Region Tokaj znany jest w świecie z produkcji wyśmienitych win, ale jest to także obszar, gdzie znajdziecie sporo ciekawych zamków, pałaców i innych obiektów. Synagoga w Mad jest jednym z nich. Ta niewielka budowla jest pozostałością żydowskiej społeczności zamieszkującej północno-wschodnie Węgry. Synagog jest w regionie więcej, ale zajrzyjcie dzisiaj z nami do Mad.
Lokalizacja i dojazd
Synagoga w Mad czyli po węgiersku Mádi zsinagóga znajduje się w regionie winiarskim Tokaj. Od miasta Tokaj oddalona jest o 18 kilometrów. Większymi miastami w okolicy jest Miskolc oddalony od Mas o około 45 kilometrów oraz Koszyce (Słowacja) oddalone o 70 kilometrów.
Samochód możecie zostawić zarówno od ulicy Rákóczi jak i Táncsics. My zdecydowaliśmy się od tej drugiej. Do synagogi prowadzi od niej niewielka furtka. Pierwszym punktem, do którego musicie się udać jest Dom Rabina, gdzie znajduje się kasa biletowa i ekspozycja.
Synagoga w Mad – godziny otwarcia i bilety
Synagoga w Mad dostępna jest do zwiedzania dla turystów. Czynna jest ona od 9.00 do 16.00 oprócz sobót i poniedziałków. Bilet do synagogi kosztuje 900 forintów, a na ekspozycję do domy Rabina drugie tyle. Istnieje możliwość zakupu biletu łączonego, obejmującego oba te miejsca i kosztuje on wtedy 1500 forintów. Ceny ulgowe, dla uczniów to odpowiednio 500 i 900 forintów.
Historia obiektu
Synagoga w Mad powstała w 1795 roku. Jej budowę sfinansowały dwie rodziny Brener i Teitelbaum. Wcześniej prawdopodobnie istniał inny dom modlitwy. Dziewięcioczęściowa sala modlitewna jest przykładem stylu polsko-litewskiego renesansu.
W związku z działaniami wojennymi większość społeczności żydowskiej z Mad przestała istnieć. Synagoga w Mad zaczęła również popadać w ruinę. zniszczona została jej elewacja oraz wnętrze. Uszkodzona została konstrukcja dachu, a przez to także część malowideł na suficie. Dopiero w 1978 roku przeprowadzono prace mające na celu rewitalizację obiektu. Polegały one głownie na zabezpieczeniu go i odbudowaniu niektórych elementów. Podobno istniał plan, aby synagogę przektczłacić w bibliotekę i salę widowiskową, ale na szczęście nie zostały one sfinalizowane.
W 2000 roku dzięki inicjatywie World Monuments Fund Jewish Heritage Grant Program zaczęto planować jej renowację. Rozpoczęła się ona w 2002 roku i trwała dwa lata. Cały proces renowacji został doceniony nagrodą Europa Nostra 2005.
Odnowiona synagoga w Mad została ponownie otwarta w 2004 roku, a gościł na wydarzeniu rabin Laszlo Deutsch z Budapesztu. W 2005 roku otwarta tu została stała wystawa ze zbiorów Muzeum Zempeńskiego.
Stan obecny
Wiele osób twierdzi, iż jest to jedna z najpiękniejszych synagog w całych Węgrzech. Opinia ta mnie nie dziwi, bo wnętrze jest piękne. Wchodzimy do środka przez niewielki przedsionek, który prowadzi do głównej sali modlitewnej. Jej sklepienie podtrzymywane jest przez cztery kolumny, pomiędzy którymi znajduje się bima. W środku znajdowały się miejsca dla około 130 osób. Na środku znajduje się Aron ha-kodesz, bogato ozdobiony z prowadzącymi do niego schodkami.
Wnętrze utrzymane jest w kolorystyce żółto-brązowej z akcentami innych kolorów. Oprócz malowideł w synagodze możecie zobaczyć interesujące sztukaterie (rozety, lilie), a pierwotnie salę oświetlało 9 żyrandoli.
Synagoga w Mad ma także babiniec, Schody prowadzące do niego znajdują się na zewnątrz synagogi. Z góry możemy podziwiać wnętrze synagogi z innej perspektywy. Oprócz widoku, znajdziecie tam także literaturę żydowską. Na górze, podczas mojej wizyty była również wystawa zdjęć.
Społeczność żydowska Mad
Osadnictwo w regionie Mad sięga XIII wieku, ale Żydzi przybyli tutaj dopiero w XVII wieku. Jedna ze wzmianek z tego okresu pochodzi z listu Joela Sirkesa – rabina z Krakowa. Pisze on o produkcji koszernego wina we wsi Zombor koło Mad. Zorganizowane życie religijne Żydów rozpoczęło się w połowie XVIII wieku. Spis ludności z 1726 roku mówi o jednym Żydzie, ale 10 lat później było w nim już 8 rodzin. W późniejszym okresie Żydzi zajmowali się m.in. handlem i uprawą winorośli. W dwudziestoleciu międzywojennym Żydzi stanowili około 15% społeczeństwa Mad.
Na przestrzeni lat relacje pomiędzy Żydami i katolikami miały swoje wzloty i upadki, ale fala antysemityzmu wezbrała wraz z wybuchem II Wojny Światowej. Podczas niej ponad 90% populacji żydowskiej zginęła. Po wydarzeniach wojennych do Mad wróciło około 40 ocalałych, ale w ciągu kilku lat i oni wyjechali. Istniały próby wznowienia działania gminy żydowskiej. Ostatni żydowski mieszkaniec Mad zmarł w 1994 roku.
Dom Rabina
Tuż obok budynku synagogi znajduje się dawny dom Rabina. To właśnie w nim znajduje się punkt, w którym możemy kupić bilety do synagogi i zwiedzania domu rabina, w którym znajduje się ekspozycja poświęcona losom społeczności żydowskiej z Mad.
Co w okolicy Mad?
Mad leży w regionie winiarskim Tokaj i to w tym kierunku szukalibyśmy atrakcji. W samym Mad jak i w okolicy znajdziecie sporo ciekawych winnic i winnych piwnic. Zdecydowanie warto wybrać się do Hercegkut, gdzie znajdziecie niesamowity zespół winiarskich piwniczek, który wiele osób nazywa „Domkami Hobbitów”. W okolicy znajdziecie też jeszcze kilka synagog, ale nie są w takim stanie, zwłaszcza wnętrz jak ta w Mad.
Miejscem pielgrzymek Żydów z całego świata jest cmentarz żydowski w Bodrogkeresztúr. Jest on bardzo pięknie położony, ale tym, co przyciąga pielgrzymów jest grób rabina Steinera Sajele.
Jeżeli szukacie natomiast fajnej bazy wypadowej to Mad sprawdzi się dobrze, ale nam spodobała się także miejscowość Tarcal. Piękna okolica, wyborne wina z lokalnych winnic robią dobrą robotę!
Więcej informacji o ciekawych miejscach w okolicy Mad znajdziecie na stronie Footsteps of Wonder Rabbis.
Synagoga w Tokaju
Region winiarski Tokaj pełen jest śladów po społecznościach żydowskich. Synagoga w Mad jest tylko jednym z przykładów, co nie zmienia faktu, iż wyjątkowym. Niewielka synagoga oraz cmentarz żydowski czeka na Was np. w leżącym nieopodal Tarcal. Nie jest ona udostępniona do zwiedzania, ale warto mieć świadomość jej istnienia podczas wizyty.
W mieście Tokaj synagoga znajduje się nieopodal Muzeum Światowego Dziedzictwa Winiarskiego. Powstała ona w 1898 roku i w tej chwili pełni funkcje konferencyjno-kulturalne. Swój wygląd odzyska dzięki renowacji i środkom unijnym. Przed II Wojną Światową miasto Tokaj zamieszkiwało około 1000 Żydów.
Warto odwiedzić?
Synagoga w Mad jest obiektem wyjątkowym. Piękne wnętrze robi wrażenie i daje wyobrażenie o czasach jej świetności. Wiele osób uznaje ją jako jedną z najpiękniejszych synagog w całych Węgrzech – nie ma co się dziwić bo wnętrze wygląda rewelacyjnie! o ile będziecie w okolicy to zajrzyjcie koniecznie do środka!
