Modele mentalne, głębokie historie i prawdziwa obserwacja
Modele mentalne
Nowy sposób wyjaśniania – David Deutsch
Teoria ‘Dostosowanie Przebija Prawdę’ – Donald Hoffman
O żywotnej potrzebie wolności słowa – prof. Jordan Peterson
Myślenie pojęciowe, a myślenie stereotypowe – Andrzej Wronka, Kazimierz Ajdukiewicz, Józef Kossecki
Witamy w Nierzeczywistości – Ryan Holiday
CO TO JEST NARRACJA?
Termin “narracja” odnosi się do opowiadania historii z osobistego punktu widzenia. Powoduje to, iż narrator jest przedmiotem zainteresowania, ponieważ opowiada historię, którą napisał z własnego punktu widzenia, aby zaangażować publiczność i wciągnąć ją do swojego obrazu świata.
Najczęściej widzimy i słyszymy narrację w:
— Programach telewizyjnych
— Powieściach i fikcyjnych historiach online
— Filmach
— Reklamach
— Gazetach
— Stacjach radiowych
— Mediach społecznościowych
— Interakcjach społecznych
