Komisja Europejska uruchomiła historyczną inicjatywę, która fundamentalnie zmienia podejście do bezpieczeństwa i gotowości kryzysowej w Unii Europejskiej. Strategia „Unia Gotowości” (Union of Preparedness) to odpowiedź na narastające zagrożenia, z jakimi walczy współczesna Europa – od kryzysów klimatycznych po zagrożenia hybrydowe ze strony wrogich państw.
Fot. Warszawa w Pigułce
Przełom w Myśleniu o Bezpieczeństwie
Po raz pierwszy w historii integracji europejskiej, Bruksela przenosi część odpowiedzialności za bezpieczeństwo bezpośrednio na barki obywateli. To radykalne odejście od dotychczasowego modelu, w którym państwo było jedynym gwarantem ochrony w sytuacjach kryzysowych.
Strategia została zaprezentowana przez Komisję Europejską wspólnie z szefową unijnej dyplomacji Kają Kallas i obejmuje 30 kluczowych działań w siedmiu obszarach. Komisarz ds. społecznych i gotowości Roxana Minzatu podkreśliła, iż „ta strategia ma na celu zapewnienie, iż w obliczu kryzysu, wszystko będzie działać jak powinno, a my będziemy gotowi do szybkiego i skutecznego działania”.
72 Godziny, Które Mogą Decydować o Życiu
Centralnym elementem strategii jest zalecenie dla wszystkich gospodarstwa domowego w UE, aby gromadziło podstawowe zapasy żywności, wody i leków wystarczające na co najmniej 72 godziny. Ten okres nie został wybrany przypadkowo – to czas, w którym służby ratunkowe potrzebują na zmobilizowanie skutecznej odpowiedzi na poważny kryzys.
Alarmujące dane Eurobarometru ujawniają skalę problemu: w tej chwili 50% obywateli UE po trzech dniach pozostałoby bez dostępu do wody i jedzenia. Ta podatność jest szczególnie widoczna w gęsto zaludnionych obszarach miejskich, gdzie mieszkańcy w dużym stopniu polegają na systemach dostaw „just-in-time”.
Zalecane Zapasy Awaryjne
Komisja Europejska precyzuje, iż domowe zapasy powinny obejmować:
- Żywność o długim terminie przydatności: konserwy, suszoną fasolę, ryż, makaron
- Wodę pitną: minimum 3 litry na osobę dziennie
- Niezbędne leki: przewlekle stosowane oraz środki pierwszej pomocy
- Sprzęt awaryjny: radioodbiorniki zasilane bateriami, alternatywne źródła oświetlenia
- Dokumenty: kopie najważniejszych dokumentów w wodoszczelnym opakowaniu
Edukacja – Fundament Odpornego Społeczeństwa
Strategia zakłada również włączenie edukacji w zakresie gotowości kryzysowej do programów nauczania w szkołach w państwach członkowskich. Te inicjatywy edukacyjne mają uczyć uczniów, jak reagować na alarmy, jakie działania podejmować w początkowych godzinach kryzysu oraz jak wspierać wrażliwych członków społeczności.
Jak wyjaśniają źródła UE: „chodzi o to, by ludzie wiedzieli, jak się zachować, kiedy zaczną wyć syreny alarmowe”. Celem jest wychowanie pokoleń, które w sytuacji zagrożenia zachowują spokój i działają racjonalnie, zamiast poddawać się panice.
Infrastruktura Podwójnego Zastosowania
Strategia wykracza daleko poza indywidualną gotowość obywateli. UE planuje budowę dróg i tras kolejowych, które będą mogły służyć nie tylko do transportu cywilnego, ale również do transportu wojskowego oraz sprzętu w czasie kryzysu.
Podobnie, systemy komunikacyjne mają zawierać redundancje i środki wzmacniające, aby wytrzymać celowe ataki lub klęski żywiołowe. Znaczące fundusze zostaną przydzielone przez różne mechanizmy UE na wsparcie tych inicjatyw zwiększających odporność infrastruktury.
Reakcja na Współczesne Zagrożenia
Strategia ma stanowić odpowiedź na ostatnie kryzysy, z jakimi mierzyła się i przez cały czas mierzy Unia Europejska, począwszy od pandemii COVID-19, przez klęski żywiołowe takie jak powodzie i susze, po wojnę w Ukrainie i nasilające się ataki hybrydowe zwłaszcza ze strony Rosji.
Komisja zidentyfikowała operacje sabotażowe, podpalenia i ataki na strategiczną infrastrukturę jako szczególnie niebezpieczne zagrożenia. Eksperci ds. bezpieczeństwa zaobserwowali niepokojący wzrost działań określanych jako „wojna hybrydowa” wymierzonych w państwa członkowskie.
Taktyki Wojny Hybrydowej
Współczesne zagrożenia hybrydowe często celują w:
- Oczyszczalnie wody
- Sieci energetyczne
- Sieci komunikacyjne
- Węzły transportowe
- Infrastrukturę cyfrową
Te ataki mają na celu destabilizację społeczeństw i podważenie zaufania publicznego do instytucji, potencjalnie pozbawiając ludność cywilną dostępu do podstawowych usług przez dłuższy czas.
Niemcy Jako Pionier Wdrożenia
Niemcy wyłoniły się jako lider we wdrażaniu tych nowych środków gotowości, niedawno aktualizując swoją Ramową Dyrektywę dla Obrony Całościowej. Niemiecka minister spraw wewnętrznych Nancy Faeser była szczególnie stanowcza w kwestii konieczności takich przygotowań, wyraźnie wskazując potencjalną agresję rosyjską jako czynnik motywujący.
Inne państwa członkowskie są teraz zachęcane do pójścia za przykładem Niemiec i modernizacji własnych ram reagowania kryzysowego.
Koalicja Gotowości
W odpowiedzi na wezwanie Brukseli powstała tzw. koalicja gotowości złożona z ośmiu krajów: Belgii, Estonii, Finlandii, Łotwy, Litwy, Luksemburga, Holandii i Szwecji. Ich celem jest skuteczna koordynacja transgranicznych działań kryzysowych.
Wyróżniają się szczególnie:
- Finlandia – rozbudowany system obrony cywilnej, obowiązki gotowości dla obywateli między 18. a 68. rokiem życia
- Szwecja – poradnik „Jeśli nadejdzie kryzys lub wojna” rozesłany do wszystkich gospodarstw domowych
- Holandia – opracowuje ustawę dotyczącą odporności przemysłu obronnego
Wymiar Finansowy i Przyszłość
Szczegóły finansowania strategii Komisja Europejska zamierza przedstawić w lipcu wraz z propozycją przyszłego wieloletniego budżetu UE. Urzędnicy przypominają, iż według szacunków 1 euro wydane na prewencję pomoże zaoszczędzić 7-10 euro, które trzeba by wydać w ramach reagowania na kryzys.
