Teoria kontroli społecznej
W kryminologii teoria kontroli społecznej zakłada, iż wykorzystanie procesu socjalizacji i społecznego uczenia się buduje samokontrolę i zmniejsza skłonność do zachowań uznawanych za antyspołeczne. Wywodzi się ona z funkcjonalistycznych teorii przestępczości i została opracowana przez Ivana Nye (1958), który zaproponował, iż istnieją trzy rodzaje kontroli:
— Bezpośrednia: poprzez grożenie karą lub stosowanie kary za niewłaściwe zachowanie i nagradzanie za przestrzeganie zasad przez rodziców, rodzinę i autorytety.
— Pośrednia: poprzez identyfikację z tymi, którzy wpływają na zachowanie, na przykład dlatego, iż ich przestępczy czyn może spowodować ból i rozczarowanie rodziców i innych osób, z którymi mają bliskie relacje.
— Wewnętrzna: dzięki której młody człowiek powstrzymuje się od popełniania przestępstw poprzez sumienie lub superego.
Etapy rozwoju moralnego Lawrence’a Kohlberga
Jesteś pasterzem a nie inżynierem – Prof. Russell Barkley o rodzicielstwie
Definicja
Teoria kontroli społecznej sugeruje, iż relacje międzyludzkie, zobowiązania, wartości, normy i przekonania zachęcają ludzi do nieprzestrzegania prawa. Tak więc, jeżeli kodeksy moralne są zinternalizowane, a jednostki są powiązane i mają udział w szerszej społeczności, dobrowolnie ograniczą swoją skłonność do popełniania dewiacyjnych czynów. Teoria ta stara się zrozumieć, w jaki sposób można zmniejszyć prawdopodobieństwo rozwoju przestępczości u jednostek. Nie bierze ona pod uwagę kwestii motywacyjnych, stwierdzając po prostu, iż istoty ludzkie mogą zdecydować się na zaangażowanie w szeroki zakres działań, chyba iż zakres ten jest ograniczony przez procesy socjalizacji i społecznego uczenia się. Teoria ta wywodzi się z Hobbesowskiego poglądu na naturę ludzką, przedstawionego w Lewiatanie, tj. iż wszystkie wybory są ograniczone przez ukryte umowy społeczne, porozumienia i ustalenia między ludźmi. W ten sposób moralność jest tworzona w konstrukcji porządku społecznego, przypisując koszty i konsekwencje do pewnych wyborów i definiując niektóre z nich jako złe, niemoralne i/lub nielegalne.
Kontrola społeczna odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu bardziej produktywnej i harmonijnej społeczności. Przyczynia się do rozwoju jednostki i rozwoju społeczności. Na przykład miejsca o wyższych wskaźnikach przestępczości są bardziej podatne na ubóstwo, mobilność i heterogeniczność rasową / etniczną. Obecność tych czynników determinuje poziom kontroli społecznej w danej społeczności, szczególnie jeżeli chodzi o umiejscowienie infrastruktury. Wyższy poziom kontroli społecznej w społeczności może skutkować zorganizowaną społecznością, która może prowadzić do lepszych możliwości w społeczności.
Zwolennicy
Albert J. Reiss
Inna wczesna forma teorii została zaproponowana przez Alberta Reissa (1951), który zdefiniował przestępczość jako “… zachowanie wynikające z niepowodzenia kontroli osobistej i społecznej”. Kontrola osobista została zdefiniowana jako “… zdolność jednostki do powstrzymywania się od zaspokajania potrzeb w sposób sprzeczny z normami i zasadami społeczności”, podczas gdy kontrola społeczna była “… zdolnością grup społecznych lub instytucji do skutecznego stosowania norm lub zasad”. Wersja Reissa nie określała źródeł takich “zdolności” ani konkretnych mechanizmów kontrolnych prowadzących do zgodności, ale twierdził, iż niepowodzenie grup pierwotnych, takich jak rodzina, w zapewnieniu wzmocnienia dla ról i wartości, które nie są niezgodne z prawem, było najważniejsze dla wyjaśnienia przestępczości. Reiss pisał również obszernie o zastosowaniu swojej pracy w kryminologii.
Jackson Toby
Jackson Toby (1957) argumentował, iż “niezaangażowany nastolatek jest kandydatem do socjalizacji w gangu”. Uznając “socjalizację gangów” za część przyczynowej, motywacyjnej dynamiki prowadzącej do przestępczości, ale wprowadził pojęcie stawki w konformizmie, aby wyjaśnić “kandydaturę” do takich doświadczeń edukacyjnych. Uważał on, iż wszyscy mogą ulec pokusie popełnienia przestępstwa, ale większość z nich odmawia, ponieważ uważają, iż mają zbyt wiele do stracenia. Młodzi ludzie, którzy nie mieli zbyt wiele do stracenia, byli bardziej skłonni do angażowania się w działalność gangów. Pojęcie stawek w konformizmie bardzo dobrze pasuje do koncepcji przywoływanych w późniejszych wersjach teorii kontroli społecznej.
F. Ivan Nye
Ivan Nye (1958) nie tylko opracował teorię kontroli społecznej przestępczości, ale także określił sposoby “operacjonalizacji” (pomiaru) mechanizmów kontroli i powiązał je z samoopisami zachowań przestępczych. Teorię tę sformułował po przeprowadzeniu wywiadów z 780 młodymi ludźmi w stanie Waszyngton. Próba była krytykowana, ponieważ nie reprezentowała żadnych środowisk miejskich, a wybrane osoby mogły być bardziej skłonne do niekorzystnego opisywania swoich rodzin. Niektórzy obawiali się, iż działalność przestępcza została wspomniana tylko w dwóch pytaniach, więc ekstrapolacje na przestępczość w ogóle zostały uznane za niebezpieczne. Podobnie jak Reiss, skupił się na rodzinie jako źródle kontroli. Co więcej, Nye określił trzy różne rodzaje kontroli:
— kontrola bezpośrednia = kary i nagrody
— kontrola pośrednia = uczuciowa identyfikacja z osobami niebędącymi przestępcami; oraz
— kontrola wewnętrzna = sumienie lub poczucie winy.
Młodzież może być bezpośrednio kontrolowana poprzez ograniczenia nałożone przez rodziców, ograniczające możliwość popełnienia przestępstwa, a także poprzez rodzicielskie nagrody i kary. Mogą być jednak ograniczani, gdy są wolni od bezpośredniej kontroli, poprzez przewidywanie dezaprobaty rodzicielskiej (kontrola pośrednia) lub poprzez rozwój sumienia, wewnętrznego ograniczenia zachowania. Skupienie się na rodzinie jako źródle kontroli wyraźnie kontrastowało z naciskiem na okoliczności ekonomiczne jako źródle motywacji kryminogennej w tamtym czasie. Chociaż uznał siły motywacyjne, stwierdzając, iż “… niektóre zachowania przestępcze wynikają z połączenia pozytywnego uczenia się oraz słabej i nieskutecznej kontroli społecznej“, przyjął stanowisko teorii kontroli, gdy zaproponował, iż “… większość zachowań przestępczych jest wynikiem niewystarczającej kontroli społecznej…”.
Walter Reckless
Walter Reckless (1961) opracował teorię powstrzymywania, koncentrując się na postrzeganiu siebie przez młodzież jako dobrej osoby jako izolatora przed presją rówieśników do angażowania się w przestępczość.
— Wewnętrzne powstrzymywanie = pozytywne poczucie siebie;
— Zewnętrzne powstrzymywanie = nadzór i dyscyplina.
To wewnętrzne powstrzymywanie poprzez obraz samego siebie jest rozwijane w rodzinie i zasadniczo kształtuje się w wieku około dwunastu lat. Zewnętrzna kontrola była odzwierciedleniem silnych relacji społecznych z nauczycielami i innymi źródłami konwencjonalnej socjalizacji w sąsiedztwie. Podstawową tezą jest to, iż istnieją “popchnięcia” i “pociągnięcia”, które będą powodować przestępcze zachowania, chyba iż przeciwdziała się im poprzez powstrzymywanie. Motywacje do odejścia od normy jako “popychacze” to:
— niezadowolenie z warunków życia i konflikty rodzinne;
— agresywność i wrogość, być może spowodowane czynnikami biologicznymi; oraz
— frustracja i nuda, wynikające na przykład z przynależności do grupy mniejszościowej lub braku możliwości awansu w szkole lub znalezienia zatrudnienia;
a czynniki przyciągające to:
— przestępczy rówieśnicy i
— subkultury przestępcze.
Rozwój agresywnych dzieci – Jordan Peterson
David Matza
Analiza “neutralizacji” została opracowana przez Greshama Sykesa i Davida Matzę (1957), którzy uważali, iż istnieje niewielka różnica między przestępcami a osobami niebędącymi przestępcami, przy czym przestępcy przez większość czasu angażują się w zachowania niebędące przestępstwami. Stwierdzili również, iż większość przestępców ostatecznie rezygnuje z przestępczego stylu życia wraz z wiekiem, sugerując, iż istnieje podstawowy kodeks moralny, ale młodzi ludzie są w stanie od niego odstąpić, stosując techniki neutralizacji, tj. mogą tymczasowo zawiesić stosowanie norm poprzez rozwijanie postaw “sprzyjających dewiacyjnym zachowaniom“. Pięć powszechnych technik to:
— zaprzeczanie odpowiedzialności (nie mogłem się powstrzymać)
— zaprzeczanie obrażeniom (nikomu nic się nie stało)
— zaprzeczanie bycia ofiarą (to im się należało)
— potępianie potępiających (jakie mają prawo mnie krytykować?)
— odwoływanie się do wyższej lojalności (zrobiłem to dla kogoś innego).
Później Davis Matza (1964) opracował swoją teorię “dryfu”, która sugerowała, iż ludzie używali neutralizacji do dryfowania i wychodzenia z konwencjonalnego zachowania, robiąc sobie tymczasową przerwę od ograniczeń moralnych. David Matza oparł swoją teorię “dryfu” na czterech obserwacjach:
— Przestępcy wyrażają poczucie winy za swoje czyny przestępcze.
— Przestępcy często szanują osoby przestrzegające prawa.
— Wyznaczana jest granica między tymi, których mogą prześladować, a tymi, których nie mogą.
— Przestępcy nie są odporni na wymogi dostosowania się.
Chociaż ta teoria dryfu nie została szeroko poparta testami empirycznymi, pozostaje kluczową ideą w kryminologii, mimo iż nie odpowiada na pytanie, dlaczego niektórzy się dostosowują, a inni nie.
Travis Hirschi
Travis Hirschi przyjął koncepcję Jacksona Toby’ego dotyczącą inwestycji w konwencjonalność lub “udział w konformizmie”. Podkreślał racjonalność w podejmowaniu decyzji o zaangażowaniu się w przestępstwo i argumentował, iż prawdopodobieństwo, iż dana osoba wybierze przestępstwo jest mniejsze, jeżeli ma silne więzi społeczne.
Ogólna teoria przestępczości
Od tego czasu Hirschi odszedł od swojej teorii więzi i we współpracy z Michaelem R. Gottfredsonem opracował ogólną teorię przestępczości lub “teorię samokontroli” w 1990 roku. Akers (1991) argumentował, iż główną słabością tej nowej teorii było to, iż Gottfredson i Hirschi nie zdefiniowali samokontroli i tendencji do zachowań przestępczych oddzielnie. Brak celowej operacjonalizacji cech samokontroli i zachowań przestępczych lub czynów przestępczych z osobna sugeruje, iż koncepcje niskiej samokontroli i skłonności do zachowań przestępczych są takie same. Hirschi i Gottfredson (1993) obalili argument Akersa, sugerując, iż jest on w rzeczywistości wskaźnikiem spójności ogólnej teorii. Oznacza to, iż teoria jest wewnętrznie spójna poprzez konceptualizację przestępczości i wyprowadzenie z niej koncepcji cech sprawcy. Społeczność badawcza pozostaje podzielona co do tego, czy ogólna teoria jest trwała, ale pojawia się potwierdzenie niektórych jej przewidywań (np. LaGrange & Silverman: 1999)
Jack P. Gibbs
Jack Gibbs (1989) przedefiniował kontrolę społeczną i zastosował ją do opracowania teorii kontroli zabójstw. Każda próba nakłonienia jednostki do zrobienia lub powstrzymania się od zrobienia czegoś może być uznana za próbę kontroli. Aby zakwalifikować się jako kontrola “społeczna”, takie próby muszą obejmować trzy strony. Jedna lub więcej osób zamierza manipulować zachowaniem innej osoby przez lub za pośrednictwem strony trzeciej. Strona trzecia u Gibbsa może być rzeczywistą osobą lub odniesieniem do “społeczeństwa”, “oczekiwań” lub “norm”. Na przykład, jeśli jedna strona próbuje wpłynąć na drugą, grożąc skierowaniem sprawy do osoby trzeciej, co do której zakłada się, iż ma autorytet, jest to referencyjna kontrola społeczna. jeżeli jedna strona próbuje kontrolować drugą, karząc trzecią (np. ogólne odstraszanie), jest to forma zastępczej kontroli społecznej. Obecność trzeciej strony odróżnia kontrolę społeczną od zwykłej zewnętrznej kontroli behawioralnej, prostych reakcji interpersonalnych lub wydawania rozkazów, aby ktoś coś zrobił. Definicja ta wyraźnie odróżnia kontrolę społeczną od zwykłych “reakcji na dewiację” i od samego zachowania dewiacyjnego.
Jack Gibbs argumentuje, iż “zabójstwo można opisać albo jako kontrolę, albo jako wynik niepowodzenia kontroli” i proponuje, iż wskaźnik zabójstw jest funkcją nie tylko samej ilości sporów, ale także częstotliwości odwoływania się do strony trzeciej w celu pokojowego rozstrzygnięcia sporu. Kiedy jedna osoba nie jest w stanie kontrolować działań drugiej za pośrednictwem strony trzeciej, morderstwo stanowi kolejną brutalną próbę bezpośredniej kontroli. Ludzie uciekają się do samopomocy, gdy formy kontroli społecznej są niedostępne lub zawodzą. Gibbs krytykuje teorię kontroli społecznej Hirschiego, ponieważ zakłada ona jedynie, iż relacje społeczne, osobiste inwestycje i przekonania, które zniechęcają do przestępczości, są kontrolą społeczną (co jest jednym z powodów, dla których teoria Hirschiego jest często określana jako teoria więzi społecznych).
Krytyka
Wiele wczesnych badań nad teorią kontroli społecznej opiera się na badaniach samoopisowych. Krytycy danych samoopisowych zauważają, iż mogą istnieć różne motywy ujawniania informacji, a pytania mogą być różnie interpretowane przez poszczególnych uczestników. Niemniej jednak wiele wniosków jest intuicyjnie przekonujących, np. iż jednostki nie będą angażować się w przestępstwa, jeżeli uważają, iż poświęcą w ten sposób uczucia lub szacunek innych znaczących osób lub spowodują utratę zatrudnienia lub autonomii, jeżeli grozi im więzienie. Davies (1994 i 2004) donosi, iż pod koniec XIX wieku w Wielkiej Brytanii wskaźniki przestępczości dramatycznie spadły, podobnie jak nadużywanie narkotyków i alkoholu, a nieślubność stała się mniej powszechna. Wszystkie te wskaźniki dewiacji były dość stabilne między I wojną światową a 1955 rokiem. Po 1955 roku wszystkie one wzrosły, tworząc krzywą U dewiacji w okresie od 1847 do 1997 roku. Początkową zmianę przypisuje on przyjęciu kultury, w której założenia protestanckiego chrześcijaństwa były uważane za oczywiste. Wszyscy w tamtym czasie wierzyli – przynajmniej w pewnym stopniu – w moralny kodeks pomagania innym. Wiara ta była zakorzeniona w religii. Te same normy społeczne dotyczące obrony osoby i własności, które stanowiły podstawę prawa przed 1955 r., pozostają normami politycznymi. Co więcej, koncepcja, iż ludzie są niekontrolowani i mogą naruszać te normy w interakcjach społecznych, nie może być wyjaśniona po prostu przez policzenie, ile osób praktykuje złotą zasadę (patrz ogólna dyskusja w Braithwaite: 1989).
Źródło: Social control theory
Zobacz na: Modele mentalne
Potęga narracji w podejmowaniu decyzji
Nowy sposób wyjaśniania – David Deutsch
Socjalizm, feminizm, marksizm i cztery podstawowe typy interakcji międzyludzkich
Różnorodność + Sąsiedztwo = Wojna; Bibliografia
Wierzyć [zawsze] ofierze: przepis na niesprawiedliwość – Barbara Hewson
Cechy przywódców sekt – charakterystyka sekt – Melissa Dykes
Katalog taktyk zawstydzania mężczyzn
