Marta siedziała naprzeciwko mnie przy kuchennym stole, jak tyle razy wcześniej. Tylko tym razem nie miała przed sobą kubka herbaty, żadnych notatek do pracy, krzyżówki, niczego. Tylko złożone dłonie. I ten obcy spokój w oczach.
– Nie chcę już tak żyć – powiedziała. – Nie chcę się z tobą kłócić o wszystko i o nic. Nie chcę udawać, iż jesteśmy małżeństwem, kiedy tak naprawdę jesteśmy współlokatorami.
Parskałem kiedyś na takie teksty w filmach. Wydawały mi się wydumane. A teraz siedziałem w swojej kuchni i słuchałem, jak moja żona recytuje kwestie z melodramatu, tylko iż ton ma całkowicie prawdziwy.
– Rozwód? – upewniłem się. – Normalnie tak, z adwokatami, sądem, całą tą szopką?
– Nie chcę szopki – odparła. – Właśnie tego chcę uniknąć.
Wróciłem tego dnia późno z pracy, z głową pełną liczb, raportów, maili. Byłem gotowy najwyżej na to, iż znowu będzie zła o naczynia w zlewie czy kosz na śmieci. To znałem. Na to miałem swoje wymówki. Ale na to, co położyła przede mną na stole, nie przygotowały mnie żadne dotychczasowe kłótnie.
Kilka kartek. Zwykłe A4. Na wierzchu moje nazwisko i jej nazwisko, obok słowo „propozycja”.
Przekartkowałem. Wszystko było rozpisane: nasze mieszkanie, pieniądze, samochód, działka po rodzicach. Dopiero po chwili dotarło do mnie sedno tego dokumentu: ona nie pytała, czy chcę się rozwieść. Ona już to postanowiła. Jedyna rzecz, w której miałem jeszcze coś do powiedzenia, to w jaki sposób to zrobimy.
– Przemyślałam to – zaczęła, zanim zdążyłem coś powiedzieć. – I wiem, czego chcę. Chcę odejść z poczuciem, iż mogę zacząć od nowa, a nie walczyć o każdą złotówkę.
Patrzyła mi w oczy, jakby sprawdzała, czy rozumiem, co słyszę.
– Wiesz, ile lat jestem z tobą? – zapytała nagle.
– Trzydzieści – odburknąłem mechanicznie. – Sam pamiętałem rocznicę, nie musisz mnie egzaminować.
– Pamiętałeś rocznicę – poprawiła. – Nie pamiętałeś, kiedy ostatnio spytałeś mnie, czy jestem szczęśliwa.
Zabolało, bo nie umiałem przywołać takiego momentu. Pamiętałem, kiedy ostatnio pytałem o wyniki badań teścia, kiedy ostatni raz marudziłem na rachunki, kiedy przyniosłem jej lek na migrenę. Ale pytanie, czy jest szczęśliwa, nigdy nie przyszło mi do głowy. Zakładałem, iż jeżeli nie ma dramatu, to jest dobrze. Życie bez fajerwerków, stabilne, zwyczajne – uważałem, iż to jest właśnie to, co jej dałem.
– Co to wszystko ma znaczyć? – wskazałem na papiery. – Zamiast normalnie pogadać, robisz z tego transakcję?
– To jest rozmowa – powiedziała spokojnie. – Tylko w języku, który rozumiesz. Liczby, kwoty, konkrety.
Wzięła do ręki jedną z kartek, tę z najcięższymi słowami, i przesunęła w moją stronę.
– Za to wszystko chcę mieszkania. Swojego. I pieniędzy na start. Bez łaski, bez łudzenia się, iż „jakoś to będzie”.
Brzmiało to jak chłodna kalkulacja, ale w oczach miała zmęczenie tak gęste, iż aż namacalne.
– Czyli wyceniłaś nasze trzydzieści lat? – zapytałem, czując jak coś ściska mnie w środku. – Tyle lat razem i na koniec rachunek?
– Już dawno płaciliśmy – odpowiedziała. – Ty godzinami w pracy. Ja sobą. Swoim czasem. Swoimi marzeniami. Teraz tylko zamykam księgę. I chcę mieć z czego żyć dalej.
Milczeliśmy długo. Zegar w kuchni tykał jak bomba.
– A jak powiem „nie”? – wydusiłem z siebie. – Jak powiem, iż nic ci się nie należy poza tym, co sąd przyzna?
– To pójdziesz do sądu – odrzekła. – I tam się spotkamy. Możemy robić z tego wojnę. Możemy wciągnąć dzieci, przyjaciół, twoją rodzinę, moją rodzinę. Możemy się pastwić jeden nad drugim latami, rozwlekać to w czasie. Ale wiesz, iż oni na tym ucierpią najbardziej.
Zawiesiła głos, jakby rozważała każde słowo.
– Ja proponuję, iż zakończymy to szybko. Ty kupisz mi mieszkanie. Dasz mi tyle, żebym nie bała się o jutro. Ja przestanę być twoim problemem. To uczciwe.
– To brzmi, jakbym chciał cię się pozbyć – syknąłem.
– Od dawna tak się czuję – powiedziała cicho. – Jak problem, który odkładasz „na potem”.
Te słowa trafiły w miejsce, o którego istnieniu w sobie choćby nie wiedziałem.
Tamtego wieczoru nie podjąłem decyzji. Schowałem papiery do szuflady, jak odkłada się zły sen. Tylko iż sny nie przychodzą w kopertach, nie czekają na podpis.
Następne dni wyglądały jak parodia naszego dawnego życia. Przechodziliśmy obok siebie w korytarzu, mijaliśmy się w łazience, pytaliśmy zwyczajnie, czy ugotować więcej ziemniaków. Zwyczajność stała się nagle sztuczna, jakby ktoś cienką warstwą farby próbował zakryć pęknięcia w ścianie.
Któregoś wieczoru usłyszałem, jak rozmawia przez telefon. Nie podsłuchiwałem celowo, drzwi były uchylone. Z tonu zrozumiałem, iż rozmawia z przyjaciółką.
– Nie, nie chodzi o kochanka – mówiła. – Chodzi o to, iż ja już nie pamiętam, kiedy się uśmiechnęłam do niego tak, z serca. On też nie pamięta. Żyjemy obok siebie jak dwa biurka w tym samym open space’ie.
Zamknąłem drzwi, jakby to w czymkolwiek miało pomóc.
Potem była rozmowa z dziećmi. Siedzieli przy tym samym stole, przy którym Marta położyła swoje propozycje. Syn patrzył raz na nią, raz na mnie, jakby szukał w którymś z nas zdrady. Córka miała wzrok wbity w kubek z herbatą, jakby bała się, iż jeżeli podniesie oczy, zobaczy koniec dzieciństwa.
– Nie rozchodzimy się dlatego, iż ktoś kogoś przestał kochać – powiedziała Marta. – Tylko dlatego, iż za bardzo się o siebie otarliśmy i nie ma już do czego wracać.
Brzmiało to jak poezja, ale było do bólu prawdziwe. Syn zapytał prosto: czy to decyzja ostateczna. Odpowiedziała, iż tak.
Tego wieczoru po raz pierwszy naprawdę zrozumiałem, iż nie chodzi o to, czy ja chcę rozwodu. On już się wydarza. Moje „tak” lub „nie” dotyczyło tylko sposobu, w jaki się rozstaniemy.
Patrzyłem na liczby w tym jej zestawieniu i czułem się jak człowiek, który nagle widzi, ile naprawdę kosztowało go całe dotychczasowe życie. Raty kredytu, wakacje, korepetycje dzieci, prezenty na święta, niespełnione obietnice, iż „za rok na pewno pojedziemy gdzieś dalej”. I jej lata w domu, przerwane kursy, niewykorzystane szanse.
Nigdy nie myślałem o tym w ten sposób. Wmawiałem sobie, iż „przecież niczego im nie brakowało”. Dopiero teraz zobaczyłem, ile brakowało jej.
Kiedy w końcu wziąłem długopis do ręki, robiłem to z wściekłością. Na nią. Na siebie. Na cały świat. Podpisywałem i jednocześnie miałem ochotę krzyczeć, podrzeć wszystko i kazać nam zaczynać od nowa, od zera, jak dwójce młodych ludzi, którzy kiedyś przysięgali sobie miłość przy ołtarzu.
Ale nie byliśmy już młodzi, a przysięga dawno zamieniła się w zapis urzędowy.
Przelew zrobiłem kilka dni później. W tytule napisałem najpierw coś suchego, potem wszystko skasowałem i wpisałem dwa słowa, które krążyły mi po głowie od pierwszej rozmowy. Patrzyłem na nie długo, zanim kliknąłem „zatwierdź”.
Wieczorem przyszła. Bez patosu, bez teatralnych ruchów. Spakowana bardziej niż wcześniej, mniej niż „na zawsze”. Zabrała rzeczy z szafy, książki, kilka ramek ze zdjęciami. Zostawiła zdjęcia dzieci, zabrała te, na których byliśmy tylko we dwoje.
– Mieszkanie znalazłam niedaleko – powiedziała, jakby to miało mi zrobić różnicę. – Nie chcę wyjeżdżać z miasta. Jest jasne, ma balkon.
Mówiła o tym, jakby opowiadała o nowej pracy. Była w tym jakaś nadzieja, której nie potrafiłem jej zabrać.
Odprowadzałem ją do drzwi, czując, iż zaraz wydarzy się coś nieodwracalnego, chociaż formalnie jeszcze nic się nie stało.
– Powiedz mi szczerze – zacząłem. – To wszystko, co przygotowałaś… to naprawdę cena za spokój?
Zastanowiła się chwilę.
– Po części – odpowiedziała. – Za mój. Żeby nie budzić się w nocy i nie myśleć, czy dam radę sama. Ale też za twój. Żebyś nie musiał słuchać moich pretensji, patrzeć na moje zawiedzione miny, udawać, iż wszystko jest dobrze.
Patrzyłem na nią w milczeniu. Chciałem ją zatrzymać jak dawniej, słowami, dotykiem. Ale nie było do czego wracać. To było najbardziej przerażające: zrozumienie, iż czasem już nie ma wspólnej drogi, są tylko dwa kierunki.
– Traktujesz to jak transakcję – wyszeptałem.
– Bo inaczej byś tego nie przyjął – odpowiedziała. – Gdybym przyszła i powiedziała, iż trzydzieści lat mojego życia przy tobie nie może skończyć się gołymi rękami, miałbyś tysiąc argumentów. Liczbom trudniej zaprzeczyć.
Wyszła bez dramatycznego trzaskania drzwiami. Domknęła cicho, prawie delikatnie. Ten dźwięk został mi w głowie na długo.
Pierwsza noc samotnie w mieszkaniu była jak oczekiwanie na wyrok. Krążyłem między pokojami, jakbym pierwszy raz widział to miejsce. Dostrzegałem ślady, które zostały po niej wszędzie: gumkę do włosów na półce w łazience, kubek z wyszczerbionym uchem, w którym piła rano kawę, szalik na wieszaku, który pewnie zabierze przy następnym przyjściu.
W lodówce stał słoik z zupą, którą ugotowała kilka dni temu. Obok kartka przyczepiona magnesem: „kup mleko”. Złapałem się na tym, iż pierwszą myślą było: „zapytam ją, ile”. Potem zrozumiałem, iż nie ma już kogo pytać.
Stałem w kuchni z kartką w dłoni i nagle poczułem tak ostre ukłucie żalu, iż musiałem usiąść. Nie tylko za tym, iż odchodzi. Za tym, iż dopuściłem do chwili, w której jedynym sposobem na rozstanie jest przelew i nowe mieszkanie. Że pozwoliłem, by kobieta, z którą przeżyłem pół życia, widziała w sobie konieczność „wycenienia” własnej pracy, swojego zmarnowanego czasu, swoich niespełnionych marzeń.
Najgorsze było to, iż nie umiałem powiedzieć, iż się myli. W głębi wiedziałem, iż ma rację. Za długo żyłem z wygodnym kłamstwem, iż „tak mają wszyscy”, „tak wygląda życie po tylu latach”, „ważne, iż nie ma tragedii”. Ona odważyła się powiedzieć na głos, iż nie chce już takiego „bez tragedii”.
Parę tygodni później, kiedy papiery do sądu zostały wysłane, a ona urządzała się już w swoim nowym mieszkaniu, spotkaliśmy się na kawę. Nie w naszej kuchni. W kawiarni, gdzie kiedyś chodziliśmy na randki.
Siedziała naprzeciwko mnie, trochę sztywniej, trochę bardziej obco, ale w jej twarzy wciąż było coś znajomego – zmarszczka od śmiechu przy oku, sposób, w jaki mieszała cukier w filiżance.
– Żałujesz? – zapytałem w końcu. – Że kazałaś mi płacić?
– Żałuję, iż potrzebowałam pieniędzy, żeby się odważyć – powiedziała po chwili. – Mogłam odejść wcześniej, z mniejszym bagażem. Ale wtedy ciągle miałam w głowie głos: „a z czego będziesz żyć, Marta?”. Dużo łatwiej zostać w byle jakim małżeństwie, kiedy boisz się, iż sama sobie nie poradzisz.
Unosząc wzrok, dodała cicho:
– Pieniądze nie są zapłatą za miłość. Są zapłatą za to, iż przez lata wierzyłam, iż jeszcze się obudzisz.
Tego wieczoru wróciłem do domu i po raz pierwszy naprawdę poczułem, czym jest ten święty spokój, o którym tyle mówiła. Nie był miły. Nie był ciepły. Był jak przestrzeń po wyrwanym zębie – boli, krwawi, ale wiesz, iż jeżeli dasz sobie czas, w końcu przestanie.
Wciąż czasem łapię się na tym, iż sięgam po dwa talerze zamiast jednego. Wciąż budzi mnie odruch, by przykryć ją kołdrą, kiedy przeciąg zimą wpada przez niedomknięte okno. Po chwili dopiero dociera do mnie, iż łóżko obok jest puste.
Zapłaciłem za jej mieszkanie, przelałem pieniądze na jej nowe życie. Z zewnątrz wygląda to tak, jakby ona wygrała, a ja przegrał. Ludzie lubią proste historie: ona go zostawiła, on się dał ogolić jak frajer.
Tylko iż ja wiem coś, czego oni nie widzą. Cena, którą zapłaciłem, nie zaczyna się od cyfry w przelewie. Zaczęła się dużo wcześniej, za każdym razem, kiedy zamiast rozmowy wybierałem milczenie, zamiast wsłuchania się w nią – telewizor, zamiast odwagi przyznać, iż jest źle – wygodne „przecież nie jest aż tak źle”.
Tamtego dnia przy kuchennym stole Marta nazwała tę cenę. Ubrała ją w konkrety, bo tak umiemy najlepiej – przeliczać życie na metry i złotówki. I może właśnie dlatego jej propozycja była tak bolesna: nie dało się jej odrzucić bez powiedzenia sobie prawdy.
Święty spokój okazał się najdroższą rzeczą, jaką w życiu kupiłem. Dla niej – w postaci mieszkania i pieniędzy. Dla mnie – w postaci samotnych wieczorów i konieczności spojrzenia w lustro bez wymówek.
Nie wiem jeszcze, czy było warto. Na razie uczę się chodzić po tym nowym życiu jak po mieszkaniu po remoncie, w którym wszystko niby jest moje, ale wciąż pachnie farbą i obcością. Jedyne, co wiem na pewno, to iż tego rachunku nie da się już cofnąć.
Ona zaczyna od zera z kluczami do własnego mieszkania. Ja zaczynam od zera z kluczami do domu, który nagle przestał być domem. I może kiedyś zrozumiem, iż oboje zapłaciliśmy tyle samo. Tylko inną walutą.
To też może cię zainteresować:
Zobacz, o czym jeszcze pisaliśmy w ostatnich dniach:
