Gdy zimą w górach śnieg i lód stwarzają niebezpieczne warunki, dobrze być odpowiednio wyposażonym. Raki to niezbędny element każdego wysokogórskiego turysty zimą.
Raki wykorzystamy w trakcie wchodzenia na zlodowaciałe szczyty, podczas wspinania stromym zboczem oraz idąc zaśnieżoną granią.
W trakcie eksploracji zimowych szczytów w Tatrach używanie czekana wraz z rakami jest nie tylko zalecane, ale wręcz konieczne.
Poniżej informacje na temat tego
potrzebnego sprzętu zimą. Nauki chodzenia w rakach, nauczysz się na naszych jednodniowych szkoleniach z turystyki zimowej.
Dwa główne rodzaje raków:
- Raki ogólnego przeznaczenia (przydatne, ale niekoniecznie idealne na każdą wędrówkę po śniegu i lodzie).
- Raki techniczne do wspinaczki po lodzie (najlepiej przystosowane do stromego, twardego lodu).
Raki dodatkowo można podzielić na rodzaj ich mocowania i materiału, z jakiego są wykonane.
Różnią się wyglądem i dzielą się na: koszykowe, półautomatyczne i automatyczne, są wykonane z aluminium lub stali. Klasyczne najbardziej powszechne posiadają 10-12 zębów, dwa przednie zęby zakrzywiające się z przodu i resztę pod butem. Takie raki zapewniają solidną przyczepność w różnych zimowych warunkach.
- raki koszykowe można podpiąć do większości butów zimowych, pamiętając by podeszwa, była odpowiednio twarda.
- raki półautomatyczne można zamontować do butów posiadających odpowiedni rant z tyłu buta.
- raki automatyczne założymy tylko i wyłącznie do specjalnie przeznaczonych butów posiadających odpowiednie mocowanie z tyłu i przodu.
- raki aluminiowe są lżejsze, tańsze i często zakładane są na obuwie z mniej twardą podeszwą niż ich sztywniejsze stalowe odpowiedniki. Aluminium jest jednak bardziej miękkie niż stal, a zęby pod butami tępią się szybciej niż wersje stalowe. Są dobrą opcją na wędrówki, w których raki są potrzebne tylko od czasu do czasu, lub na wycieczki po ubitym śniegu, gdzie tylko czasami występują strome oblodzone odcinki.
- raki stalowe zapewniają najlepszą przyczepność w zimie, są cięższe, droższe i ogólnie wymagają bardziej sztywnego buta. W przypadku poważnych wędrówek wysokogórskich i zdobywania wysokich szczytów najlepszym rozwiązaniem są właśnie raki stalowe.
Raki to niezbędny element wyposażenia górskiego, dzięki nim bezpiecznie pokonasz szlaki pokryte lodem lub twardym i śliskim śniegiem — pod warunkiem, iż wiesz, jak się nimi posługiwać.
Zakładanie i mocowanie raków
Raki koszykowe są zwykle mniej niewygodne w dopasowaniu, ale można je stosować do butów z mniej sztywną podeszwą. Przed założeniem i dopasowaniem, znajdź najpierw odpowiednią twardą powierzchnię, skałę lub obszar płaskiego, twardego śniegu.
Połóż każdy rak na przygotowanym miejscu tak, aby wszystkie, paski i sprzączki leżały na zewnątrz, gdzie nie mogą się zaczepić. Przed założeniem raków upewnij się, iż podeszwa buta nie ma nabitego śniegu (możesz ostukać but czekanem).
Dokładna metoda zakładania raków będzie się różnić w zależności od konkretnego używanego systemu. Dopasuj długość, skróć lub przedłuż, używając specjalnej szyny.
Staraj się dopasować raki na stojąco, jeżeli spróbujesz zrobić tę czynność w pozycji siedzącej, przekonasz się, iż wtedy będzie wolniej i bardziej nieporęczne. Dodatkowo możesz nieprawidłowo je zamocować i raki będą źle leżeć.
Poćwicz zakładanie raków w domu, dopasuj je do rozmiaru butów, zanim po raz pierwszy spróbujesz je założyć w górskich warunkach.
Zakładanie raków półautomatycznych
Zakłada się je podobnie jak koszykowe. Aby założyć raki, połóż je na twardej powierzchni, umieść but na raku, tak aby przód stopy dobrze przylegał między przednimi ogranicznikami. Następnie oprzyj piętę i pociągnij dźwignię, aby przymocować raki do buta. Dalej zapnij pasek zabezpieczający tak, aby klamra znajdowała się na zewnątrz buta.
Pamiętaj, iż raki półautomaty i automaty najlepiej nadają się do butów ze sztywną podeszwą i z odpowiednim rantem, a te z paskami są lepsze do mniej sztywnych butów. Bez względu na rodzaj raków, które wybierzesz, upewnij się, iż są odpowiednie do twoich butów, postępując zgodnie z instrukcjami producenta.
Chodzenie w rakach — technika francuska
Technika francuska jest bezpieczną, szybką i wydajną metodą poruszania się po śniegu i lodzie w mniej stromym terenie — z kątem nachylenia do ok. 35°. Ta technika pozwala również na wygodny sposób odpoczynku na bardziej stromych zboczach. Z początku jednak może wydawać się uciążliwa i niezręczna. Ćwicz w bezpiecznym terenie, a gdy już to opanujesz, przekonasz się, iż ta technika stanowi podstawę chodzenia w rakach w terenie o niewielkiej stromiźnie.
Teren do treningu nie musi być stromy i powinien stanowić niewielkie zagrożenie w przypadku upadku lub potknięcia. Technika francuska w łatwym terenie polega na stawianiu stopy, tak by zęby raków przylegała płasko do podłoża. Dzięki temu raki wbijają się w teren pod kątem prostym wszystkimi swoimi spodnimi zębami.
Ćwicząc, trzymaj czekan w dłoni i używaj go tylko do utrzymania równowagi. W rzeczywistości próba użycia czekana w łatwym terenie bardziej naraża na poślizg, ponieważ wymusza złą pozycję ciała poprzez pochylanie się do przodu. Ważne jest, aby docenić i zaufać przyczepnością raków nie zważając na czekan.
Chodząc, unikaj używania krawędzi raków. W miarę jak teren staje się bardziej stromy, technika opierania całej stopy staje się coraz bardziej niezręczna i trudniejsza, głównie dlatego, iż staw skokowy nie może zginać się dobrze w sztywnych butach. Pod górę, łatwiej jest iść po przekątnej, ze stopami skierowanymi bardziej w górę niż w poprzek. Pod górę trzymaj czekan w dłoni i używaj go jak laski, aby wspomóc równowagę.
Niezwykle ważne jest, aby w trakcie chodzenia uniknąć zaczepiania rakiem o raka lub o spodnie. Należy chodzić ze stopami rozstawionymi na szerokość bioder. Wiele groźnych wypadków z rakami spowodowanych jest przez zahaczenie i potknięcie się!
Technikę francuską można również zastosować podczas schodzenia, wymaga to przyjęcia odpowiedniej pozycji ciała. Nogi należy lekko ugiąć w kolanach, stopy muszą być szerzej rozstawione a tułów lekko pochylony.
Technika niemiecka — frontalna
Lepiej sprawdza się niż technika francuska na zboczu o nachyleniu powyżej 35° lub twardym lodzie. Do tej techniki używane są dwa przednie zęby. Wymagana jest też większa siła potrzebna do wbijania przednich zębów. Jest to dość naturalny styl wspinaczki po lodzie, który, choć łatwy do nauczenia wymaga więcej praktyki, aby zmienić ją w pewną, ekonomiczną technikę.
Kluczem do odpowiedniego wbijania przednich zębów jest odpowiednia pozycje stóp i ciała. Jest to w zasadzie podobny ruch do kopania stopni przodem buta w miękkim śniegu, z tą różnicą, iż zamiast kopania wbija się przednie zęby w zbocze i podchodzi do góry.
Idąc w ten sposób, musisz trzymać stopy poziomo i wbijać przednie zęby raków pod odpowiednim kątem: to znaczy, pod kątem prostym do nachylenia. Ugnij również lekko kolana, aby dobrze utrzymać równowagę i złagodzić obciążenie mięśni łydek i ud. Aby uzyskać maksymalną stabilność, rozstaw stopy na szerokość bioder. Przy podchodzeniu pomaga również stały miarowy rytm.
W lodzie konieczne jest mocniejsze wbijanie przednich raków niż w twardy śnieg. Do techniki frontalnej niezbędne jest posiadanie butów o sztywnej podeszwie i dobrze dopasowanych, ostrych raków. Schodzenie tą techniką wymaga dużej ostrożności, ponieważ jest się przodem do stoku, co ogranicza widoczność.
Technika amerykańska (hybrydowa)
To połączenie chodzenia techniką francuską i niemiecką. Łączy w sobie to, co najlepsze z obu technik – wbijanie przednich zębów jest szybsze i łatwiejsze, a chodzenie, gdy do podłoża przylegają wszystkie zęby raków, jest mniej męczące.
Nie ma ustalonego sposobu łączącego technikę frontalną z francuską. Możesz wbijać jedną nogą przednie zęby, a drugą stawiać płasko. A kiedy stopa skierowana do przodu dwoma zębami zmęczy się, zamień ją i postaw na płasko. Drugą stopę natomiast zmienisz wtedy na skierowaną do przodu.
Możesz zmieniać swoją technikę w zależności od warunków:
- kiedy zobaczysz płaską powierzchnię lub półkę, dobrze jest zmienić na technikę francuską, używanie tej techniki jest bardziej bezpieczne na twardszych powierzchniach, takich jak zamarznięty śnieg, powierzchniach lodu na śniegu i na miękkim lub kruchym lodzie. Takie warunki pozwolą większej liczbie raków przyczepić się do powierzchni,
- wbijanie przednich zębów jest lepsze, gdy wierzchnia część śniegu jest miękka, np.: z warstwą miękkiego śniegu na lodzie lub twardym śniegu. Przednie zęby raków mogą łatwo przebić się przez miękką warstwę, aby wbić się w twardszą pod spodem.
Ćwicz chodzenie w rakach
Na początku chodzenie i wspinanie się z rakami może być nienaturalne. Ważne jest, aby przećwiczyć techniki chodzenia w rakach przed wyruszeniem na długą wędrówkę lub wspinaczkę.
Kilka wskazówek dotyczących chodzenia w rakach:
- na pierwszy raz idź z kim kto ma doświadczenie w chodzeniu w rakach. Nie można samodzielnie sprawdzić, czy prawidłowo stosujesz te techniki,
- chodzenie zacznij na łagodnych stokach. Zacznij od płaskiego terenu lub łagodnych zboczy, aby dobrze opanować podstawy chodzenia techniką francuską,
- używaj asekuracji na bardziej stromych zboczach. Podczas asekuracji możesz skupić się na pracy nóg zamiast martwić się upadkiem,
- noś kask. Z początku możesz zaliczyć kilka upadków, zanim nauczysz się używać raków. Noszenie kasku może zapewnić Ci większą pewność siebie i bezpieczeństwo podczas treningu.
Schodzenie w dół
Podczas schodzenia po śniegu o niedużym nachyleniu używaj techniki francuskiej, kieruj się w dół, zgodnie z linią opadania. Trzymaj stopy płasko, aby wszystkie zęby raków chwytały śnieg i przylegały w odpowiedni sposób do powierzchni. Możesz używać czekana jak laski lub trzymać w pozycji hamowania, w gotowości na wypadek poślizgu. Na bardziej stromych zboczach może się okazać, iż lepiej jest być obróconym się w stronę zbocza i zejść techniką frontalna.
Przyklejający śnieg
Jeśli śnieg jest mokry, jego duże ilości mogą przykleić się do raków od spodu. Ten dodatkowy ciężar jest męczący podczas podnoszenia nóg, jak i uniemożliwia prawidłową przyczepność raków. Na szczęście w większość raków zamontowana jest odpowiednia osłona zapobiegająca chwytaniu się mokrego śniegu. Alternatywnie, regularnie strącaj śnieg, używając trzonka czekana lub uderzając rakami o skały.
Wskazówki, jak utrzymać raki w dobrym stanie
Nie wystarczy tylko mieć raki, niewykle istotny jest ich stan techniczny. Dla tego przed każym planowanym wyjściem zrób następujące rzeczy:
Przed każdą wycieczką sprawdź raki przed użyciem
- sprawdź, czy nie ma luźnych śrub i nitów. W razie potrzeby dokręć lub wymień.
- sprawdź, czy nie ma zużytych pasków i sprzączek. Wymień w razie potrzeby.
- przy rakach półatatomatycznych i automatycznych sprawdź klips mocujący z tyłu, czy przez cały czas odpowiednio przylega do rantu buta.
Raki po użyciu dobrze jest naostrzyć, zwłaszcza jeżeli chodziłeś po twardym lodzie i skałach
- użyj płaskiego pilnika manualnego.
- nie używaj tarczy szlifierskiej, ponieważ wytwarza ona ciepło, które może osłabić metali.
- spiłuj boki i ostrza tak na ile jest to możliwe.
- jeżeli zajdzie taka potrzebae, wyprostuj wszelkie zgięte zęby.
Ostre zęby sprawiają, iż raki lepiej radzą sobie na lodzie, ale mogą też siać spustoszenie w ubraniach
- miej futerał na raki, odpowiedni będzie wykonany z odpornego na przebicie nylonu.
- gumowe osłony na zęby to tańsza opcja.
Przechowywanie raków
- przed schowaniem upewnij się, iż raki są suche.
- jeśli chowasz raki na dłużej, pokryj je lekkim olejem lub sprayem takim jak WD-40.
