Kugiel to jedno z najbardziej tradycyjnych dań kuchni Zagłębia Dąbrowskiego, które przez wieki było serwowane w domach na niedzielne obiady i rodzinne uroczystości. Choć korzenie tej potrawy sięgają kuchni żydowskiej (gdzie znany jest jako kugel), to w Dąbrowie Górniczej i okolicznych miejscowościach zyskał swoją własną, unikalną wersję – pełną aromatu czosnku, pieprzu i wieprzowego mięsa, pieczoną przez długie godziny w piecu chlebowym.
Jego sekretem jest długi czas pieczenia, który pozwala na uzyskanie chrupiącej skórki i miękkiego, kremowego wnętrza. W dawnych czasach kugiel pieczono w piecach chlebowych, wykorzystując ciepło resztkowe po pieczeniu chleba – to nadawało mu niepowtarzalny smak i aromat. Dziś można go przygotować w zwykłym piekarniku, ale jego wyjątkowy charakter przez cały czas pozostaje taki sam – to danie proste, a jednocześnie pełne smaku i sycące.
Przepis na tradycyjny kugiel zagłębiowski
➡️ Porcja: dla 6 osób
⏳ Czas przygotowania: 30 minut
🔥 Czas pieczenia: 3 godziny
Składniki:
- 2 kg ziemniaków (najlepiej mączystych, np. Irga)
- 500 g mięsa wieprzowego (łopatka, karkówka lub boczek)
- 2 duże cebule
- 4 ząbki czosnku
- 3 jajka
- 4 łyżki mąki ziemniaczanej
- 200 ml smalcu lub oleju (opcjonalnie: tłuszcz z pieczenia mięsa)
- 1 łyżeczka soli
- 1 łyżeczka pieprzu
- 1 łyżeczka majeranku
- ½ łyżeczki gałki muszkatołowej (opcjonalnie)
Przygotowanie:
1. Przygotowanie mięsa
- Pokrój mięso na większe kawałki (ok. 3-4 cm).
- Posól, oprósz pieprzem i podsmaż na patelni, aż się lekko zarumieni. Możesz też podpiec je w piekarniku w 180°C przez 20 minut – wytopiony tłuszcz wykorzystasz do kugla.
2. Przygotowanie masy ziemniaczanej
- Obierz ziemniaki i zetrzyj je na tarce o drobnych oczkach (jak na placki ziemniaczane). jeżeli wolisz bardziej jednolitą konsystencję, możesz użyć blendera.
- Ziemniaki odstaw na chwilę i odlej nadmiar wody, ale zachowaj skrobię, która osiądzie na dnie naczynia.
- Cebulę zetrzyj na tarce lub posiekaj bardzo drobno, dodaj do ziemniaków.
- Czosnek przeciśnij przez praskę i również dodaj do masy.
- Wbij jajka, dodaj mąkę ziemniaczaną, sól, pieprz, majeranek i gałkę muszkatołową. Wymieszaj dokładnie.
3. Łączenie składników
- Do dużej formy do pieczenia (najlepiej żeliwnej lub ceramicznej) wlej połowę masy ziemniaczanej.
- Na środku ułóż kawałki mięsa.
- Zalej resztą masy ziemniaczanej, wyrównaj powierzchnię i polej smalcem lub olejem.
4. Pieczenie
- Rozgrzej piekarnik do 180°C (góra-dół).
- Wstaw kugiel do piekarnika i piecz 3 godziny. Po 2 godzinach możesz zwiększyć temperaturę do 200°C, aby uzyskać bardziej chrupiącą skórkę.
- Jeśli pieczesz w piecu chlebowym, kugiel powinien piec się w resztkowym cieple przez około 3-4 godziny.
5. Podanie
Pokrój kugiel na grube plastry i podawaj na ciepło. Świetnie smakuje zarówno na świeżo, jak i po odgrzaniu.
Z czym podawać kugiel?
- Z kiszoną kapustą – kwasowość przełamuje tłustość dania
- Z ogórkami kiszonymi lub małosolnymi – dodają orzeźwiającego smaku
- Z sosem chrzanowym lub czosnkowym – podkreślą wyrazistość kugla
- Z kwaśnym mlekiem, kefirem lub maślanką – tradycyjne połączenie w kuchni Zagłębia
- Z buraczkami na ciepło – klasyczny dodatek do mięsnych zapiekanek
Kugiel to esencja kuchni Zagłębia Dąbrowskiego – prosty, ale niezwykle aromatyczny i sycący. Powolne pieczenie sprawia, iż smaki doskonale się przenikają, a mięso staje się miękkie i soczyste. To danie, które warto przygotować na rodzinny obiad lub większą biesiadę – zwłaszcza jeżeli chcesz poczuć prawdziwy smak tradycyjnej, polskiej kuchni!
