Zalewajka jest prostą i skromną zupą, wywodzącą się z polskiej kuchni ludowej. Powstaje na bazie ziemniaków i zakwasu, a kwestia dodatków zależy tak naprawdę od regionu, w którym takową gotuje się. W XIX wieku obok żurów, barszczy i polewek stanowiła główną potrawę spożywaną na śniadanie, obiad i nierzadko na kolację. Zalewajka często gości na stołach również współcześnie i śmiało może zastąpić żurek na wielkanocnym stole.
Podstawą zalewajki są pokrojone w kostkę i ugotowane ziemniaki. Wody spod kartofli nie odlewa się, a zalewa całość zakwasem (stąd nazwa). Tak wyglądała najuboższa, pierwotna wersja zalewajki. Ze względu na swoją prostotę i sytość była potrawą chłopską. Według dra Jana Dekowskiego zupa ta po raz pierwszy pojawiła się w Łodzi w drugiej połowie XIX w. Z czasem zaczęła być też popularna w kieleckim i na Kujawach, a na przełomie XIX i XX wieku zawędrowała z kieleckiego do Zagłębia Dąbrowskiego przez migrujących robotników, szukających pracy i mieszkania w górniczym okręgu.
Zalewajka, przepis w książce „Przepisy dawne i nowe”, 1933 r. – Pyszności; Fot. domena publiczna
Sprawdź również: Ten przepis ma ponad 120 lat. Staropolska baba parzona idealna na Wielkanoc
Zupa zalewajka tradycyjna. Jak się robi zalewajkę?
Obecnie tyle jest wersji zalewajki, ile gospodyń ją szykujących. Na „Liście produktów tradycyjnych” mamy kilka odmian tej polskiej zupy:
- zalewajkę z Podkarpacia,
- zalewajkę świętokrzyską,
- radomszczańską zalewajkę,
- zalewajkę z zasmażką z województwa łódzkiego.
Według podkarpackiej wersji do zalewajki dodaje się wędliny i zakwas wykonany z mąki żytniej i skórki chleba. Zalewajka świętokrzyska to zupa na zakwasie z ziemniakami pokrojonymi w kostkę, boczkiem wędzonym lub kiełbasą, posiekaną w kostkę cebulą, zabielona śmietaną, okraszona skwarkami. Warto bliżej przyjrzeć się przepisom z województwa łódzkiego. W radomszczańskiej zalewajce bardzo istotnym składnikiem są suszone grzyby gąski, w okolicach Radomska zwane zieleniatkami. Zakwas do zupy powstaje z mąki żytniej, a całość podkreśla smak śmietany i wytopionej słoniny ze skwarkami. Natomiast do łódzkiej zalewajki dodaje się miękkie warzywa, wędzony boczek i kiełbasę.
Smak zalewajki można wzbogacić mięsnymi dodatkami – Pyszności; Fot. Adobe Stock
Czym różni się żurek od zalewajki?
Zalewajka to uboższa kuzynka żurku (przepis na tradycyjny żur znajdziesz TUTAJ). W przeciwieństwie do niego nie powstaje na bulionie czy wywarze mięsnym, a jest czymś na kształt ziemniaczanki zalanej zakwasem żytnim. W pierwotnej wersji do zalewajki nie dodaje się jajka, ale obie zupy przygotowuje się na tym samym żytnim zakwasie. Zalewajkę, w zależności od regionu, wzbogaca się podobnymi jak do żurku dodatkami: kiełbasą czy boczkiem.
Zamiast barszczu białego lub żurku. Zalewajka na Wielkanoc – przepis
Poniższy przepis na zalewajkę jest zbliżony do receptury radomszczańskiej, jednakże został wzbogacony o wędzony boczek.
Składniki:
- 1 kg ziemniaków
- 380 g wędzonego boczku
- 3 l wody
- 750 ml zakwasu żytniego (przepis na domowy zakwas znajdziesz TUTAJ)
- 2 średnie cebule
- 5 ząbków czosnku
- 10 suszonych grzybów (namocz je przez ok. godzinę)
- 4 liście laurowe
- 4 ziarenka ziela angielskiego
- majeranek, sól, pieprz do smaku
- olej
- ok. 6 łyżek śmietany 18%
Przygotowanie:
- Posiekaj cebulę i podsmaż na złoty kolor. Ziemniaki obierz i pokrój w kostkę, w kostkę pokrój również boczek.
- Do garnka wlej wodę, dorzuć ziemniaki, podsmażoną cebulę, wędzony boczek (1/3 zostaw do podsmażenia), namoczone grzyby i przyprawy: liść laurowy, ziele angielskie.
- Posiekaj czosnek. W osobnym naczyniu wymieszaj posiekany czosnek, śmietanę i zakwas.
- Gdy ziemniaki będą półmiękkie, pomału dolewaj do nich zakwas wymieszany ze śmietaną, ciągle mieszając. Zagotuj całość.
- Zalewajkę dopraw solą, pieprzem, majerankiem i gotuj do miękkości ziemniaków.
- Pozostały boczek podsmaż na patelni i dorzuć na koniec do zupy.
Zobacz także nasze pomysły na potrawy na wielkanocny stół. Więcej inspiracji znajdziesz na naszym kanale na YouTube:
