Dziedzictwo przemocy: Imperium Brytyjskie na ławie oskarżonych. Nowa książka Caroline Elkins w Polsce

Imperium Brytyjskie – przez wieki symbol potęgi i cywilizacyjnej misji, dziś coraz częściej oceniane przez pryzmat cierpienia, jakie przyniosło milionom ludzi na całym świecie. Laureatka Nagrody Pulitzera, Caroline Elkins, poświęciła dziesięć lat na badanie brutalnej historii kolonializmu brytyjskiego.

Efektem jej pracy jest monumentalna książka, która właśnie ukazuje się w Polsce i stawia pytanie: jak daleko można się posunąć w imię wielkości własnego narodu?

700 milionów ludzi pod jedną flagą

W szczytowym momencie swojego istnienia Imperium Brytyjskie obejmowało prawie jedną czwartą lądów na świecie i rządziło blisko 700 milionami ludzi. Rozciągało się od Indii, przez Afrykę, Karaiby, aż po Australię. Pod sztandarem „misji cywilizacyjnej” naród wyspiarski podbijał, eksploatował i rządził twardą ręką, nie licząc się z kosztami ludzkimi. W imię Ich Królewskich Mości popełniano niewyobrażalne zbrodnie – od wyzysku i deportacji, przez kary cielesne, napaści seksualne i tortury, po obozy koncentracyjne oraz masowe zabójstwa.

O książkach piszemy także w papierowej wersji Magazynu Miasto i Ludzie

Cień kolonializmu: Krwawe rachunki do dziś

Elkins, historyczka z Uniwersytetu Harvarda, w swojej książce demaskuje systemowy terror, który stał u podstaw brytyjskiej potęgi. Jej praca opiera się na tysiącach stron dokumentów – często ukrywanych przez dziesięciolecia. Wykorzystując akta sądowe, relacje świadków i archiwalne zapiski, autorka pokazuje, jak brutalne były mechanizmy kontroli i represji stosowane przez kolonialnych władców. To historia, która długo była marginalizowana lub przedstawiana w wersji wybielonej, jako misja „oświecania dzikich”.

Jednak dla podbitych narodów kolonializm oznaczał nie cywilizację, ale systemowy terror. Na przykład w Kenii Brytyjczycy tworzyli obozy koncentracyjne, w których przetrzymywano dziesiątki tysięcy ludzi. W Indiach polityka ekonomiczna Imperium doprowadziła do katastrofalnych głodów, które pochłonęły miliony ofiar. W Irlandii, Sudanie, Malezji czy na Karaibach brutalność kolonialnych rządów pozostawiła blizny, które krwawią do dziś.

Imperium na nowo: historia, którą trzeba opowiedzieć

Publikacja książki Elkins to kolejny krok w procesie rozliczania się z kolonialną przeszłością. Wielka Brytania przez lata skutecznie tuszowała niewygodne fakty – archiwa były zamykane, dokumenty niszczone, a świadectwa milcząco ignorowane. Dziś, gdy świat coraz głośniej mówi o historycznych krzywdach i domaga się sprawiedliwości, narracja o Imperium Brytyjskim ulega przewartościowaniu.

Czy książka Elkins wpłynie na globalną debatę o odpowiedzialności kolonialnej? Czy Wielka Brytania zmierzy się w końcu z własną przeszłością, uzna winy i naprawi szkody wyrządzone podbitym narodom? To pytania, które pozostają otwarte. Jedno jest jednak pewne – historia Imperium Brytyjskiego to nie tylko opowieść o jego wielkości, ale przede wszystkim o cenie, jaką zapłaciły miliony ludzi. Książka Caroline Elkins pozwala tę cenę zobaczyć w pełnym świetle.

Wydawnictwo Znak Horyzont