Letnie promienie słońca mogą być nie tylko źródłem przyjemności, ale i powodem poważnych problemów skórnych. Jednym z nich jest wysypka od słońca – reakcja organizmu na promieniowanie UV, która może przybierać różne formy: od łagodnych zaczerwienień po silne reakcje alergiczne i pęcherze. Problem ten dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych, a jego przyczyną mogą być zarówno czynniki zewnętrzne (np. kosmetyki, leki), jak i nadwrażliwość immunologiczna.
Spis treści:
- Czym jest wysypka od słońca?
- Objawy wysypki od słońca
- Rodzaje fotodermatoz
- Przyczyny powstawania wysypki od słońca
- Diagnostyka wysypki od słońca
- Metody leczenia wysypki od słońca
- Jak zapobiegać nawrotom wysypki od słońca?
- Kiedy udać się do lekarza?
Czym jest wysypka od słońca?
Wysypka od słońca to reakcja zapalna skóry na ekspozycję na promieniowanie ultrafioletowe (UV), która może przybierać różne formy: od łagodnego rumienia po intensywną, swędzącą wysypkę z grudkami, pęcherzykami, a choćby obrzękiem. Nie jest to pojedyncza jednostka chorobowa, ale grupa objawów towarzyszących tzw. fotodermatozom, czyli zaburzeniom skórnym indukowanym przez światło.
Definicja i klasyfikacja fotodermatoz
Fotodermatozy dzieli się na endogenne (uwarunkowane wewnętrznie) i egzogenne (zależne od czynników zewnętrznych). Do najczęstszych należą: polimorficzna osutka świetlna, pokrzywka słoneczna, fotoalergiczne kontaktowe zapalenie skóry, reakcje fototoksyczne i niektóre dermatozy wtórne związane z chorobami ogólnoustrojowymi. Ich wspólnym mianownikiem jest reakcja zapalna skóry pod wpływem UV.
Różnice między fototoksycznością a fotoalergią
Fototoksyczność pojawia się szybko po kontakcie z UV i substancją uwrażliwiającą, a jej objawy to oparzenia i rumień. Fotoalergia rozwija się wolniej, po kilkunastu-kilkudziesięciu godzinach i ma charakter alergii kontaktowej, z pęcherzykami, grudkami i świądem.
Objawy wysypki od słońca
Wysypka może mieć charakter swędzących grudek, pęcherzyków, rumienia lub bąbli. Objawy zależą od rodzaju fotodermatozy i mogą pojawić się od kilku minut do 2 dni po ekspozycji na światło słoneczne.
U dorosłych najczęściej występuje na karku, ramionach, dekolcie i nogach. U dzieci – na twarzy i rękach. Skóra jest zaczerwieniona, swędzi, czasem łuszczy się lub piecze. W cięższych przypadkach dochodzi do tworzenia się pęcherzy.
Skóra pod ubraniem zwykle pozostaje wolna od zmian – to istotny element różnicujący z innymi dermatozami.
Rodzaje fotodermatoz
Fotodermatozy różnią się przyczynami, objawami i leczeniem. Poniżej przedstawiamy trzy najczęstsze formy reakcji skórnych na słońce.
Polimorficzna osutka świetlna (PMLE)
Najczęstsza fotodermatoza, występująca sezonowo. Zmiany skórne pojawiają się 24-48 h po ekspozycji na słońce i mają postać grudek, pęcherzyków i rumienia. Choroba może ustępować samoistnie lub wymagać fototerapii.
Pokrzywka słoneczna
Szybka, natychmiastowa reakcja z bąblami pokrzywkowymi. Objawy pojawiają się w ciągu kilku minut i mogą prowadzić do uogólnionych objawów alergicznych. Leczenie obejmuje przeciwhistaminiki, a w cięższych przypadkach choćby terapię biologiczną.
Egzema fotoalergiczna
Reakcja opóźniona, wynikająca z kontaktu skóry z substancją uczulającą i ekspozycji na światło UV. Objawy mogą mieć charakter rozlany, swędzący, z sączącymi się zmianami. Leczenie wymaga eliminacji czynnika uczulającego.
Przyczyny powstawania wysypki od słońca
Wysypka od słońca powstaje w wyniku oddziaływania promieniowania UV na skórę, często w obecności czynników wzmacniających ten efekt, jak leki, kosmetyki czy choroby autoimmunologiczne. Uszkodzenia DNA, stres oksydacyjny i aktywacja układu odpornościowego odgrywają kluczową rolę.
Promieniowanie UV i jego wpływ na skórę
Promieniowanie UVB uszkadza DNA naskórka, natomiast UVA wnika głębiej, niszcząc włókna kolagenowe i indukując wolne rodniki. Oba typy promieniowania mogą prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego i nadwrażliwości skóry.
Leki i kosmetyki wywołujące reakcje fototoksyczne
Do substancji wywołujących fototoksyczność zaliczamy: tetracykliny, sulfonamidy, tiazydy, ketoprofen, niektóre perfumy (z bergamotką), olejki eteryczne oraz niektóre filtry UV. Kontakt z nimi zwiększa ryzyko wysypki przy ekspozycji na słońce.
Reakcje immunologiczne w fotodermatozach
Pokrzywka słoneczna to reakcja typu I – szybka, zależna od IgE. PMLE i fotoalergia mają charakter reakcji opóźnionej (typ IV), zależnej od limfocytów T. U części osób reakcje te mają charakter autoimmunologiczny.
Diagnostyka wysypki od słońca
Rozpoznanie opiera się na dokładnym wywiadzie, lokalizacji zmian, czasie ich występowania i reakcjach na leczenie. W trudnych przypadkach stosuje się testy fotoprowokacyjne, testy płatkowe z naświetlaniem (fotopatch-testy) oraz, w razie podejrzenia chorób ogólnoustrojowych, badania krwi, np. ANA, biopsję skóry, immunofluorescencję.
Co ważne, wysypka słoneczna ogranicza się do obszarów wystawionych na słońce. Zmiany skórne w AZS, łuszczycy lub trądziku występują także w miejscach zakrytych. Obserwacja sezonowości i reakcji na UV pozwala na rozpoznanie i odróżnienie wysypki od innych chorób skóry.
Metody leczenia wysypki od słońca
Leczenie zależy od typu reakcji i stopnia nasilenia. W większości przypadków pomocne są leki przeciwhistaminowe i kremy łagodzące. W przewlekłych postaciach – fototerapia i immunosupresja.
- Leki przeciwhistaminowa i kortykosteroidy: antyhistaminiki zmniejszają świąd, a miejscowe glikokortykosteroidy łagodzą stan zapalny. W ostrych przypadkach stosuje się doustne sterydy, a przy częstych nawrotach – długofalowe leczenie dermatologiczne.
- Fototerapia i desensytyzacja: naświetlanie skóry kontrolowaną dawką UVB lub UVA może zmniejszyć jej nadwrażliwość. Fototerapia wykonywana jest pod nadzorem specjalisty, najczęściej na przełomie zimy i wiosny.
- Domowe sposoby: aloes, rumianek, panthenol, kąpiele z owsianką to środki łagodzące świąd i zaczerwienienie. Ważne, by nie drapać zmian i nie stosować drażniących kosmetyków.
Jak zapobiegać nawrotom wysypki od słońca?
Kluczowe znaczenie ma unikanie nadmiernego nasłonecznienia, stosowanie filtrów UV, odzieży ochronnej i regularna kontrola dermatologiczna w przypadku nawracających objawów.
Zalecane są filtry SPF 50+, reaplikowane co 2-3 godziny. Warto wybierać filtry mineralne i unikać alkoholu oraz perfum w kosmetykach. Po kremy z filtrami należy sięgać również w dni pochmurne.
Dobrze dobrana odzież to pierwsza linia ochrony przed nadmiernym promieniowaniem. Warto więc zaopatrzyć się w kapelusze, okulary z UV, koszulki z UPF 50+.
View Burdaffi on the source websiteKiedy udać się do lekarza?
Do dermatologa należy zgłosić się, jeśli:
- wysypka nie ustępuje po 7 dniach;
- objawy się nasilają lub nawracają sezonowo;
- pojawia się gorączka, dreszcze, bóle stawów;
- zmiany są sączące, bolesne lub objęte obrzękiem;
- podejrzewasz reakcję na leki lub kosmetyki.
