Zdziar nad Sazawą (Žďár nad Sázavou) to niewielkie miasto położone w kraju Vysočina. Miejsce to przyciąga turystów i pielgrzymów z różnych stron świata. Głównym, ale nie jedynym powodem ich wizyty jest wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO kościół na Zielonej Górze.
Tuż obok sanktuarium warto zajrzeć także do pałacu Zdziar nad Sazawą, ale o nim znajdziecie bliższe informacje w osobnym tekście!
Zdziar nad Sazawą – lokalizacja i dojazd
Zdziar nad Sazawą (Žďár nad Sázavou) zlokalizowany jest północnej części kraju (czeski odpowiednik województwa) Vysočina w Republice Czeskiej. Od stolicy regionu – Jihlavy, Zdziar nad Sazawą oddalony jest o około 40 kilometrów. o ile potrzebujecie szerszego kontekstu, to mieści się on mniej więcej w połowie drogi pomiędzy Brnem, a Pardubicami. Jak się łatwo domyślić Zdziar nad Sazawą leży nad rzeką właśnie o tej nazwie, w samym sercu Wyżyny Czeskomorawskiej.
Odwiedzając sanktuarium, musicie być gotowi na krótki spacer pod górę, bo nazwa Zielona Góra, na której kościół stoi, nie wzięła się znikąd i rzeczywiście jest to niewielkie wzniesienie. Przy znajdującym się u podnóży wzgórza pałacu Zdziar nad Sazawą, znajduje się spory parking, na którym możecie zostawić swój samochód.
Dostępność i godziny otwarcia
Sanktuarium na Zielonej Górze czynne jest różnie, w zależności od sezonu. Od listopada do marca obiekt jest zamknięty. Istnieje możliwość zwiedzania dla grup zorganizowanych, które liczą co najmniej 10 osób. Rezerwacja musi zostać dokonana minimum 3 dni przed planowaną wizytą. W kwietniu i październiku sanktuarium otwarte jest w soboty, niedziel i święta od 10.00 do 16.00 (grupy zorganizowane mogą zwiedzać również w inny dni, zgodnie z zasadami jak poza sezonem). W głównym sezonie, czyli od maja do września obiekt dostępny jest codziennie od 9.00 do 17.00.
Bilet wstępu kosztuje 150 CZK (normalny), a dla dzieci od 6 do 18 roku życia, studentów, seniorów i niepełnosprawnych obowiązują bilety ulgowe za 100 CZK. o ile wybieracie się z dziećmi, to bilet rodzinny kosztuje 350 CZK (obowiązuje dla dwójki dorosłych i dzieci do 18 roku życia). Przy bilecie grupowych koszt wstępu to odpowiednio 140 i 80 CZK. Dla grup oprowadzanych po angielsku lub niemiecku bilety kosztuję 300 i 170 CZK.
O wydarzeniach i ewentualnych zmianach dowiecie się ze strony internetowej kompleksu.
Historia miejsca
Sanktuarium św. Jana Nepomucena na Zielonej Górze pełniło przez lata różne funkcje. Swoje powstanie zawdzięcza znajdującemu się nieopodal klasztorowi. Václav Vejmluva – opat klasztoru cystersów był zapalonym wyznawcą Jana Nepomucena. Plan stworzenia kościoła powstał w 1719 roku, a jego projektantem został Jan Blažej Santini-Aichel. Pomysł na całokształt dostarczył już wspomniany opat.
Sanktuarium św. Jana Nepomucena na Zielonej Górze pełniło przez lata różne funkcje. Swoje powstanie zawdzięcza znajdującemu się nieopodal klasztorowi. Václav Vejmluva – opat klasztoru cystersów był zapalonym wyznawcą Jana Nepomucena. Budowę rozpoczęto 13 sierpnia 1719 roku, a jego projektantem został Jan Blažej Santini-Aichel. Pomysł na całokształt dostarczył już wspomniany opat zgodnie z zasadą „Ojcowie proponują, artyści tworzą”. Santini odszedł od typowego wyglądu budynków sakralnych z tamtych czasów i stworzył dzieło, które możemy podziwiać do dzisiaj. W projekcie uwzględniona została bogata symbolika, ale o niej za chwilę.
Na lokalizację kościoła wybrane zostało wzniesienie tuż obok klasztoru. Nazywane było ono Czarnym Lasem, który na potrzeby budowy został wycięty. Informacje, pochodzące z 1839 roku mówią, iż po kasacie klasztoru wzgórze zaczęło znowu porastać lasem i krzakami.
Wróćmy jednak do kościoła. Budowa rozpoczęta 13 sierpnia 1719 roku, zakończona została w 1722 roku, a 27 września kościół został poświęcony. Posiadał on jednak wyposażenie prowizoryczne. Według niektórych źródeł krużganki zostały ukończone dopiero w 1740 roku.
Kościół na Zielonej Górze od razu stał się jednym z najchętniej odwiedzanych przez pielgrzymów. Sytuacja ta trwała do 1784 roku, kiedy to 16 lipca wybuchł pożar, który pozbawił obiekt części dachu. Po tym zdarzeniu opat Otto Steinbach z Kranichštejna wystosował do Józefa II wniosek o kasatę klasztoru. Powstała w międzyczasie zbiórka na renowację świątyni. Środków starczyło na prowizoryczne przykrycie zniszczonego dachu. Po pozytywnej odpowiedzi na kasatę, z kościoła wywieziono kosztowności i część inwentarza. Organy znalazły swoje miejsce w kościele św. Wacława w Radešínskiej Svratce, ambona trafiła do kościoła P. Marii w Obyčtovie, a ławki do kościoła św. Martina w Jamie. Msze święte mogły być odprawiane na Zielonej Górze tylko w święto św. Jana Nepomucena.
Zarówno przed, jak i podczas II Wojny Światowej kościół popadał w coraz większą ruinę. W 1953 roku teren przeszedł na własność państwa. W latach 70 rozpoczęły się prace renowacyjne. Przez pewien czas kościół służył jako kaplica cmentarna, z pochówkami na „dziedzińcu”. Zostały one przeniesione na pobliski cmentarz.
W 1994 miejsce zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Zdziar nad Sazawą – zdjęcie z czasów cmentarzaUNESCO
Jak już wiecie, Zdziar nad Sazawą wpisany został na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1994 roku. Jest to najwybitniejsze dzieło architekta Jana Blažeja Santiniego oraz jeden z najciekawszych przykładów tzw. gotyku barokowego. Kryteriami, które zadecydowały o wpisie były I, II oraz IV które mówią o tym, iż obiekt musi:
I. stanowić wybitne dzieło twórczego geniuszu człowieka;
II. ukazywać znaczącą wymianę wartości, zachodzącą w danym okresie czasu lub na danym obszarze kulturowym świata w dziedzinie rozwoju architektury lub techniki, sztuk monumentalnych, urbanistyki lub projektowania krajobrazu;
IV. być wybitnym przykładem typu budowli, zespołu architektonicznego, zespołu obiektów techniki lub krajobrazu, który ilustruje znaczący(e) etap(y) w historii ludzkości;
Wnętrze kościoła i jego symbolika
Kościół św. Jana Nepomucena na Zielonej górze nie jest duży, ale oprócz parteru, posiada także dwa piętra, na których również mogli zasiadać wierni.
W wielu elementach budynku znajdziemy symbol pięcioramiennej gwiazdy. Legenda głosi, iż korona z pięciu gwiazd pojawiła się w miejscu, gdzie zatonął św. Jan Nepomucen. Cały budynek zbudowany jest na rzucie właśnie takiej, pięcioramiennej gwiazdy. Znajdziemy tam również 5 kaplic z 5 ołtarzami. o ile dobrze się przyjrzyjcie, to zobaczycie różne inne elementy, które reprezentują swoją symboliką zarówno cyfrę pięć jak i inne. Cyfra pięć ma symbolizować także pięć ran Chrystusa oraz pięć liter słowa „Tacui” – milczałem.
Wśród symboli, o których genezie napisze za chwilę, znajdziemy także kształt… języka. Oprócz jednego, który znajduje się pod sufitem, wystarczy spojrzeć na kształt okien i drzwi. Wytrawni obserwatorzy znajdą także we wnętrzu trójkąty równoboczne, które są symbolem Trójcy Świętej.
Język pod sufitem
Wspominałem przed chwilą o symbolice języka. Będąc w kościele, wystarczy spojrzeć w górę, a Waszym oczom ukaże się wielki, czerwony język pod sufitem świątyni. Jest on związany ze św. Janem Nepomucenem. Ma on być symbolem nie ujawnienia przez świętego tajemnicy spowiedzi królowej Zofii. Św. Jan Nepomucen zginał śmiercią męczeńską w 1393 roku. W 1719 roku (roku rozpoczęcia budowy świątyni) specjalna komisja powołana przez arcybiskupa praskiego zbadała zwłoki Jana Nepomucena i odkryli, iż jego język był nad wyraz dobrze zachowany w porównaniu do reszty. Uznano to za objaw świętości.
Zdziar nad Sazawą – język pod sufitemAmbit – Krużganki
Zdziar nad Sazawą i znajdujący się w nim kościół na Zielonej Górze nie wyglądałby tak samo, gdyby nie otaczające go krużganki. Było to miejsce, w którym pielgrzymi mogli znaleźć schronienie odpocząć, a choćby spędzić noc. Wędrując nimi, możemy przejść dookoła kościoła, mijając po drodze kaplice z ołtarzami.
Co w okolicy?
Zdziar nad Sazawą to miejsce, które jest celem dla wielu turystów i pielgrzymów. W kraju Vysočina znajdziecie więcej zabytków z listy światowego Dziedzictwa UNESCO. Wśród nich warto odwiedzić Telcz i Trzebicz.
Pierwsze z miast szczyci się niezwykłym rynkiem z pięknymi kamienicami, ale także wyjątkowym pałace, który od zachodniej strony plac ten zamyka. Pałac robi wrażenie niezwykłymi wnętrzami i ogrodem. W Telczy możecie wdrapać się na wieże i spojrzeć na miasto z góry, ale także zejść w podziemia i poznać miasto od spodu.
Trzebicz zasłynął z imponującej bazyliki św. Prokopa oraz dawnej Dzielnicy Żydowskiej ze starym cmentarzem żydowskim. To piękne miasto, którego historia skrywa sporo sekretów! Warto je odwiedzić, aby zobaczyć jak przez setki lat żyły obok siebie różne kultury i religie!
W bliższej okolicy na uwagę zasługuje pałac rodziny Kinskich, który zlokalizowany jest tuż obok sanktuarium. Możemy podziwiać w nim interesujące wnętrza, kościół, muzeum i wiele elementów architektonicznych, zaprojektowanych podobnie jak w przypadku kościół przez Santiniego. Zaprojektował on także znajdujący się nieopodal cmentarz.
Warto odwiedzić? Zdziar nad Sazawą?
Zdziar nad Sazawą, a adekwatnie znajdujący się w nim kościół pielgrzymkowy św. Jana Nepomucena na Zielonej Górze to miejsce wyjątkowe. Niezwykła lokalizacja sanktuarium i bogata symbolika obudowana interesującą formą architektoniczną sprawiają, iż warto to miejsce odwiedzić. Wpis na listę światowego dziedzictwa UNESCO jest tylko potwierdzeniem, iż Zdziar nad Sazawą to miejsce wyjątkowe i powinno znaleźć się na Waszej liście podczas podróży po kraju Vysočina.
