W tatrzańskich lasach znajdziemy wiele miejsc, gdzie zobaczymy uschnięte drzewa świerkowe, zaatakowane przez kornika drukarza. Skala zjawiska zamierania świerków może szokować postronnego turystę, należy jednak wiedzieć, iż jest to w dużym stopniu następstwo błędów popełnionych przed laty. Poniżej kilka informacji na temat tego małego chrząszcza oraz jego roli w ekosystemie leśnym.
Kornik drukarz — charakterystyka
Kornik drukarz to drobny ok. 5 mm chrząszcz o barwie brunatnej lub brunatno szarej, natomiast jego larwy i poczwarki są kolory białego i beznogie. Jest jednym ze 116 gatunków kornika żyjących w Polsce. Roi się dwa razy do roku w kwietniu i maju oraz w lipcu i sierpniu. Jest świetnym lotnikiem, potrafi pokonać choćby kilkanaście kilometrów.
Co pewien czas liczba korników gwałtownie rośnie, przyczyna może być naturalna jak: wiatr, śnieg oraz susze osłabiające świerki, albo poprzez działalność człowieka, który niegdyś nasadził nadmiar świerków.
Celem jego żerowania są najczęściej drzewa świerkowe, w których pod korą drąży charakterystyczne chodniki, z chodnikami matecznymi i odchodzącymi od nich pod kątem prostym chodnikami larwalnymi. Zasiedla środkową i dolną część drzew, które zaatakowane przez kornika obumierają z powodu uszkodzenia miazgi i łyka oraz przerwania obiegu soków.
Samiec wygryza komorę kopulacyjną, do której zwabia 2-3 samicę. W łyku, czyli warstwie, która znajduje się zaraz pod korą, samice drążą pionowe chodniki macierzyste, w których składają po kilkadziesiąt jaj. Co pewien czas robią otwór wentylacyjny. Po tygodniu lub dwóch z jaj wylęgają się bardzo żarłoczne larwy, które wygryzają w łyku chodniki larwalne. Po ok.3-4 tygodniach przepoczwarzają się i w tym stadium realizowane są ok. 2 tygodnie.
Korniki atakując drzewo, powoduje jego śmierć, która następuje wskutek uszkodzenia łyka, które przewodzi substancje odżywcze. Ten nieduży chrząszcz, występując bardzo licznie, może przyczynić się do zagłady tysięcy świerków, jest to jednak proces naturalny i potrzebny. W miejscu drzew zaatakowanych i ich uschnięciu pojawia się luka, gdzie dzięki dobremu dostępowi do światła może wyrosnąć nowe pokolenie drzew. W miejscach po świerkach wyrastają nowe rośliny, a martwe drzewa zostają siedliskiem dla setek gatunków zwierząt, rośli i grzybów.
Kornik drukarz w lesie
W Tatrach kornik drukarz najbardziej zagraża świerkom, stanowiących główny składnik drzewostanu, szczególnie w reglu górnym. Kornik zawsze żył w lasach i odgrywał niezwykle istotną rolę w funkcjonowaniu leśnych ekosystemów. Na terenie Tatr las jest najbardziej złożonym ekosystemie. Zwykle kojarzymy go z drzewami, ale pod tym pojęciem znajduje się miejsce życia różnych organizmów, ściśle ze sobą powiązanych.
W Tatrzańskim Parku Narodowym las jest podzielony na strefy. W strefie ochrony ścisłej chroni się całą przyrodę w tym także kornika, który jest częścią ekosystemu. Natomiast w strefie ochrony czynnej i krajobrazowej stosuje się specjalne zabiegi: drzewa, które zaatakował kornik drukarz, są pozbawiane kory lub ścinane i usuwane.
Osłabione wskutek starości, uszkodzenia przez mróz lub wiatr drzewa nie mogą skutecznie się bronić i larwy kornika znajdują odpowiednie warunki żerowania pod korą takich świerków. o ile na pewnym obszarze jest sporo osłabionych drzew, często dochodzi do dużego pojawu kornika, czyli gradacji.
Naturalnymi tępicielami kornika są liczne gatunki dzięciołów, następnie sikory, kowaliki, zięby, pliszki, a wśród ssaków nietoperze. Wrogami kornika są również liczne owady jak ważki, chrząszcz kusak, niektóre pajęczaki bądź pasożytujące na larwach korników liczne błonkówki, to jedne z najbardziej pożytecznych owadów w walce kornikami. Również część gatunków grzybów także pasożytuje na larwach kornika, niszcząc go w ten sposób.
Przebudowa lasu na terenie TPN
W niektórych miejsca na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego możemy zobaczyć wielkie połacie zamierania świerków. Przyczyną jest rozległości drzewostanów świerkowych, przeważnie w piętrze regla dolnego, stworzonych i nasadzonych sztucznie przez człowieka. Niegdyś sadzono świerka wszędzie, nie zwracając uwagi na siedlisko, dzięki temu w tej chwili korniki mają świetną bazę żerowo-rozrodczą.
Aby zmienić ten stan i przywrócić naturalny drzewostan na terenie parku prowadzona jest przebudowa gatunkowa drzewostanu, prace te mają doprowadzić las do jego naturalnej formy. Śmierć starego drzewostanu, przyspieszona przez kornika drukarza powoduje naturalną wymianę pokoleń w lesie.
Dzięcioł naturalnym wrogiem kornika
Należą do jednych z najbardziej użytecznych ptaków leśnych. Dzięcioły to ptaki żywiące się głównie owadami, charakteryzują się silnym dziobem oraz długim sięgającym czasem kilkunastu cm lepkim językiem. Związane jest to ze sposobem pozyskiwania pokarmu, czyli poszukiwaniem owadów w wykutych przez siebie otworach w drzewach oraz do bardzo dalekiego wysuwania języka.
Na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego występują cztery gatunki rodzimych dzięciołów: czarny, duży, zielonosiwy i charakterystyczny dla Tatr — trójpalczasty. Ten ptak z czarnymi skrzydłami i białym grzbietem ma tylko trzy palce, z czego jeden zwrócony w tył. Żyje w lasach świerkowych dolnego i górnego regla aż po górną granicę lasu. Jego pokarm stanowią głównie korniki. Na terenie TPN liczebność jego populacji oceniana jest na 40 par.
Dlaczego martwe drzewo jest potrzebne w lesie?
Las to bardzo złożony ekosystem na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Przeważnie kojarzymy las z drzewami, ale pod tym pojęciem znajduje się miejsce życia różnych organizmów, ściśle ze sobą powiązanych.
W lasach naturalnych nieprzekształconych przez człowieka, na warunki życia różnych organizmów duży wpływ mają zamierające i martwe drzewa — te stojące, jak również leżące. To tutaj siedliska mają liczne grupy roślin, grzybów i zwierząt.
Dla duże części z nich a w szczególności grzybów i owadów jest to jedyne miejsce, gdzie mogą się rozwijać. Nie przez przypadek występują tutaj rośliny, grzyby i zwierzęta, wszystkie te gatunki mają określone wymagania. Obumierające drzewa dają szanse rozwoju wielu gatunków roślin i zwierząt, żyje na nich wiele gatunków żywiących się obumierającym lub martwym, drewnem. Przylatują ptaki poszukujące larw owadów np. dzięcioły
Gdy zostaną usunięte zamierające lub martwe drzewa, niektóre gatunki po prostu giną. Ponadto martwe drzewa kształtują lokalny mikroklimat, osłaniają przed wiatrem, dają cień i zatrzymują wilgoć w glebie. Naturalnie zachodzące procesy możemy obserwować w
łatwo dostępnych zakopiańskich dolinka reglowych, np. Dolinie Białego lub Strążyskiej.
Info.
Tablice TPN
„Wielka Encyklopedia Tatrzańska” Zofia i Witold H. Paryscy
