Ludzie zastanawiają się ile pieniędzy można trzymać w domu – oczywiście niezliczoną ilość, tysiące, setki tysięcy, a choćby i miliony o ile macie pojemne mieszkania i domy. Problemem nie jest jednak ile pieniędzy mamy w domu, ale to ile i kiedy ich wydamy. Na każą gotówkę musimy mieć bowiem dokumenty. I coraz częściej nie tylko na gotówkę.
Fot. Shutterstock
Masz prawo trzymać pieniądze w domu. Problem zaczyna się gdy je wydajesz. Bez dokumentów potwierdzających źródło zapłacisz podatek, który zaboli bardziej niż cena zakupu. I nie pomoże tłumaczenie o oszczędnościach pod materacem.
W 2024 roku skarbówka przeprowadziła 2,4 miliona czynności sprawdzających – o 110 tysięcy więcej niż rok wcześniej. Ta mniej formalna kontrola okazuje się równie skuteczna w wykrywaniu nieujawnionych źródeł dochodu. Urzędnicy porównują wysokość twoich wydatków z wartością zgromadzonego i opodatkowanego majątku.
Dane pokazują niepokojący obraz. W 98% zakończonych kontroli stwierdzono nieprawidłowości. Oznacza to, iż niemal każda sprawdzana osoba miała problem z udokumentowaniem wydatków. A konsekwencje dotyczą już milionów Polaków dokonujących większych zakupów.
Warszawskie małżeństwo zapłaciło 20 tysięcy za brak dokumentów
Portal Dziennik Gazeta Prawna opisuje przypadek pary z Warszawy, która kupiła nieruchomość za ponad 320 tysięcy złotych. Udokumentowali większość środków – wykazali dochody z pracy, oszczędności, sprzedaż poprzedniego mieszkania. Ale 27 tysięcy złotych pozostało bez pokrycia w legalnych źródłach.
Naczelny Sąd Administracyjny utrzymał decyzję fiskusa w mocy. Każde z małżonków zapłaciło ponad 10 tysięcy złotych podatku – łącznie około 20 tysięcy od nieudokumentowanej kwoty 27 tysięcy. To pokazuje jak działa mechanizm sankcji.
Urząd nie wymierza podatku od całej wartości zakupu. Stawka 75% dotyczy wyłącznie tej części wydatków której pochodzenia nie potrafisz wyjaśnić. W tym przypadku problematyczne było tylko 27 tysięcy z całej transakcji 320 tysięcy. Ale od tej nadwyżki naliczono właśnie 75%.
Forma płatności nie ma znaczenia. Możesz zapłacić przelewem z konta, ale jeżeli środki na tym koncie pochodzą z niewyjaśnionego źródła, grozi ci taki sam podatek jak przy gotówce. Urząd skarbowy bada źródło pieniędzy, nie sposób ich przekazania.
Sądy przestały wierzyć w oszczędności spod materaca
Większość kontrolowanych próbuje tłumaczyć wydatki oszczędnościami gromadzonymi latami w domu. Ta wymówka przestała działać. Naczelny Sąd Administracyjny jasno stwierdził: powołanie się na oszczędności bez konkretnych dowodów to za mało.
Portal Prawo.pl cytuje wyrok który brzmi wprost – podatnik musi wykazać iż jego wydatki mają pokrycie w opodatkowanych źródłach przychodu. Tłumaczenia o gromadzeniu gotówki przez lata mimo posiadania rachunków bankowych nie wystarczają. Warunek uprawdopodobnienia nie zostanie spełniony przez gołosłowne wskazywanie możliwości.
Trzeba przedstawić dokumenty. Wyciągi bankowe pokazujące regularne wypłaty i odkładanie. Umowy potwierdzające wcześniejsze źródła dochodu. Potwierdzenia sprzedaży rzeczy które dały ci pieniądze do schowania.
Problem w tym iż pieniądze trzymane w domu nie pozostawiają śladu. Nie ma wyciągów, przelewów, potwierdzeń. Urząd skarbowy nie ma podstaw by uwierzyć w twoje zapewnienia. jeżeli przez 10 lat odkładałeś gotówkę i trzymałeś ją w szafie, musisz udowodnić skąd pochodziła ta gotówka przed odkładaniem.
Kto znajduje się na celowniku
Portal Money.pl wyjaśnia mechanizm kontroli – urząd fiskalny porównuje wysokość wydatków podatnika do wartości opodatkowanego majątku jaki zgromadził. Szczególnie niebezpieczne są transakcje gotówkowe przekraczające równowartość 15 tysięcy euro.
Z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy wynika iż takie operacje muszą być zgłaszane Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej. To może być sygnał do wszczęcia kontroli przez urząd skarbowy.
Podejrzenia budzi sytuacja przedsiębiorców którzy oficjalnie wykazują straty ale prowadzą wystawny tryb życia. Kupują drogie samochody, nieruchomości, organizują kosztowne przyjęcia. Taka rozbieżność między deklarowanymi dochodami a wydatkami automatycznie wzbudza zainteresowanie fiskusa.
Do kategorii ryzyka należą również osoby dokonujące zakupu ruchomości lub nieruchomości o znacznej wartości, inwestorzy giełdowi oraz ci którzy w ogóle nie wykazują dochodów a jednocześnie ponoszą znaczne wydatki. Każda z tych sytuacji może wywołać kontrolę.
Jak to wygląda w praktyce – konkretne wyliczenia
Kupujesz mieszkanie za 400 tysięcy złotych. Oficjalnie zarabiasz 100 tysięcy rocznie i możesz udokumentować oszczędności z trzech lat, czyli 300 tysięcy. Nieudokumentowana nadwyżka wynosi więc 100 tysięcy złotych.
Od tej kwoty zapłacisz 75 tysięcy podatku. Nie 300 tysięcy od całego zakupu – tylko od nieudokumentowanej części. To i tak ogromna kwota, ale ważne żeby zrozumieć mechanizm.
Stawka 75% nie jest uznaniowa. To ustawowa sankcja. jeżeli urząd uzna iż istnieją nieujawnione źródła, zawsze stosuje dokładnie tę stawkę. Trybunał Konstytucyjny potwierdził iż to nie kara, ale szczególnego rodzaju podatek dochodowy.
Nie ma możliwości negocjacji wysokości stawki ani rozłożenia jej na raty bez zgody urzędu. To twarda sankcja za brak dokumentacji legalnego pochodzenia pieniędzy.
Vinted OLX Airbnb – koniec anonimowości w internecie
Dzięki unijnej dyrektywie DAC7 fiskus otrzymał dostęp do danych transakcyjnych z platform internetowych. Airbnb, Allegro, OLX, Vinted, Booking – wszystkie te serwisy przekazują organom informacje o użytkownikach którzy zarobili powyżej 2000 euro.
Oznacza to iż osoby zarabiające na sprzedaży w internecie lub wynajmie mieszkań mogą spodziewać się kontroli. jeżeli przez ostatnie lata nie odprowadzałeś podatków od takich dochodów, przygotuj się na wezwanie.
Urząd ma prawo sprawdzać transakcje choćby z ostatnich 5 lat. choćby sporadyczne zarobki z przeszłości mogą być podstawą do nałożenia kar. Choć nowe przepisy obejmują raportowanie od 2023 roku, skarbówka może sięgnąć wstecz.
Sprzedawałeś ubrania na Vinted przez 3 lata? Łącznie zarobiłeś równowartość 8 tysięcy euro ale nigdy nie zgłosiłeś tych przychodów? Platforma przekazała dane do urzędu. Możesz otrzymać decyzję o zaległościach podatkowych wraz z odsetkami za cały okres.
Wynajmujesz mieszkanie przez Airbnb i zarabiasz 3 tysiące miesięcznie ale nie odprowadzasz podatków? Po otrzymaniu danych z platformy urząd wezwie cię do wyjaśnień. Będziesz musiał zapłacić zaległe podatki plus odsetki. W przypadku uporczywego uchylania się grożą dodatkowe kary.
Pożyczka od rodziny to pułapka bez dokumentów
Popularne finansowanie przez najbliższych może być ryzykowne. Od 2016 roku obowiązują specjalne zasady – pożyczki muszą być zawarte na piśmie i zgłoszone do urzędu skarbowego. Niezgłoszona pożyczka może zostać potraktowana jako nieujawnione źródło dochodu.
Portal Rp.pl opisuje przypadek czytelnika którego część pieniędzy pochodziła z niezgłoszonych do opodatkowania pożyczek od wujka i kuzyna. Urząd nakazał mu zapłacić od tej kwoty 75% podatku.
Ministerstwo Finansów w swoich wyjaśnieniach podkreśla iż nie można karać podatników stawką sankcyjną tylko dlatego iż nie zapłacili adekwatnego podatku majątkowego od pożyczek rodzinnych. Jednak w praktyce wiele organów podatkowych widzi możliwość stosowania tej stawki, co potwierdzają kolejne wyroki sądów administracyjnych.
Rodzice pożyczyli ci 100 tysięcy na zakup mieszkania ale nie sporządziliście umowy i nie zgłosiliście pożyczki? Podczas kontroli nie uznają tej kwoty jako legalnego źródła. Zapłacisz 75 tysięcy podatku chyba iż rodzice zapłacą podatek od darowizny – wtedy sprawa może się skomplikować jeszcze bardziej.
Praktyczne przykłady które kończą się kontrolą
Kupiłeś używany samochód za 30 tysięcy złotych, ale w zeszłym roku wykazałeś dochód 24 tysiące. jeżeli nie masz udokumentowanych oszczędności z poprzednich lat, urząd może zakwestionować pochodzenie 6 tysięcy. Zapłacisz od tej kwoty 75%, czyli 4500 złotych podatku.
Wpłaciłeś 50 tysięcy gotówki na konto tuż przed zakupem i od razu przelałeś je sprzedającemu. Możesz pomyśleć iż przelew rozwiązuje problem. Ale urząd zapyta skąd pochodziła ta gotówka którą wpłaciłeś. jeżeli nie udowodnisz jej źródła, wpłata nie pomoże.
Twój znajomy kupuje dla ciebie samochód swoimi pieniędzmi a później „sprzedaje” ci go za symboliczną złotówkę. Fiskus może uznać to za próbę ukrycia prawdziwego źródła finansowania. Taka konstrukcja wzbudza podejrzenia i prawie na pewno skończy się kontrolą.
Nie wykazujesz żadnych dochodów ale prowadzisz luksusowy tryb życia. Drogie wakacje, restauracje, markowe ubrania – wszystko to pozostawia ślady cyfrowe. Banki, firmy ubezpieczeniowe, platformy płatnicze przekazują dane do systemu. Urząd zada pytanie skąd masz pieniądze na taki styl życia.
Co musisz mieć żeby się obronić
Najważniejsza jest dokumentacja. Każda większa wpłata powinna mieć jasne źródło i dowody. Wyciągi bankowe pokazujące przepływ środków przez ostatnie lata. Zeznania podatkowe PIT potwierdzające dochody z kilku lat wstecz.
Umowy sprzedaży rzeczy które sprzedałeś – samochód, nieruchomość, firma, dzieła sztuki. Dokumenty spadkowe jeżeli odziedziczyłeś majątek. Polisy ubezpieczeniowe z wypłaconym odszkodowaniem. Potwierdzenia wygranych w loterii lub zakładach.
Darowizny od rodziny: formularz SD-Z2 zgłoszony do urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy. Umowa darowizny nie jest obowiązkowa przy najbliższej rodzinie, ale warto ją mieć. Przelew z tytułem „darowizna dla syna/córki”.
Pożyczki prywatne: umowa pożyczki z datą, kwotą, terminem zwrotu i oprocentowaniem. Przelew od pożyczkodawcy na twoje konto. Przy zwrocie – przelew z opisem „spłata pożyczki z umowy”. Pożyczkodawca powinien mieć środki na koncie – jeżeli pożycza ci 100 tysięcy a sam zarabia 3000 miesięcznie, urząd może mieć wątpliwości.
Jak wygląda proces kontroli krok po kroku
Otrzymujesz wezwanie do złożenia wyjaśnień dotyczących pochodzenia środków na konkretny zakup. Masz zwykle 7 dni na odpowiedź. W tym czasie musisz zebrać wszystkie dokumenty potwierdzające źródło pieniędzy.
Jeśli nie odpowiesz lub wyjaśnienia będą niewystarczające, urząd wszczyna postępowanie. Dostajesz zawiadomienie o rozpoczęciu kontroli oraz termin na złożenie dokumentów. To moment kiedy warto skonsultować się z doradcą podatkowym.
Podczas kontroli urzędnicy mogą żądać różnych dokumentów – wyciągów bankowych z kilku lat wstecz, umów sprzedaży, darowizn, spadków, potwierdzenia dochodów z poprzednich lat. Możesz też zostać wezwany na przesłuchanie gdzie będziesz musiał szczegółowo wyjaśnić swoją sytuację finansową.
Po zakończeniu kontroli otrzymujesz decyzję. jeżeli urząd stwierdzi nieprawidłowości, nałoży podatek 75% od nieudokumentowanej kwoty. Od decyzji przysługuje odwołanie do dyrektora izby administracji skarbowej, a później do sądu administracyjnego.
Cały proces może trwać od kilku miesięcy do ponad roku. W tym czasie musisz aktywnie współpracować z urzędem, dostarczać dokumenty i wyjaśniać swoją sytuację. Brak współpracy lub ukrywanie informacji tylko pogarsza twoją pozycję.
Co możesz zrobić już teraz żeby się zabezpieczyć
Zacznij zbierać dokumentację już dziś. Nie czekaj na kontrolę. Każdy większy wydatek powinien mieć jasne pokrycie w udokumentowanych przychodach. Archiwizuj wszystkie faktury, rachunki, umowy w jednym miejscu.
Zachowaj wyciągi bankowe z ostatnich kilku lat. choćby jeżeli wydają ci się nieistotne, mogą być najważniejsze w udowodnieniu źródła oszczędności. Bank przechowuje historię przez określony czas, ale lepiej mieć własne kopie.
Legalizuj pożyczki od rodziny już w momencie ich zawarcia. Umowa musi być sporządzona na piśmie i zgłoszona do urzędu skarbowego. Tylko wtedy stanowi wiarygodne źródło środków. Pożyczka przekazana gotówką bez dokumentów to dla fiskusa nieujawniony dochód.
Jeśli sprzedajesz coś na Vinted, OLX czy wynajmujesz przez Airbnb – rozliczaj się z podatków. Platformy i tak przekażą twoje dane do urzędu. Lepiej zapłacić podatek na bieżąco niż ryzykować zaległości z odsetkami za kilka lat.
Rozważ pomoc specjalisty przy większych transakcjach. Doradca podatkowy za 500-1000 złotych pomoże przygotować odpowiednią dokumentację i uniknie pułapek które mogą kosztować cię dziesiątki tysięcy. To inwestycja która się zwraca.
Nie bagatelizuj wezwania z urzędu
Dostałeś pismo z urzędu skarbowego z prośbą o wyjaśnienie źródła wpłaty? Nie ignoruj. Masz 7 dni na odpowiedź. Zbierz wszystkie dokumenty: wyciągi bankowe, umowy, deklaracje PIT, potwierdzenia przelewów.
Napisz szczegółowe wyjaśnienie skąd pochodziły pieniądze. Załącz kopie wszystkich dowodów. Im więcej dokumentów przedstawisz, tym mniejsze ryzyko nałożenia sankcji.
Jeśli nie potrafisz sam przygotować odpowiedzi, idź do doradcy podatkowego. Koszt konsultacji to 300-500 złotych. Koszt błędu może być 10-krotnie wyższy. Doradca pomoże ci uporządkować dokumentację i napisać odpowiedź która przekona urząd.
Pamiętaj – to ty musisz udowodnić legalność pieniędzy. Nie urząd musi udowodnić ci nielegalność. To odwrócony ciężar dowodu charakterystyczny dla postępowań o nieujawnione źródła dochodu.
Ile kosztuje brak przygotowania
Podatek 75% od nieudokumentowanej kwoty to realna sankcja stosowana przez urzędy skarbowe w całej Polsce. Nie ma znaczenia czy to była rzeczywiście nielegalna działalność, czy po prostu brak papierów.
Kupiłeś mieszkanie za 400 tysięcy. Wykazałeś dochody 250 tysięcy. Brakuje pokrycia 150 tysięcy. Podatek: 112 500 złotych czyli 75% z 150 tysięcy. To nie kara – to „szczególnego rodzaju podatek dochodowy” jak nazywa go Trybunał Konstytucyjny. Ale skutek ten sam: tracisz trzy czwarte nieudokumentowanej kwoty.
A jeżeli chodziło o darowiznę od rodziny której nie zgłosiłeś? Urząd może naliczyć 20% podatku od darowizny plus odsetki za zwłokę. Od 100 tysięcy to 20 tysięcy plus około 2000-3000 złotych odsetek rocznie. Łącznie możesz stracić ponad 20 tysięcy.
System nie odpuszcza. Monitoring finansowy w Polsce działa coraz sprawniej. GIIF otrzymuje miliony zgłoszeń rocznie. Algorytmy automatycznie wyłapują podejrzane wzorce. Urzędy skarbowe dostają gotowe analizy i sprawdzają wybrane przypadki.
Nie musisz robić nic nielegalnego żeby wpaść w kontrolę. Wystarczy brak dokumentacji legalnych pieniędzy. Dlatego każdy większy zakup wymaga przygotowania. Zbieraj dowody, podpisuj umowy, zgłaszaj darowizny i pożyczki. W razie wątpliwości lepiej zapłać 300 złotych za konsultację u doradcy niż ryzykować 50 tysięcy podatku.
