Mimo wielu lat badań i coraz większej wiedzy o endometriozie przez cały czas nie udało się znaleźć jednej, uniwersalnej przyczyny tej choroby. Nie ma też teorii, która w pełni wyjaśniałaby wszystkie przypadki. Najprawdopodobniej wynika to z faktu, iż endometrioza nie rozwija się w jeden określony sposób – u każdej kobiety może przebiegać inaczej, dawać różne objawy i obejmować inne obszary ciała. To sprawia, iż choroba jest bardzo złożona i może mieć wiele przyczyn.
Z tego artykułu dowiesz się o tym:
Co to jest endometrioza?
Skąd się bierze endometrioza?
Czy endometrioza jest dziedziczna?
Jakie są objawy endometriozy?
CO TO JEST ENDOMETRIOZA?
Endometrioza to choroba, w której tkanka podobna do tej, która naturalnie wyścieła wnętrze macicy (endometrium), zaczyna rosnąć w miejscach, gdzie nie powinna – najczęściej w obrębie miednicy, na jajnikach, pęcherzu moczowym czy jelitach.
Jak to działa?
Macica składa się głównie z dwóch typów komórek:
- Komórek mięśniowych, które tworzą jej ściany i umożliwiają skurcze,
- Komórek endometrium, które budują wyściółkę macicy i pełnią kluczową rolę w cyklu menstruacyjnym.
To właśnie endometrium przygotowuje się na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. Pod wpływem hormonów jajników w trakcie cyklu miesiączkowego rośnie, a jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia – złuszcza się i wydostaje z organizmu w postaci krwawienia menstruacyjnego.
Problem pojawia się, gdy komórki endometrium znajdują się poza macicą. Tam również reagują na zmiany hormonalne – rosną, gromadzą krew i próbują się złuszczyć. Ale ponieważ nie mają jak się wydostać, mogą powodować stan zapalny, ból i różne inne objawy, które są charakterystyczne dla endometriozy.
Obecnie wyróżnia się kilka typów endometriozy, które mogą rozwijać się w różny sposób:
- Endometrioza głęboko naciekająca – ogniska choroby wrastają w głębsze warstwy tkanek i mogą zajmować narządy miednicy, np. jelita, pęcherz czy więzadła miednicy.
- Endometrioza otrzewnowa (typowa) – zmiany pojawiają się na błonie wyściełającej jamę brzuszną.
- Endometrioza jajnikowa (torbielowata) – na jajnikach tworzą się torbiele wypełnione tkanką endometrialną.
SKĄD SIĘ BIERZE ENDOMETRIOZA?
Przyczyna endometriozy wciąż nie jest do końca znana, choć eksperci uważają, iż za jej rozwój odpowiada kilka różnych czynników. Naukowcy mają kilka teorii na ten temat.
CZY ENDOMETRIOZA MA COŚ WSPÓLNEGO Z KOMÓRKAMI MACIERZYSTYMI?
To jedna z najnowszych hipotez (obecnie uważana za najbardziej prawdopodobną), która zakłada, iż nieprawidłowe zmiany w endometrium mogą mieć swoje źródło w komórkach macierzystych lub komórkach szpiku kostnego. Defekty genetyczne i epigenetyczne mogłyby sprawiać, iż pewne komórki są bardziej podatne na rozwój endometriozy.
Według tej teorii u większości kobiet mogą pojawiać się drobne zmiany endometrialne, które z czasem mogą samoistnie zanikać lub – pod wpływem różnych czynników – rozwijać się w pełnoobjawową chorobę. Mechanizm ten przypomina procesy obserwowane w rozwoju niektórych nowotworów, choć endometrioza nie jest chorobą nowotworową.
- Zobacz też: Dlaczego tak trudno zdiagnozować endometriozę? Jakie są badania?
CZY ENDOMETRIOZA MOŻE MIEĆ ZWIĄZEK Z UKŁADEM ODPORNOŚCIOWYM?
Niektórzy badacze uważają, iż endometrioza może mieć związek z nieprawidłową reakcją układu odpornościowego. We krwi pacjentek wykrywa się przeciwciała przeciwko komórkom endometrium, co sugeruje, iż układ immunologiczny może nieprawidłowo reagować na ich obecność poza macicą. Powoduje to stan zapalny, który może prowadzić do uszkodzenia tkanek i powstawania ognisk choroby.
Nie wiadomo jednak, czy to zaburzenia immunologiczne powodują endometriozę, czy może są wynikiem już istniejącej choroby.
DLACZEGO KOMÓRKI ENDOMETRIUM PRZEMIESZCZAJĄ SIĘ POZA MACICĘ?
Ta teoria sugeruje, iż endometrioza może powstawać bezpośrednio w różnych miejscach organizmu, a nie tylko w wyniku przemieszczania się komórek endometrium. Pewne komórki w otrzewnej miednicy, jajnikach, pęcherzu czy jelitach mogą mieć zdolność do przekształcania się w komórki endometrium pod wpływem określonych warunków.
Dzięki tej teorii można wyjaśnić przypadki endometriozy w odległych obszarach ciała, takich jak przepona czy płuca, gdzie wsteczna menstruacja nie miałaby dostępu.
CZY ENDOMETRIOZA MA COŚ WSPÓLNEGO ZE WSTECZNĄ MIESIĄCZKĄ?
Do niedawna jednym z najbardziej popularnych wyjaśnień endometriozy była teoria wstecznej menstruacji. Podczas miesiączki błona śluzowa macicy (endometrium) złuszcza się i wraz z krwią wydostaje się na zewnątrz. Według tej teorii część tej krwi cofa się jednak przez jajowody do jamy brzusznej. Zawarte w niej komórki endometrium mogą przyczepiać się do narządów miednicy i brzucha, gdzie zaczynają rosnąć, tworząc ogniska endometriozy.
Chociaż może się to wydawać nietypowe, wsteczna menstruacja jest bardzo powszechnym zjawiskiem – doświadcza jej aż 9 na 10 kobiet. Co więcej, cofanie się komórek endometrium może występować nie tylko podczas miesiączki, ale także w innych fazach cyklu. Tuż przed owulacją macica wytwarza delikatne ssanie, które może zasysać komórki endometrium (a także plemniki) do jajowodów.
Dziś ta teoria uznawana jest za nieprawdziwą.
- Zobacz też: Co to jest endobelly i jak wpływa na psychikę?
CZY ENDOMETRIOZA JEST DZIEDZICZNA?
Istnieją dowody na to, iż genetyka może odgrywać rolę w rozwoju endometriozy. jeżeli Twoja bliska krewna – mama, siostra lub ciocia – choruje na endometriozę, ryzyko jej wystąpienia u innych kobiet w Twojej rodzinie wzrasta choćby siedmiokrotnie. Nie odkryto jednak konkretnego genu odpowiedzialnego za rozwój choroby, co sugeruje, iż jest ona wynikiem kombinacji wielu czynników genetycznych.
Endometrioza jest skomplikowaną i przez cały czas nie do końca poznaną chorobą, ale jedno jest pewne – może znacząco wpływać na życie i codzienne funkcjonowanie kobiet, dlatego tak ważna jest jej wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie.
JAKIE SĄ OBJAWY ENDOMETRIOZY?
Najbardziej charakterystycznym objawem endometriozy jest ból w obrębie miednicy, często związany z cyklem menstruacyjnym. Choć skurcze podczas miesiączki są powszechne, osoby z endometriozą często doświadczają bólu o znacznie większym nasileniu, który może być trudny do zniesienia i nasilać się z upływem czasu.
Do najczęstszych objawów endometriozy należą:
- Bolesne miesiączki – ból w okolicy miednicy oraz skurcze mogą pojawić się jeszcze przed rozpoczęciem krwawienia i utrzymywać się przez kilka dni. Mogą im towarzyszyć także dolegliwości bólowe w dolnej części pleców i brzucha.
- Dyskomfort podczas stosunku – ból w trakcie lub po współżyciu jest częstym objawem endometriozy.
- Ból przy oddawaniu moczu lub wypróżnianiu – tego typu dolegliwości zwykle nasilają się przed miesiączką lub w jej trakcie.
- Obfite krwawienia – niektóre osoby z endometriozą doświadczają bardzo intensywnych miesiączek lub krwawień między cyklami.
- Problemy z płodnością – u części osób choroba zostaje zdiagnozowana dopiero w trakcie badań związanych z leczeniem niepłodności.
- Inne dolegliwości – mogą występować uczucie zmęczenia, wzdęcia, zaparcia, biegunki czy nudności, zwłaszcza przed okresem lub w jego trakcie.
Siła bólu nie zawsze odzwierciedla stopień zaawansowania choroby. Możliwe jest, iż niewielka ilość tkanki endometrialnej powoduje silne dolegliwości bólowe, podczas gdy rozległe zmiany mogą wywoływać jedynie łagodne objawy.
