Każdy Polak powinien mieć w domu żywność, wodę i leki na minimum trzy doby. To nie straszenie czy „panikarska” instrukcja, ale oficjalne zalecenie Komisji Europejskiej, która uruchomiła strategię „Unia Gotowości”. Po raz pierwszy w historii integracji europejskiej Bruksela zwraca się bezpośrednio do 450 milionów obywateli z jasnym przekazem: przygotujcie się sami, bo pierwsze godziny kryzysu to czas, gdy pomoc może nie dotrzeć.
Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce
Europa żegna się z iluzją bezpieczeństwa
Strategia „Unia Gotowości” to końcówka pewnej epoki w europejskim myśleniu o bezpieczeństwie. Przez dziesięciolecia mieszkańcy kontynentu żyli w przekonaniu, iż państwo i instytucje zawsze zapewnią pomoc w trudnych chwilach. Jak podaje Komisja Europejska, badania Eurobarometru ujawniły niepokojącą prawdę – około 50 procent obywateli UE zostałoby bez dostępu do żywności i wody po zaledwie trzech dniach zakłóceń w dostawach.
Pandemia COVID-19, powodzie, pożary i wojna w Ukrainie zmieniły sposób myślenia europejskich decydentów. Jak informuje portal polski-morski.pl, urzędnicy UE wprost przyznają, iż tradycyjne, reaktywne podejście do kryzysów już nie wystarcza. Teraz priorytetem jest proaktywne przygotowanie całych społeczeństw.
Komisja Europejska zidentyfikowała nowe rodzaje zagrożeń, które mogą sparaliżować normalne życie w ciągu kilku godzin. Cyberataki na infrastrukturę krytyczną, sabotaże sieci energetycznych, ataki hybrydowe ze strony wrogich państw – wszystko to może odciąć ludność od podstawowych usług znacznie szybciej niż klasyczne klęski żywiołowe.
Niemcy pokazują kierunek. Inne kraje podążają śladem
Niemcy wyłoniły się jako lider we wdrażaniu nowych środków gotowości kryzysowej. Jak informuje Infor.pl, niemiecki rząd zaktualizował swoją „Ramową Dyrektywę dla Obrony Całościowej”, która określa szczegółowe protokoły dla wszystkich poziomów społeczeństwa w przypadku konfliktu zbrojnego na terytorium europejskim. Minister spraw wewnętrznych Nancy Faeser wyraźnie wskazała potencjalną agresję rosyjską jako główny czynnik motywujący te przygotowania.
Finlandia od lat utrzymuje rozbudowany system obrony cywilnej, gdzie obywatele między 18. a 68. rokiem życia mają formalne obowiązki związane z gotowością kryzysową. Szwecja poszła jeszcze dalej, rozsyłając do wszystkich gospodarstw domowych poradnik „Jeśli nadejdzie kryzys lub wojna”.
Osiem państw – Belgia, Estonia, Finlandia, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Holandia i Szwecja – utworzyło specjalną „koalicję gotowości”. Ich celem jest skuteczna koordynacja działań kryzysowych ponad granicami, ponieważ współczesne zagrożenia nie znają politycznych podziałów.
Polskie RCB wyprzedziło Europę. Plecak ewakuacyjny już gotowy
Polska okazuje się być o krok przed europejskimi zaleceniami. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa od miesięcy promuje kampanię „Bądź Gotowy” i szczegółowe instrukcje przygotowania domowych zapasów. Jak informuje TVN24, polskie zalecenia są jeszcze bardziej ambitne niż europejskie – RCB zaleca przygotowanie zapasów na siedem dni, nie tylko na 72 godziny.
RCB opracowało szczegółową listę wyposażenia plecaka ewakuacyjnego, który każdy członek rodziny powinien mieć przygotowany. Zgodnie z zaleceniami z rp.pl, w plecaku powinny znaleźć się najważniejsze dokumenty (dowód tożsamości, akty własności, informacje medyczne), pendrive ze skanami dokumentów, zapas pożywienia na dwa dni, butelka filtrująca z nowym filtrem, radio na baterie, latarka z zapasem baterii oraz podstawowe narzędzia jak nóż, otwieracz do puszek czy kombinerki.
Dodatkowo, zgodnie z poradnikiem RCB dostępnym na stronie alert.rcb.gov.pl, każdy plecak powinien zawierać apteczkę z lekami przyjmowanymi na stałe, podstawowe leki przeciwbólowe, środki opatrunkowe, termometr i pęsetę. Istotne jest także zabranie mapy, kompasu, zapałek lub zapalniczki, gwizdka oraz podstawowych narzędzi naprawczych.
Nowe myślenie o infrastrukturze. Drogi służą również ewakuacji
Strategia „Unia Gotowości” zakłada fundamentalne przebudowanie europejskiej infrastruktury według zasady podwójnego zastosowania. Jak wyjaśnia portal polski-morski.pl, nowe drogi i linie kolejowe mają być projektowane nie tylko dla codziennego transportu, ale również dla szybkiej ewakuacji ludności cywilnej lub przemieszczania sił zbrojnych w sytuacjach kryzysowych.
Podobnie systemy komunikacyjne otrzymają dodatkowe zabezpieczenia i systemy awaryjne, które pozwolą im funkcjonować choćby podczas celowych ataków. Komisja Europejska planuje też utworzenie ogólnoeuropejskiego centrum kryzysowego oraz regularne ćwiczenia gotowości z udziałem wojska, służb cywilnych, policji i straży pożarnej.
Szczególny nacisk położono na wzmocnienie ochrony infrastruktury krytycznej przed zagrożeniami fizycznymi i cybernetycznymi. Chodzi o elektrownie, oczyszczalnie wody, szpitale i sieci telekomunikacyjne – obiekty, których awaria może sparaliżować życie milionów ludzi.
Co to oznacza dla ciebie? Praktyczny przewodnik przygotowań
Nowe europejskie zalecenia to nie abstrakcyjne instrukcje dla rządów, ale konkretne wytyczne dla wszystkich gospodarstwa domowego w Polsce. Pierwszym krokiem jest przygotowanie podstawowych zapasów żywności na minimum 72 godziny. Nie chodzi o magazynowanie kilogramów produktów, ale o rozsądne przygotowanie.
Podstawowy zestaw powinien zawierać żywność o długim terminie przydatności – konserwy mięsne i rybne, suszone kasze i makarony, orzechy, batony energetyczne. najważniejsze są również trzy litry wody pitnej na osobę dziennie, choć dobrym uzupełnieniem będzie filtr do wody lub tabletki uzdatniające.
Nie można zapomnieć o lekach. Każda osoba przyjmująca leki na stałe powinna mieć ich zapas na co najmniej tydzień. Do tego podstawowe środki przeciwbólowe, leki przeciw biegunce i elektrolity. Apteczka pierwszej pomocy z gazami, plastrami i środkami dezynfekującymi to absolutne minimum.
Równie ważne są alternatywne źródła informacji i oświetlenia. Radio na baterie pozwoli otrzymywać komunikaty służb choćby przy braku prądu. Latarka z zapasem baterii, powerbank do telefonu i zapałki to przedmioty, które mogą okazać się bezcenne.
Rodzina z Wrocławia już to robi. Inni też zaczynają
Małżeństwo Kowalskich z Wrocławia przyznaje, iż po powodzi we wrześniu 2024 roku całkowicie zmieniło podejście do domowych zapasów. „Zostaliśmy odcięci od sklepów na pięć dni. Mieliśmy tylko to, co akurat było w lodówce” – opowiada pani Anna. Teraz w ich domu zawsze znajduje się zapas konserw, wody butelkowanej i podstawowych leków.
Pan Marek z Krakowa po przeczytaniu zaleceń RCB skompletował plecaki ewakuacyjne dla całej rodziny. „Na początku żona myślała, iż przesadzam. Ale jak zobaczyła, co się dzieje na świecie, sama dopilnowała, żeby dzieci wiedziały, gdzie mają swoje plecaki” – przyznaje.
Tego typu przygotowania stają się coraz popularniejsze wśród Polaków. Eksperci podkreślają, iż nie chodzi o rozpętywanie paniki, ale o rozwijanie świadomej kultury bezpieczeństwa.
Edukacja dzieci i młodzieży. Nowe pokolenie będzie przygotowane
Komisja Europejska planuje wprowadzenie edukacji w zakresie gotowości kryzysowej do programów szkolnych w państwach członkowskich. Jak informuje portal eluban.pl, uczniowie mieliby się uczyć, jak reagować na sygnały alarmowe, jakie działania podejmować w pierwszych godzinach kryzysu oraz jak pomagać starszym i chorym sąsiadom.
Celem nie jest straszenie młodych ludzi, ale budowanie pokolenia spokojnych i przygotowanych obywateli. Gdy dzieci od najmłodszych lat wiedzą, jak zachować się w trudnych sytuacjach, są mniej podatne na panikę i mogą skutecznie wspierać akcje ratunkowe zamiast je utrudniać.
Plan zakłada również ustanowienie corocznego Dnia Gotowości UE – dnia, w którym w całej Europie będą prowadzone działania edukacyjne i informacyjne mające zwiększyć świadomość obywateli na temat zagrożeń.
Finansowanie i przyszłość strategii. Inwestycja w bezpieczeństwo
Szczegóły finansowania strategii „Unia Gotowości” Komisja Europejska planuje przedstawić w lipcu 2025 roku wraz z propozycją przyszłego wieloletniego budżetu UE. Jak podkreślają unijni urzędnicy, według szacunków jedno euro wydane na prewencję pomoże zaoszczędzić 7-10 euro, które trzeba by wydać w ramach reagowania na kryzys.
Strategia obejmuje 30 kluczowych działań, w tym ochronę podstawowych usług UE, zwiększenie zapasów krytycznego sprzętu, poprawę gotowości na zmiany klimatyczne oraz wzmocnienie koordynacji między państwami członkowskimi. Planowane jest także utworzenie centrum kryzysowego UE oraz regularne ogólnounijne ćwiczenia gotowości.
Nowa europejska doktryna bezpieczeństwa kończy epokę, w której obywatele mogli liczyć wyłącznie na pomoc instytucji. Teraz każdy z nas staje się aktywnym uczestnikiem systemu bezpieczeństwa, a przygotowanie domowych zapasów i planu ewakuacyjnego to nie paranoja, ale nowa norma życia w niepewnych czasach.
