Nie na sali sądowej, ale u mediatora – to poprawi nasze rodzinne relacje. W rozmowie ze Stowarzyszeniem MANKO – Głosem Seniora, Beata Jaroszyńska mediator stały sądowy i pozasądowy, opowiada o realiach konfliktów rodzinnych, ich wpływie na zdrowie i bezpieczeństwo osób starszych oraz o tym, jak mediacja może przywrócić harmonię w rodzinie.
Jakie konflikty rodzinne najczęściej dotyczą seniorów?
Najczęściej są to konflikty związane z zaniedbaniami w opiece nad seniorami, sporami o majątek i spadek oraz problemami wynikającymi ze wspólnego zamieszkiwania z dorosłymi dziećmi i ich rodzinami. Często pojawiają się także konflikty z powodu nadmiernego lub niedostatecznego zaangażowania dziadków w życie wnuków oraz przemocy ekonomicznej ze strony bliskich. Mediacja to doskonała droga do rozwiązania takich spraw – na przykład pomaga starszej pani sprawiedliwie podzielić dorobek życia między dzieci, aby czuły się traktowane uczciwie. Różnica pokoleń czasami utrudnia życie, ale nie wyklucza rzeczowej, spokojnej rozmowy przy mediacyjnym stole.
Czy często zajmuje się Pani sprawami, takimi jak: zaniedbania w opiece nad osobami starszymi albo spory o majątek i spadek?
Tak, w ostatnich latach takich spraw jest coraz więcej. Co zaskakujące, wiele z nich trafia do mnie ze skierowania sądów, choć mediację można zgłosić samodzielnie. Mediacja jest dobrowolna, poufna i może być stosowana w każdym przypadku, gdy strony się na nią zgadzają. Chroni godność wszystkich uczestników.
Jak konflikty rodzinne wpływają na poczucie bezpieczeństwa oraz zdrowie psychiczne osób starszych?
Konflikty są nieprzyjemne dla wszystkich, ale seniorzy znoszą je szczególnie ciężko. W jesieni życia każdy chce spokoju i wsparcia od bliskich, a spory wywołują przewlekły stres. To może prowadzić do chorób serca, nadciśnienia, cukrzycy, osłabienia układu immunologicznego, depresji, lęków, problemów ze snem, a choćby PTSD (zespołu stresu pourazowego). Stres niszczy zdrowie i pogarsza standard życia – żadne medykamenty tu nie pomogą. Dlatego tak ważne jest rozwiązywanie konfliktów.
Czy seniorzy często zmieniają testament pod wpływem nacisków ze strony bliskich? Jakie konsekwencje prawne mogą z tego wynikać?
Tak, to się zdarza. Na przykład jedno z dzieci, które opiekuje się rodzicem na co dzień, stosuje szantaż emocjonalny lub groźby – nie będę się tobą zajmować, nie kupię leków itd. – by rodzic przepisał na nią/niego swoją nieruchomość. Testament sporządzony pod wpływem groźby jest nieważny zgodnie z kodeksem cywilnym (art. 915 §1 pkt 3 kc).
Czy kurator sądowy może interweniować w przypadku podejrzenia, iż senior został zmuszony do zmiany testamentu?
Kurator nie jest organem interwencyjnym ani ścigania, ale jeżeli ma informacje sugerujące przestępstwo, np. działanie pod przymusem, musi powiadomić prokuraturę lub policję. Nie działa jednak doraźnie ani nie doradza.
Jak często seniorzy zgłaszają się po pomoc w sprawach konfliktów rodzinnych? Jak wygląda ich świadomość prawna w tym zakresie?
Rzadko się zgłaszają, bo brakuje kampanii promujących mediację i edukację w tym zakresie. Seniorzy często nie wiedzą, iż można rozwiązać spór bez sądu, z pomocą bezstronnego mediatora. Edukacja mogłaby poprawić jakość ich życia, ucząc, jak radzić sobie w konfliktach. Dodatkowo powiem, iż osoba, która napisała testament, może go zmienić lub odwołać na kilka sposobów. Może napisać nowy testament, który zastąpi stary, ale także zniszczyć dokument, żeby pokazać, iż nie chce, by był ważny. Innym sposobem jest wprowadzenie zmian w takim piśmie, które jasno pokazują, iż niektóre części nie mają już obowiązywać.
Czy istnieją rozwiązania prawne, które mogłyby lepiej chronić seniorów przed wykorzystywaniem w sporach o majątek?
Są rozwiązania, ale niewystarczające. realizowane są prace nad nowelizacją ustawy o ubezwłasnowolnieniu, choć ono – zwłaszcza całkowite, najczęściej orzekane przez sądy – pozbawia seniorów wpływu na życie, co nie zawsze jest konieczne. Warto podkreślić, iż o likwidację ubezwłasnowolnienia od dawna zabiegają organizacje społeczne i rzecznik praw obywatelskich.
O planach w tym zakresie piszemy w GS nr 76 na stronie 15. https://glosseniora.pl/wp-content/uploads/OGS_76_INT-1.pdf
Czy w Pani karierze zawodowej spotkała się Pani z sytuacją, iż seniorzy stracili dach nad głową z powodu rodzinnych konfliktów o spadek/testament?
Niestety, takie sytuacje się zdarzają. Mediacja mogłaby temu zapobiec.
Przykładem takiej sytuacji jest opisana w GS nr 76 sprawa „Nie przepisuj mieszkania za życia”. https://glosseniora.pl/wp-content/uploads/OGS_76_INT-1.pdf
Czy popiera Pani kampanię Stowarzyszenia MANKO i Głosu Seniora „Stop manipulacji – nie daj się oszukać” oraz „XI – nie bądź obojętny”? Dotyczą one bezpieczeństwa i praw osób starszych.
Jak najbardziej popieram obie kampanie Stowarzyszenia MANKO i Głosu Seniora dotyczące bezpieczeństwa i praw seniorów. Chętnie włączę się i wesprę działania w tym zakresie!
