W polskiej kulturze jesteśmy przyzwyczajeni do wzorca, w którym to dwie osoby, najczęściej przeciwnej płci, tworzą małżeństwo. Kultury świata wypracowały jednak inne modele, gdzie małżeństwa składają się z więcej niż dwóch osób. Stąd mówimy o poligamii, poligynii i poliandrii.
Jak nie zgubić się w poli-gąszczu
1. Poligamia
Poligamia to tzw. wielomałżeństwo, czyli gdy jedna osoba zawiera ślub z kilkoma osobami. Słowo pochodzi od starogreckiego polys – „liczny” oraz gameo – „poślubić”. Poligamia zakłada, iż jeden mężczyzna lub jedna kobieta może poślubić kilka osób, ale najczęściej mówimy o poligamii w kontekście mężczyzny i kilku żon. To najczęstszy po monogamii typ zawierania małżeństw, kojarzony zwłaszcza z krajami muzułmańskimi, ale warto zaznaczyć, iż to de facto poligynia.
Często mówi się także o poligamii seryjnej, która oznacza niejednoczesne posiadanie wielu partnerów albo małżonków w trakcie całego życia. Taki właśnie model jest najbardziej rozpowszechniony w kulturze Zachodu, gdzie dwa, trzy, a choćby cztery śluby w ciągu życia nie są niczym nietypowym.
2. Poligynia
Poligynia składa się z wyżej wymienionego polys oraz gyne – w starogreckim „kobieta”. To związek jednego mężczyzny z kilkoma kobietami, model powszechny wśród wielu kultur w starożytności i obowiązujący także dziś, głównie kojarzony z Islamem. Ale poligynia była obecna w religiach hinduizmu, judaizmu, dawnych Chinach, krajach Afryki, mogła się także zdarzać wśród ludów germańskich i słowiańskich.
Wedle kronik Galla Anonima Mieszko I miał siedem żon, aczkolwiek historycy twierdzą, iż były to nierządnice, a żonami były przez władcę tylko tak nazywane. Tak czy owak – podobnie jak w przypadku Mieszka – na utrzymanie wielu kobiet w kulturach poligynicznych mogli pozwolić sobie tylko zamożni mężczyźni, władcy, ludzie z wyższych stanów społecznych czy kast.
3. Poliandria
Poliandria to z kolei małżeństwo jednej kobiety z wieloma mężczyznami, od starogreckiego polys i andros – „mężczyzna”. Ten typ zawierania ślubu jest znacznie mniej popularny od poligynii i szacuje się, iż w tej chwili jest praktykowany w ok. 30 społecznościach na całym świecie. Najczęściej występowała w rejonach Azji, szczególnie na obszarze himalajskim i przez cały czas występuje wśród ludów Tybetu.
Wśród Tybetańczyków najczęściej funkcjonował model zawierania ślubu jednej kobiety z kilkoma braćmi. Miało to na celu uniknięcie rozdrobnienia majątku rolnego, należącego do rodziny. W przypadku ślubu każdego z braci z inną kobietą trzeba by było ziemię podzielić, a to groziło skutkami ekonomicznymi i politycznymi.
Poliandria występowała także wśród rdzennej ludności Ameryki Północnej, a także w Afryce. W plemieniu północnoamerykańskich Szoszonów kobieta mogła pozwolić sobie na ślub z drugim mężczyzną, jeżeli była odpowiednio majętna. Z kolei wśród afrykańskich Bahimów, gdy opłata za żonę była zbyt wysoka, na ślub z jedną kobietą decydowała się grupa mężczyzn.
