Zespół post-finasterydowy (PFS): gdy lek na łysienie zaburza funkcjonowanie seksualne

Coraz więcej mężczyzn zgłasza się po pomoc psychologiczną z powodu długotrwałych skutków ubocznych leczenia finasterydem (zespół post-finasterydowy) – lekiem stosowanym m.in. na łysienie androgenowe. Dla wielu osób początkiem tej historii była chęć poprawy wyglądu i zwiększenia pewności siebie. Skutkiem – trwałe zaburzenia seksualne, emocjonalne i poznawcze, które nie ustępują choćby po odstawieniu leku.

Finasteryd to syntetyczny inhibitor 5-alfa-reduktazy typu II – enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie testosteronu w dihydrotestosteron (DHT). To właśnie DHT przyczynia się do łysienia typu męskiego, powodując miniaturyzację mieszków włosowych. Każdy organizm reaguje inaczej – i choć finasteryd działa skutecznie u wielu osób, to u innych może prowadzić do trwałych i trudnych do leczenia powikłań. Potrzebna jest rzetelna informacja, świadoma zgoda i uważność na sygnały płynące z ciała oraz psychiki.

W niskiej dawce (1 mg dziennie) finasteryd bywa przepisywany na łysienie androgenowe. Dla wielu mężczyzn lek ten staje się nadzieją na zatrzymanie utraty włosów i odzyskanie kontroli nad swoim wizerunkiem. Niekiedy faktycznie przynosi efekty – włosy przestają wypadać, a choćby zaczynają odrastać. Niestety, część pacjentów doświadcza skutków ubocznych, które mogą się okazać poważniejsze niż sama przyczyna rozpoczęcia terapii.

Czym jest zespół post-finasterydowy (PFS)?

Zespół post-finasterydowy (ang. Post-Finasteride Syndrome, PFS) to zestaw objawów, które mogą pojawić się w trakcie leczenia finasterydem lub po jego zakończeniu – i utrzymywać się mimo odstawienia leku. Choć nie został oficjalnie sklasyfikowany jako jednostka chorobowa (ICD-10, ICD-11), istnieje coraz więcej opisów klinicznych i relacji pacjentów potwierdzających jego istnienie.

Do najczęstszych objawów PFS należą:

• Zaburzenia seksualne: obniżone libido, zaburzenia erekcji, osłabione lub nieprzyjemne orgazmy, tzw. „suchy wytrysk”, odrętwienie genitaliów.

• Zaburzenia psychiczne i poznawcze: depresja, lęk, zmienność nastroju, problemy z koncentracją, „mgła mózgowa”, derealizacja.

• Zmiany fizyczne i hormonalne: chroniczne zmęczenie, ginekomastia, spadek masy mięśniowej, wypadanie włosów z ciała, zmiany metaboliczne.

PFS może pojawić się zarówno u pacjentów przyjmujących lek krótko, jak i u tych stosujących go przez wiele lat. W obu przypadkach objawy mogą mieć charakter długotrwały i wyniszczający.

Leczenie PFS – czy możliwy jest powrót do zdrowia?

Nie istnieje w tej chwili jedna, skuteczna forma leczenia PFS. U części pacjentów objawy ustępują samoistnie w ciągu kilku miesięcy od zakończenia terapii. Inni wymagają długoterminowego wsparcia psychoterapeutycznego, farmakologicznego i hormonalnego. W leczeniu może być pomocna również terapia seksuologiczna.

Z uwagi na często bagatelizowanie objawów przez otoczenie i środowisko lekarskie, wielu pacjentów cierpi w milczeniu – odczuwając nie tylko pogorszenie funkcjonowania seksualnego i emocjonalnego, ale też utratę tożsamości, wartości i sprawczości. Choć część lekarzy przez cały czas uznaje PFS za zjawisko kontrowersyjne lub psychogenne, rośnie liczba specjalistów i ośrodków badawczych, które traktują problem poważnie. FDA (Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków) oraz EMA (Europejska Agencja Leków) odnotowały tysiące zgłoszeń dotyczących trwałych skutków ubocznych finasterydu. W wielu krajach ulotki leków zostały uaktualnione, by informować o możliwości wystąpienia długotrwałych zaburzeń seksualnych, depresji i samobójczych myśli.