Świętokrzyskie atrakcje w rytmie slow

Z czym kojarzy Wam się województwo świętokrzyskie? Może z babą Jagą, łysogórskim gołoborzem i dębem Bartkiem? A może z ciągnącymi się po horyzont polami rzepaku, zamkiem Krzyżtopór i wciąż odbywającymi się tu sabatami czarownic? W tym artykule zachęcimy Was do odwiedzin tych „mniej oklepanych” miejsc, położonych trochę na uboczu głównych, turystycznych szlaków. Poradzimy, ile czasu spędzić w danym miejscu, jak dojechać i… co przywieźć na pamiątkę. Pokażemy świętokrzyskie atrakcje w sposób subiektywny i przekrojowy – każdy z Was napewno znajdzie coś dla siebie!

Świętokrzyskie atrakcje dla wszystkich

Miejsca, które wybraliśmy do przedstawienia w tym artykule, są wynikiem wieloletniego poznawania przez nas województwa świętokrzyskiego. Zwłaszcza przez Dawida, który większość nastoletnich wakacji spędził nad zalewem w Sielpii Wielkiej – to właśnie tam rozjeździł się na rowerze! Sama Sielpia w okresie jest dość zatłoczona – niemniej nad zrewitalizowany zbiornik warto się wybrać i każdej porze roku.

Odkrywamy wspólnie świętokrzyskie atrakcje

Nie wiedzieć czemu, świętokrzyskie statystycznie nie należy do najchętniej odwiedzanych województw przez turystów krajowych – w 2022 roku uplasowało się na dalekiej, piętnastej pozycji. To znaczy, iż nie warto tam jechać? Bzdura! Fenomenalnie położone zamki (jak ten w Chęcinach), malownicze doliny rzeczne (jak na Ponidziu), niezwykłe klasztory, kościoły (jak na Świętym Krzyżu czy w Pińczowie), interaktywny park legend z symulatorem lotu na miotle (to w Nowej Słupii)… mamy wymieniać dalej? Proszę bardzo, zapraszamy na wspólną podróż! Wszystkie poniżej opisane, świętokrzyskie atrakcje odwiedziliśmy wspólnie i bezwarunkowo je rekomendujemy.

Spis treści:

Skansen w Tokarni

Muzeum Wsi Kieleckiej w postaci skansenu w Tokarni funkcjonuje od 1977 roku – naszym zdaniem to jeden z ciekawszych skansenów w całej Polsce! Na sporym terenie zebrano kilkadziesiąt budynków (docelowo ma ich być 120), przedstawiających m.in. chałupy z XVIII i XIX wieku, stodoły, spichlerz i drewniany wiatrak.

Do wielu budynków można wejść i podziwiać wiernie odtworzone wnętrza, w których nie brakuje historycznych atrybutów. Prawdziwą perełką jest kościół barokowy Matki Boskiej Pocieszenia z 1763 r., przeniesiony tu z Rogowa.

W ramach parku utworzone zostały układy osadnicze czterech różnych regionów Kielecczyzny – Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Niecki Nidziańskiej, Wyżyny Sandomierskiej i Gór Świętokrzyskich.

Na zwiedzanie polecamy poświęcić przynajmniej 2 godziny – w Tokarni jest pięknie zwłaszcza jesienią! Wizytę można połączyć np. z nieodległym zamkiem w Chęcinach lub jaskinią Raj.

Zamek Krzyżtopór w Ujeździe

Zamki i pozostałości przemysłu to naszym zdaniem najważniejsze świętokrzyskie atrakcje. Nim we Francji powstał Wersal, Krzyżtopór w Ujeździe był uznawany za największą budowlę pałacową w całej Europie. Rzeczywiście – zamek o powierzchni 70 tys. mł i 600-metrowej długości wszystkich murów, wciąż robi imponujące wrażenie. Pierwotnie miało powstać tyle baszt ile kwartałów, dużych sal tyle, ile miesięcy, a wszystkich okien tyle, ile dni w roku.

Wybudowany w latach 1631-1644 zamek był jednocześnie twierdzą. Jedna z wystawnych sali miała ponoć szklany strop, nad którym pływały egzotyczne ryby. Jednak już dekadę po ukończeniu, Krzyżtopór zajęli i obrabowali Szwedzi – konfederaci barscy dopełnili dzieła zniszczenia w kolejnych latach.

Współcześnie bogata historia zamku jest wciąż żywa – w murach i podziemiach realizowane są imprezy historyczne, turnieje rycerskie, a dla wszystkich co jakiś czas jest dostępne nocne zwiedzanie.

W ciągu dnia obiekt można zwiedzać na własną rękę, bez przewodnika.

Ponidzie – magiczna kraina wijącej się rzeki

Głównie równinna, rolnicza część ziemi świętokrzyskiej zalicza się do najbardziej spokojnych i sielskich części województwa – to idealny obszar na wyciszenie i odpoczynek od pędu życia i zgiełku miasta. Świętokrzyskie atrakcje, które tu znajdziemy, są raczej nieoczywiste, bardziej w rytmie slow – do nich przejdziemy jednak w dalszej części artykułu.

Traktując Ponidzie całościowo jako krainę, warto zatracić się w pięknie tutejszego krajobrazu – choćby na spacerze lub na rowerze. Utworzono tu aż trzy parki krajobrazowe – Nadnidziański, Szaniecki i Kozubowski (ten ostatni już całkiem górzysty).

Między Jędrzejowem a Motkowicami kursuje kolejka wąskotorowa (Ciuchcia Ponidzie) – w okresie to również dobry pomysł na poznanie tej części województwa.

My mieliśmy okazję spać w Krzyżanowicach (Zacisze Nad Nidą) – ośrodku tuż nad samą rzeką. Rano weszliśmy na pobliskie wzgórze, by podziwiać wschód słońca nad meandrującą Nidą – zobaczcie sami!

Miedzianka – góra, skrywająca tajemnicę

Współcześnie doskonały punkt widokowy na Góry Świętokrzyskie, dawniej ważne miejsce dla górnictwa kruszcowego. Wydobycie rudy miedzi rozpoczęto tu jeszcze w XV wieku, od 1958 roku cały okoliczny teren objęto ochroną rezerwatu.

Miedzianka wznosi się na 354 m n.p.m. – ze skalistego szczytu przy dobrej pogodzie dostrzeżemy pasmo Łysogór, zamek w Chęcinach, wzgórza Suchedniowsko-Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego i inne świętokrzyskie atrakcje. Wejście na szczyt z drogi w miejscowości Miedzianka zajmie ok. 15 minut. Ze względu na dawne wydobycie, góra jest „podziurawiona” licznymi jaskiniami i szybami. Ze względów bezpieczeństwa wejścia do nich zostały okratowane.

Park Legend w Nowej Słupi

Park Legend w Nowej Słupi nie bez kozery znajduje się u stóp pasma Łysogór, czyli dawnego miejsca sabatu czarownic.

Świętokrzyskie atrakcje nierzadko mają wiele wspólnego z magią – czarownicami. Przez dekady powstało na ten temat wiele legend – wreszcie zgrupowano je w jednym miejscu. To, co się dzieje w trakcie dwugodzinnej wizyty, bardzo trudno przelać na tekst. Interaktywna, mroczna trasa przez świętokrzyskie legendy jest prowadzona przez wirtualnych czarowników, a każda z historii oddziałuje na wszystkie zmysły. Baliśmy i śmialiśmy się na zmianę. Wisienką na torcie jest film w kinie 3D, a na dokładkę… symulator lotu na miotle. W naszym przypadku błędnik szalał jeszcze dobre pół godziny po zejściu z foteli.

Park Legend to nowa atrakcja – działa od sierpnia 2023, a bilety można zarezerwować w naprawdę korzystnych cenach. Polecamy z pełnym entuzjazmem – choć jeżeli planujecie wizytę z małymi dziećmi, może… zostawcie je tym razem u babci.

Pomniki ciężarówek Star w Starachowicach

„Star” jak Starachowice. Kto z nas nie kojarzy polskich ciężarówek, które wciąż licznie można spotkać na drogach? Istniejąca od 1948 roku Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star” w szczytowym momencie zatrudniała ponad 20 tys. osób – z linii produkcyjnej zeszło ponad pół miliona ciężarówek!

Choć od 2003 roku fabrykę przejął niemiecki Man, a produkcja przesunęła się na komponenty do autobusów i ciężarówek, kultowe Stary można spotkać „na mieście” w formie pomników. Siedem starachowickich ciężarówek to piękne i oryginalne upamiętnienie lokalnej, przemysłowej historii – dokładną ich lokalizację znajdziecie tutaj.

Wśród ciężarowych pomników są m.in. dźwig, wywrotka i wóz strażacki. Przy wszystkich umieszczono tabliczki ze szczegółowym opisem modeli.

Zamek w Chęcinach

Ruiny potężnego, królewskiego zamku górują nie tylko nad położonym u ich stóp miasteczkiem, ale i nad całą okolicą – warownia, obecna w tym miejscu od XIV wieku, wznosi się na 367-metrowym wzgórzu.

Zamek, rozbudowany przez Kazimierza Wielkiego do potężnych rozmiarów, był w swoim czasie długo niepokonaną i największą twierdzą obronną w Polsce. Przez kolejne lata pełnił wiele funkcji – m.in. był siedzibą starostwa, stolicą powiatu i więzieniem. Przez lata był kilkukrotnie niszczony, choćby przez Austriaków w trakcie I Wojny Światowej, którzy powalili jedną z wież, będącą wówczas rosyjskim punktem obserwacyjnym.

Świętokrzyskie atrakcje zamkowe

Trzeba jednak przyznać, iż jak na ruiny, ostało się całkiem sporo. Choćby całe zewnętrzne mury obronne i trzy wieże. W cenie biletu możemy wejść na dwie z nich, zwiedzić dolną i górną część wewnętrzną zamku, przymierzyć elementy zbroi rycerskiej.

To nie pierwsza nasza wizyta w Chęcinach – następnym razem trzeba się załapać na nocne zwiedzanie zamku, które jest organizowane kilka razy latem. Chęciny leżą zaledwie 13 km od Kielc. Warto tu wpaść planując wizytę choćby w położonej obok jaskini Raj, czy skansenie w Tokarni.

Busko-Zdrój – największa tężnia po Ciechocinku

Wbrew pierwszym skojarzeniom, tężnia solankowa nie musi służyć wyłącznie kuracjuszom, przebywającym na uzdrowiskowych turnusach. Potężny i nowoczesny obiekt w Busku warto odwiedzić nie tylko ze względów zdrowotnych, ale również turystycznych. Średnica budynku to aż 70 metrów – spacerować można na dwóch poziomach. W środku tężnia mieści spory dziedziniec z ławeczkami – te znajdują się również na górnym poziomie.

Odwiedzając Busko-Zdrój zaplanujcie pobyt w tężni – pamiętajcie jednak, by wśród terapeutycznej mgiełki nie spacerować dłużej niż pół godziny. Resztę pięknego dnia można spędzić w odremontowanym parku Zdrojowym. W zlokalizowanym w centralnym jego punkcie sanatorium Marconi można bezpłatnie napić się wód leczniczych.

Olejarnia Zagłoby

Wyjątkowe miejsce w rytmie slow, prowadzone zgodnie z tradycją, kunsztem i pasją. Pan Mariusz to producent oleju metodą tradycyjną – bez filtracji i rafinowania, z zachowaniem adekwatności prozdrowotnych. Właściciel już z daleka zaprasza nas na degustację kilkunastu rodzajów olejów – m.in. z konopi, bazylii czy czarnuszki. Na temacie zna się jak nikt inny – przy czym nie brak mu poczucia humoru i charyzmy.

Krok po kroku poznajemy proces powstawania oleju rzepakowego – coś wspaniałego!

Do Olejarni Zagłoby dość często przyjeżdżają grupy zorganizowane, jednak można wpaść indywidualnie lub się umówić na prezentację. Na miejscu działa sklepik z olejami oraz przetworami i alkoholami od lokalnych producentów. Więcej informacji znajdziecie na stronie.

Winnica Złota Wieś

Przed chwilą jedliśmy, teraz pijemy! Do czasu pierwszej wizyty w ponidzkiej winnicy myśleliśmy, iż polskie wino produkuje się wyłącznie w województwie lubuskim. Kto by pomyślał, iż pod Buskiem znajdziemy takie świętokrzyskie atrakcje!

Złota Wieś to niewielka, kameralna winnica. Podczas standardowego, 2,5-godzinnego zwiedzania połączonego z degustacją poznajemy po krótce proces produkcji szlachetnego wina oraz kunszt adekwatnego sposobu picia. Degustacja odbywa się w samej winnicy w pięknie położonej altanie na wzgórzu – dodatkowo możemy spróbować domowego pieczywa, kozich serów i oczywiście winogron.

Umówić się można na stronie winnicy – polecamy!

Sosna na szczudłach

Przypomina trochę entów – bohaterów znanej serii Władca Pierścieni, może stąd miejscowi nazywają ją sosną na szczudłach lub sosną kroczącą. Około 100-letnie drzewo, stojące w Weleczu pod Buskiem, ma odsłonięty niemal cały system korzeniowy (na wysokości prawie 3 metrów!).

Jednak nie wyrosła w ten sposób naturalnie – korzenie zostały odsłonięte pierwotnie przez mieszkańców okolicznych wsi, w skutek wydobywania piasku z tych terenów. Resztę odsłoniły wiatry i spływająca woda.

Z racji, iż sosna o niecodziennym wyglądzie stoi i ma się całkiem dobrze, podjęto decyzję o niezasypywaniu korzeni, a w 2002 roku wpisano ją na listę pomników przyrody.

Osiołkowo – przyjazna farma

Terapeutyczna farma z kilkoma osiołkami jest prowadzona przez mega pozytywnych ludzi, którzy, jak twierdzą, są „zakochani po uszy” w swoich pociechach. Ania i Piotrek od lat poszerzają swoją wiedzę na temat hodowli osłów i terapeutycznych adekwatności podczas kontaktu z nimi. Sporo podróżowali, zdobywali doświadczenie m.in. we Francji. Właśnie stamtąd, gdy uznali, iż są gotowi, sprowadzili pierwszych samców i założyli to niezwykłe miejsce. Gospodarze o osiołkach potrafią opowiadać godzinami. Warto ich odwiedzić – więcej szczegółów znajdziecie na tej stronie.

Farma Osiołkowo mieści się w Baszowicach, niedaleko Nowej Słupi. A jednocześnie wystarczająco daleko od cywilizacji, by poczuć sielskość i porządnie naładować swoje baterie.

Świętokrzyski Szlak Zabytków Techniki

Historyczny Staropolski Okręg Przemysłowy znajdował się również w granicach dzisiejszego województwa świętokrzyskiego – na tym terenie rozwijało się zwłaszcza hutnictwo żelaza. Kilkaset lat temu powstawały huty, piece, zakłady przetwórstwa i inne obiekty przemysłowe – część z nich zachowała się do dziś.

Najciekawsze świętokrzyskie atrakcje przemysłowe znajdziecie w północnej części województwa, mniej więcej między Końskimi a Ostrowcem Świętokrzyskim. Po szczegóły odsyłamy na stronę szlaku – poniżej wrzucamy tylko kilka zdjęć licznych, poprzemysłowych pozostałości.

Pińczów – punkt widokowy na całe miasto

Pińczów to ciekawe, kameralne miasto, które dawniej było prywatną osadą szlachecką. Dziś najważniejszymi zabytkami miasta są Popauliński zespół klasztorny i Sanktuarium Mirowskie, ale również położona nad miastem kaplica św. Anny z 1600 roku.

I właśnie pod kaplicę, na położone nad Pińczowem wzgórze, polecamy Wam się udać. Widok na miasto i dolinę Nidy jest niecodzienny – jednocześnie o tym punkcie widokowym wie dość kilka osób – nie spotkacie więc tłumów.

Skałki Piekło pod Niekłaniem

Przenosimy się na samą północ – do kompleksu leśnego na skraju ziemi świętokrzyskiej i województwa mazowieckiego. Ukryte w lesie wapienne skały wyrastają „jakby nigdy nic”, pomiędzy gęstymi drzewami. Można tu dojść pieszym szlakiem od drogi między Niekłaniem Wlk. a Antoninowem – ciekawe, naturalne miejsce, jeżeli jesteście akurat w okolicy. Zwiedzanie rezerwatu jest bezpłatne – polecamy również na wycieczkę rowerową.

Stąporków – największy kaloryfer na świecie

Wiedzieliście, iż popularne kilka dekad temu, ciężkie, żeliwne kaloryfery, pochodzą właśnie ze świętokrzyskiego Stąporkowa? Grzejniki, produkowane w tutejszej odlewni, trafiały niemal do wszystkich części Polski.

Po upadku PRL-u zakład stracił mocno na znaczeniu, jednak dla upamiętnienia czasów prosperity w centrum miasteczka utworzono niewielki, „grzejnikowy” skwer. Na niewielkim obszarze znajduje się kilka żeliwnych grzejników naturalnych rozmiarów, oraz jeden wielki – przy złotym pomniku warto zrobić sobie pamiątkowe zdjęcie.

Ciekawostka – w sąsiednich Końskich od lat produkuje się żeliwne studzienki kanalizacyjne – pomnika ogromnego, okrągłego włazu jednak tam nie mają!

Umianowice – centrum edukacji i węzeł wąskotorowy

Ośrodek Edukacji w Umianowicach to nowoczesne centrum wiedzy o naturze, rzece Nidzie i samym Ponidziu. Nowoczesny budynek, wybudowany w środku węzła Ponidzkiej kolei wąskotorowej to jedynie część większego kompleksu.

Podczas zwiedzania możemy zajrzeć do Nidarium (dużego akwarium, w którym odwzorowano warunki życia zwierząt i roślin, panujące w rzece), zobaczyć z bliska żyjące na tych terenach żółwie błotne, zaprzyjaźnić się z sową i innymi ptakami. Nieopodal stacji wąskotorówki znajduje się mini-zoo.

Zwiedzanie jest bezpłatne – jeżeli planujecie przyjechać zorganizowaną grupą, lepiej się umówić. Więcej informacji na tej stronie.

Twoje świętokrzyskie atrakcje

Mamy nadzieję, iż nasz subiektywny poradnik pomoże Ci poznać te spokojniejsze i bardziej nietypowe świętokrzyskie atrakcje. Jesteśmy ciekawi, czy znacie miejsca opisane powyżej – jeżeli tak, podzielcie się opinią w komentarzu. A jeżeli czegoś Wam tu brakuje, śmiało podpowiedzcie nam, z chęcią pojedziemy i sprawdzimy na własnej skórze

Tymczasem zapraszamy do obejrzenia naszych filmów ze zwiedzania Polski, w którym przedstawiamy świętokrzyskie atrakcje, nietypowe miejsca na Mazowszu czy gotowy plan zwiedzania Suwalszczyzny. Polska jest piękna, warto ją odkrywać!

OSTATNIE ARTYKUŁY NA BLOGU