Odnowione lapidarium na Białołęce: Śladami olęderskich osadników

Lapidarium, które gromadzi historyczne tablice i obeliski z dawnych cmentarzy niemieckich osadników, znanych jako olędrzy, zlokalizowane na terenie Białołęki w Warszawie, zostało niedawno odrestaurowane. Prace remontowe rozpoczęły się dwa miesiące temu, a teraz ich efekty są widoczne na ulicy Ruskowy Bród.

Nagrobki, datowane od końca XIX wieku do lat trzydziestych XX wieku, stanowią znaczący element kulturowego i historycznego dziedzictwa Białołęki. Ich odpowiednie utrzymanie jest niezmiernie ważne dla lokalnej społeczności, ponieważ są świadectwem obecności dawnych osadników niemieckich na tym terenie.

Historia ewangelickiego cmentarza

Lapidarium sąsiaduje z dawnym cmentarzem ewangelickim przy ulicy Ruskowy Bród, miejscem pochówku olęderskich osadników. Cmentarz ten został zamknięty po 1941 roku, kiedy to niemieccy okupanci przesiedlili osadników prawdopodobnie na Pomorze. W okresie 1944 roku tereny Białołęki były miejscem intensywnych działań wojennych, co świadczy o licznych śladach postrzałów na nagrobkach. Od 2012 roku cmentarz jest oficjalnie zarejestrowany jako zabytek.

Lapidarium składa się z siedemnastu nagrobków lub ich części, które zostały wykonane z piaskowca, granitu i wapienia. Obiekty te są ustawione w linii, tworząc symboliczną „ścianę pamięci”.

Prace konserwatorskie na lapidarium

Pod egidą Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków, w listopadzie 2024 roku przeprowadzono prace konserwatorskie przy udziale firmy Portofino Magdalena Olszowska. W ramach tych prac usunięto zabrudzenia i nawarstwienia biologiczne, dokonano kompleksowej dezynfekcji i oczyszczenia powierzchni kamieni, a także naprawiono ubytki i spękania dzięki drobnoziarnistej zaprawy mineralnej oraz pokryto je warstwą hydrofobową.

Jak prezentować zabytkowe nagrobki?

Aktualnie, nagrobki są ustawione w formie „ściany pamięci” wzdłuż alejki spacerowej na terenie rekreacyjnym z placem zabaw i skateparkiem. W ciasnych przestrzeniach między obiektami gromadzi się ziemia i liście spadające z sąsiadujących drzew, co może negatywnie wpływać na stan zachowania kamiennych obiektów. Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków planuje współpracę z lokalnymi władzami, aby opracować nową aranżację lapidarium, która będzie bardziej efektywna pod względem konserwacji, a także lepiej przekazywała wartość historyczną tego miejsca dla wszystkich odwiedzających.