Kiedy myślimy o antykoncepcji, pierwsze co prawdopodobnie przychodzi nam do głowy, jest tabletka antykoncepcyjna, krążek albo wkładka domaciczna. To metody zapobiegania ciąży stworzone z myślą o kobietach, ale istnieje także antykoncepcja dla mężczyzn, która pozwala uniknąć nieplanowanej ciąży oraz zmniejsza ryzyko zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Z tego artykułu dowiesz się o tym:
Czym jest antykoncepcja dla mężczyzn?
Jakie są metody antykoncepcji dla mężczyzn?
Na czym polega wazektomia i czy jest odwracalna?
Czy naturalne metody antykoncepcji są skuteczne?
Która antykoncepcja dla mężczyzn jest najbardziej skuteczna?
Czy antykoncepcja dla mężcyzzn chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową?
Czy antykoncepcja hormonalna wpływa na płodność?
Antykoncepcja hormonalna – najczęściej zadawane pytania
ANTYKONCEPCJA DLA MĘŻCZYZN – CZY WARTO O NIEJ ROZMAWIAĆ?
Dlaczego warto rozmawiać o męskiej antykoncepcji? Po pierwsze dlatego, iż nie każda kobieta może lub chce stosować antykoncepcję hormonalną. Po drugie, kobiety zwykle ponoszą większą odpowiedzialność i koszty związane z antykoncepcją, a stosowane przez nie metody zapobiegania ciąży są zwykle droższe od tych stosowanych przez mężczyzn. Po trzecie, o antykoncepcję powinny zadbać wszystkie osoby, które uprawiają seks. Dlatego rozmawiajcie o tym, w jaki sposób chcecie się zabezpieczać oraz jak będziecie finansować wybraną metodę.
CZY MĘŻCZYŹNI MAJĄ SWOJE METODY ANTYKONCEPCJI?
Tak. Antykoncepcja dla mężczyzn to prezerwatywy i wazektomia. Prezerwatywy są metodą barierową. Zapobiegają przedostaniu się nasienia (zawierającego plemniki) do komórki jajowej w celu jej zapłodnienia. Wykonane są najczęściej z lateksu lub poliuretanu. Prezerwatywy mają różne rozmiary i tekstury. Niektóre są pokryte lubrykantem, aby ułatwić penetrację i zmniejszyć tarcie, które może spowodować rozerwanie prezerwatywy. Inne są pokryte środkiem plemnikobójczym dla dodatkowej ochrony przed ciążą.
Wazektomia to stała, chirurgiczna metoda antykoncepcji dla mężczyzn. Zapobiega ona przedostawaniu się plemników z jąder do penisa.
Mężczyźni mogą stosować także środki plemnikobójcze w formie kremu albo żelu, które zatrzymują ruch plemników, uniemożliwiając im połączenie się z komórką jajową. Aby środek plemnikobójczy był skuteczny, najlepiej stosować go w połączeniu z urządzeniami mającymi na celu uniemożliwienie plemnikom zapłodnienia komórki jajowej, takimi jak kapturki i osłonki szyjki macicy oraz prezerwatywy.
CZY MĘSKIE METODY ANTYKONCEPCJI SĄ RÓWNIE SKUTECZNE JAK KOBIECE?
W porównaniu do innych popularnych metod antykoncepcji, takich jak pigułki i prezerwatywy, wazektomia jest najskuteczniejsza. jeżeli chodzi o statystyki, średni wskaźnik zawodności prezerwatyw waha się od 2 do 18 proc., wskaźnik zawodności pigułek wynosi około 2-9 proc., podczas gdy wazektomia ma wskaźnik zawodności wynoszący tylko 0,15 proc1.
JAKIE METODY ANTYKONCEPCJI SĄ DOSTĘPNE DLA MĘŻCZYZN?
Męska antykoncepcja jest ograniczona do dwóch opcji: prezerwatyw lub wazektomii. Trudno to nazwać wyborem, zwłaszcza iż wazektomia jest zwykle zabiegiem nieodwracalnym. Dla porównania, jeżeli chodzi o odwracalne metody antykoncepcji, kobiety mogą wybierać spośród kilkunastu metod, począwszy od pigułek, przez zastrzyki hormonalne, implanty, plastry, wkładki wewnątrzmaciczne, diafragmy, krążek dopochwowy, prezerwatywy damskie, aż po środki plemnikobójcze.
PREZERWATYWY – NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANA METODA ANTYKONCEPCJI, CZY JEST SKUTECZNA?
Prezerwatywa zapewnia bezpieczną, tanią, szeroko dostępną i odwracalną antykoncepcję z niewielką liczbą skutków ubocznych. jeżeli za każdym razem, gdy uprawiasz seks, używasz prezerwatyw idealnie, są one skuteczne w zapobieganiu ciąży w 98 proc. Ale ludzie nie są doskonali, dlatego w prawdziwym życiu prezerwatywy są skuteczne w około 87 proc. — oznacza to, iż około 13 na 100 osób, które używają prezerwatyw jako jedynej metody antykoncepcji, zajdzie w ciążę każdego roku.
- Prezerwatywa bez tajemnic. Dowiedz się więcej na jej temat >>
WAZEKTOMIA – CO TO JEST, CZY JEST ODWRACALNA?
To metoda antykoncepcji, która polega na przecięciu i podwiązaniu nasieniowodów. Skutkuje to tym, iż plemniki nie mogą dostać się do preejakulatu i spermy. Osoba, która poddała się zabiegowi, przez cały czas ma wytrysk, ale nie ma w nim już plemników. Zapłodnienie staje się praktycznie niemożliwe (praktycznie, ponieważ żadna metoda antykoncepcji nie jest skuteczna w 100 proc.). Wazektomia jest zabiegiem medycznym, a więc – jak każdy inny zabieg – może mieć swoje skutki uboczne i komplikacje. Ogólnie uznawana jednak za zabieg bezpieczny i nieskomplikowany.
Wazektomia pod względem wpływu na zdrowie jest dużo korzystniejsza niż przyjmowanie przez kilkanaście, czy kilkadziesiąt lat pigułek antykoncepcyjnych przez kobietę2.
Piotr Paweł Świniarski – urolog, androlog, lekarz medycyny seksualnejOwszem, jest to zabieg odwracalny, ale nie w 100 proc., dlatego osoba, która się na niego decyduje, powinna być go pewna. Rewazektomia nie daje całkowitej pewności przywrócenia płodności.
Wazektomia WBS (bez skalpela) to udoskonalona metoda, w której urolog nie posługuje się skalpelem, czyli nie rozcina skóry. Lekarz znieczula mosznę miejscowym środkiem znieczulającym. Zamiast wykonywać nacięcia skalpelem, używa ostro zakończonych kleszczyków, aby wykonać mały otwór po każdej stronie moszny, przez który wyciąga nasieniowód i przecina go.
HORMONALNE METODY ANTYKONCEPCJI – CZY ISTNIEJĄ TABLETKI LUB ZASTRZYKI DLA MĘŻCZYZN?
Naukowcy od dziesięcioleci pracują nad stworzeniem nowych środków antykoncepcyjnych dla mężczyzn. Nie ma jeszcze męskiego odpowiednika żeńskiej pigułki antykoncepcyjnej czy zastrzyku, ale badania kliniczne przynoszą obiecujące rezultaty. W czerwcu 2024 r. na konferencji Endocrine Society w Bostonie naukowcy przedstawili wyniki wczesnych badań klinicznych nad męską metodą antykoncepcji w formie żelu hormonalnego. Badanie wykazało, iż po 15 tygodniach smarowania żelem raz dziennie ramienia, 86% uczestników badania miało wystarczająco niską liczbę plemników, aby zapobiec ciąży3.
- Czy antykoncepcyjny żel dla mężczyzn to rewolucja na miarę pigułki? Czytaj >>
Jednym z powodów, dla których opracowanie męskiego hormonalnego środka antykoncepcyjnego zajmuje naukowcom już tyle czasu, jest to, iż w przeciwieństwie do kobiet, które produkują jedną komórkę jajową miesięcznie, mężczyźni produkują miliony plemników każdego dnia. Liczba plemników musi być wystarczająco niska, aby niezawodnie zapobiegać ciąży. Firmy farmaceutyczne niechętnie inwestują w badania hormonalnych metod antykoncepcji dla mężczyzn. Na przykład w 2016 r. przerwano badanie fazy II zastrzyku hormonalnego dla mężczyzn z powodu skutków ubocznych – w tym trądziku, wahań nastroju i depresji. Jeden mężczyzna próbował popełnić samobójstwo, co doprowadziło do przerwania badania.
Trwają również prace nad nowymi niehormonalnymi środkami antykoncepcyjnymi dla mężczyzn. Należą do nich tzw. techniki zamykania naczyń krwionośnych, czyli odwracalna wazektomia4. W nasieniowodach umieszcza się specjalny żel, który umożliwia przepływ nasienia, ale uniemożliwia przemieszczanie się plemników. Zabieg ten jest opracowywany jako jednorazowy zabieg ambulatoryjny, który może być skuteczny przez kilka lat, do czasu aż żel zacznie się naturalnie rozpuszczać lub dopóki mężczyzna nie zdecyduje się na jego usunięcie, aby umożliwić plemnikom swobodne wędrowanie.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała rozwój męskich środków antykoncepcyjnych za najważniejszy krok w kierunku osiągnięcia równości płci, postrzegając planowanie rodziny jako wspólną odpowiedzialność5.
| METODA ANTYKONCEPCJI | ZALETY | WADY |
| PREZERWATYWA | Prawidłowo stosowane prezerwatywy są bardzo skuteczne w zapobieganiu ciąży. Chronią również przed infekcjami przenoszonymi drogą płciową (STI), takimi jak HIV, chlamydia, rzeżączka i kiła. Prezerwatywy są powszechnie dostępne, niedrogie i nie wymagają recepty. | Prezerwatywy mogą się rozerwać lub zsunąć, jeżeli nie są odpowiednio dopasowane lub założone. Prezerwatywy mogą stracić ważność lub ulec uszkodzeniu pod wpływem światła i ciepła. Stara prezerwatywa może być bardziej podatna na rozerwanie podczas użytkowania. Jeśli ty lub osoba partnerska macie alergię na lateks, może wystąpić reakcja alergiczna. Objawy obejmują swędzenie i obrzęk po stosunku. Prezerwatywy nasmarowane środkiem plemnikobójczym mogą zwiększać ryzyko infekcji dróg moczowych u osób z pochwą. |
| WAZEKTOMIA KONWENCJONALNA | Konwencjonalna wazektomia jest w ponad 99 proc. skuteczna w zapobieganiu ciąży. Procedura ta eliminuje zależność od innych form antykoncepcji, zarówno męskich, jak i żeńskich. Wazektomia nie zmienia produkcji testosteronu. Nie zmniejsza popędu płciowego ani umiejętności uzyskania erekcji lub orgazmu. | Potrzeba od 8 do 12 tygodni, zanim wazektomia zacznie zapewniać ochronę antykoncepcyjną. Jak każdy inny zabieg chirurgiczny, wazektomia niesie ze sobą ryzyko infekcji. Wazektomia nie zapewnia ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. |
| WAZEKTOMIA WBS (BEZ SKALPELA) | Wazektomia cechuje się prawie stuprocentową skutecznością. Dane mówią o 99,8 – 99,99 proc. Wazektomia bez skalpela zajmuje mniej czasu i ma mniej skutków ubocznych, takich jak infekcje i zakrzepy krwi, niż wazektomia konwencjonalna. Wazektomia nie zmienia produkcji testosteronu. Nie zmniejsza popędu płciowego ani umiejętności uzyskania erekcji lub orgazmu. Czas rekonwalescencji po wazektomii bez skalpela może być krótszy niż w przypadku wazektomii konwencjonalnej. | Wazektomia nie zapewnia ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Potrzeba od 8 do 12 tygodni, zanim wazektomia zacznie zapewniać ochronę antykoncepcyjną. W tym czasie należy używać prezerwatywy lub innej formy antykoncepcji, aby zapobiec ciąży. |
NATURALNE METODY ANTYKONCEPCJI – CZY WSTRZEMIĘŹLIWOŚĆ LUB INNE TECHNIKI SĄ SKUTECZNE?
Okresowa abstynencja, czyli ograniczenie stosunków płciowych do „bezpiecznych” dni, ma wysoką skuteczność antykoncepcyjną, jeżeli przestrzegana jest perfekcyjnie. Tyle w teorii. Nie wymaga żadnych nakładów finansowych ani urządzeń, dlatego stosowana jest przez ponad 40 milionów par na całym świecie. Chociaż jest bezpieczna, bywa bardzo niezawodna i zakłóca spontaniczność seksu.
Stosunku przerywanego nie można traktować jako metody antykoncepcyjnej. Bowiem choćby przerywając stosunek przed wytryskiem, w tak zwanym preejakulacie mogą się znaleźć żywe plemniki. Jest ich nieporównywalnie mniej niż w samym ejakulacie, jednak wciąż stwarza to ryzyko zajścia w ciążę.
dr Małgorzata Nowicka Raport “Wiedza na temat antykoncepcji wśród Polek“Stosunek przerywany polega na wyciągnięciu penisa z pochwy tuż przed wytryskiem. Ma to zapobiegać przedostaniu się plemników zawartych w nasieniu do pochwy, a w konsekwencji zabezpieczyć przed zajściem w nieplanowaną ciążę. Stosunek przerywany NIE jest uznawany za metodę antykoncepcji. W teorii jest to bezpieczna i dość skuteczna metoda dla doświadczonych użytkowników, ale w praktyce zakłóca przyjemność współżycia i ma bardzo wysoki wskaźnik niepowodzeń. Jego skuteczność oceniana jest na 80 proc.
SKUTECZNOŚĆ MĘSKICH METOD ANTYKONCEPCJI
Niektóre metody antykoncepcji są skuteczniejsze od innych. Każda z nich działa tylko wtedy, gdy stosujesz ją prawidłowo. Dlatego warto poświęcić trochę czasu, aby zrozumieć, jak działa każdy z nich. Upewnij się, iż rozumiesz, jak stosować wybraną metodę.
KTÓRA METODA ANTYKONCEPCJI DLA MĘŻCZYZN JEST NAJSKUTECZNIEJSZA?
Wazektomia cechuje się bardzo wysoką skutecznością. Dane mówią o 99,8 – 99,99 proc.
JAKIE SĄ WSKAŹNIKI SKUTECZNOŚCI PREZERWATYWY, WAZEKTOMII I INNYCH METOD?
Choć skuteczność prezerwatywy oceniana jest na 98 proc., to w praktyce wskaźnik ten wynosi 82 proc. Skąd tak duże różnice? Rozbieżność w stosunku do szacowanego 2 proc. wskaźnika awaryjności przy idealnym użyciu wynika głównie z błędu ludzkiego, zwłaszcza pospiechu oraz niewłaściwego użytkowania, dużo rzadziej z powodu uszkodzenia mechanicznego (pęknięcia lub ześlizgnięcia się).
Wazektomia jest w ponad 99 proc. skuteczna w zapobieganiu ciąży.
CZY ANTYKONCEPCJA DLA MĘŻCZYZN CHRONI PRZED CHOROBAMI PRZENOSZONYMI DROGĄ PŁCIOWĄ?
Infekcjom przenoszonym drogą płciową (STI) można zapobiegać poprzez stosowanie barierowych środków antykoncepcyjnych: prezerwatyw męskich oraz żeńskich. Barierowe metody zapobiegania ciąży zatrzymują lub znacznie ograniczają wymianę płynów ustrojowych, co pomaga zapobiegać zakażeniu i przenoszeniu infekcji przenoszonych drogą płciową, takich jak chlamydia, HIV i rzeżączka.
CZY PREZERWATYWY CHRONIĄ PRZED HIV I INNYMI WIRUSAMI?
Większość prezerwatyw skutecznie zapobiega wirusowi HIV i niektórym innym chorobom przenoszonym drogą płciową, takim jak rzeżączka i chlamydia. Prezerwatywy nie zapewniają dobrej ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, które są przenoszone przez kontakt skóra do skóry. Dwa przykłady to rzeżączka i chlamydia.
JAK MĘSKA ANTYKONCEPCJA WPŁYWA NA PŁODNOŚĆ?
Prezerwatywa męska jest najbezpieczniejszym środkiem antykoncepcyjnym, który nie powoduje skutków ubocznych. Prezerwatywy nie wpływają na płodność, ale podczas prawidłowego stosowania zapobiegają poczęciu.
Wazektomia daje niemal stuprocentową skutecznością w zapobieganiu ciąży. Chociaż możliwe jest odwrócenie wazektomii, nie ma gwarancji, iż procedura zadziała. Operacja odwrócenia jest bardziej skomplikowana niż wazektomia, może być droga i w niektórych przypadkach nieskuteczna. jeżeli mężczyzna odda wcześniej plemniki do banku, to można je wykorzystać do procedury in vitro.
CZĘSTO ZADAWANE PYTANIA
Prezerwatywy nie wpływają na libido mężczyzny.
Rozmowa na temat antykoncepcji może być trudna, ale nie warto odkładać jej na później. Zarezerwujcie sobie czas, aby o tym porozmawiać i zróbcie to na długo przed pierwszym seksem.
Tak, ponieważ prezerwatywy są w tej chwili jedyną łatwo dostępną i tanią metodą antykoncepcji dla mężczyzn, która pozwalają im wziąć na siebie odpowiedzialność za antykoncepcję i chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Przypisy:
- https://www.urologyhealth.org/healthy-living/care-blog/2017/how-vasectomy-compares-to-other-forms-of-birth-control ︎
- https://www.hellozdrowie.pl/piotr-swiniarski-wazektomia-to-najbardziej-skuteczna-metoda-antykoncepcji-z-wszystkich-dostepnych-w-polsce-najtansza-z-najmniejsza-szkoda-dla-organizmu/ ︎
- https://www.washingtonpost.com/health/2024/06/04/male-birth-control-gel/ ︎
- https://www.euronews.com/health/2022/09/14/beyond-condoms-do-new-options-mean-men-will-take-more-responsibility-for-birth-control ︎
- Sitruk-Ware R., Wang C., Metody antykoncepcji dla mężczyzn: niezaspokojona potrzeba,
GREM Gynecological and Reproductive Endocrinology & Metabolism (2024); 02-03/2023:092-096 doi: 10.53260/grem.234027 ︎
