Spacer Piątą Aleją w Nowym Jorku

bialyorzel24.com 5 godzin temu

W świecie wielkich metropolii kilka ulic dorównuje prestiżem Piątej Alei w Nowym Jorku. To w końcu tutaj łączy się historia jednego z najważniejszych miast świata, a także niewyobrażalny luksus, kultura i wielkie wydarzenia, które co roku oglądają miliony ludzi. Aleja biegnie przez Manhattan od Washington Square aż po Harlem, przecinając kolejne dzielnice jak oś, wokół której przez wieki rozwijało się życie miasta. Spacer nią to doświadczenie obowiązkowe dla wszystkich turysty odwiedzającego Nowy Jork.

Kilka słów o historii

W XIX wieku Piąta Aleja uchodziła za najmodniejsze miejsce zamieszkania. „Millionaire’s Row” – odcinek między 59. a 78. ulicą – pełen był pałacowych rezydencji rodzin Astorów, Vanderbiltów czy Carnegie. Bogaci przemysłowcy rywalizowali w przepychu, budując domy, które miały przypominać europejskie pałace. Do dziś zachowały się nieliczne przykłady tej zabudowy, jak chociażby Pałac Carnegie przy 91. ulicy.

Przełom nastąpił w XX wieku, gdy aleja zaczęła zmieniać swoje oblicze. Rezydencje ustąpiły miejsca handlowym gigantom i biurowcom. Luksus jednak pozostał – tyle iż zamiast prywatnych domów magnatów pojawiły się flagowe sklepy domów mody i najsłynniejsze domy towarowe. Od tego czasu Piąta Aleja zaczęła być postrzegana jako ulica handlowa, ale ze statusem znacznie przewyższającym inne w mieście.

Najsłynniejsze budynki

Nie ma spaceru Piątą Aleją bez zatrzymania się przed ikonami, które ją zdobią. To właśnie tutaj, przy 727 Fifth Avenue, mieści się bowiem Tiffany & Co., klejnot w koronie światowej jubilerskiej elegancji. Jego witryny stały się znane na całym świecie, a film „Śniadanie u Tiffany’ego” tylko umocnił legendę marki.

Kilka kroków dalej znajduje się Cartier Building, dawna rezydencja zamieniona w butik jednego z najsłynniejszych jubilerów. Dalej znajduje się Bergdorf Goodman, dom towarowy otwarty w latach 20., który przez cały czas uchodzi za adres obowiązkowy dla miłośników mody z najwyższej półki. Odcinek między 49. a 60. ulicą skupia najwięcej luksusowych marek: Gucci, Louis Vuitton, Chanel, Prada czy Versace.

Spacerując Piątą Aleją, trudno nie zwrócić uwagi również na wiekowe budowle, które od dawna wpisują się w krajobraz Nowego Jorku. Jednym z nich jest katedra św. Patryka – monumentalny neogotycki kościół otwarty w 1879 roku, stojący naprzeciwko Rockefeller Center. Jego smukłe wieże kontrastują ze szklanymi ścianami otaczających drapaczy chmur. To najważniejsza katolicka świątynia w mieście, miejsce wielu uroczystości i jeden z najczęściej fotografowanych obiektów na Manhattanie.

Kolejny to Nowojorska Biblioteka Publiczna przy 42. ulicy – symbol wiedzy i kultury, otwarta w 1911 roku. Przed wejściem stoją dwa lwy, „Patience” i „Fortitude”, które stały się nieformalnymi symbolami miasta. Biblioteka to nie tylko gmach, ale też centrum życia intelektualnego, w którym realizowane są wystawy i spotkania.

I oczywiście kultowy Empire State Building – choć formalnie adres ma przy 34th Street, jego południowa fasada otwiera się na Piątą Aleję. Jest to najbardziej rozpoznawalny drapacz chmur Nowego Jorku, przez lata najwyższy budynek świata, ukończony w 1931 roku.

Na Piątej Alei nie brakuje także współczesnych akcentów. Trump Tower, ukończona w 1983 roku, to przykład modernistycznej architektury i jednocześnie jeden z najbardziej rozpoznawalnych biurowców – nowoczesnych rezydencji w mieście. Budynek jest kontrowersyjny ze względu na postać swojego właściciela, ale pozostaje częścią panoramy alei i punktem, który przyciąga uwagę turystów.

Wspomnieć należy również o General Motors Building, przy którym znajduje się szklany sześcian Apple Store – jedno z najczęściej fotografowanych miejsc na Manhattanie. Minimalistyczna bryła stała się ikoną nowoczesnego handlu.

Kulturalne serce Nowego Jorku

Północna część Piątej Alei, biegnąca wzdłuż Central Parku, to tak zwana Museum Mile. Znajdują się tu instytucje, które wyznaczają kierunki światowej kultury. Należy do nich The Metropolitan Museum of Art – jedno z największych muzeów świata, mieszczące ponad dwa miliony dzieł sztuki, w tym faraońskie sarkofagi, sztukę chińską, artefakty okresu średniowiecza czy najwybitniejszych impresjonistów. Wart uwagi jest też Guggenheim Museum – nie tylko świątynia sztuki nowoczesnej, ale i architektoniczne arcydzieło Franka Lloyda Wrighta. Spiralny kształt budynku stał się ikoną architektury XX wieku. Kolejny istotny punkt na mapie to El Museo del Barrio – ważne miejsce dla latynoskiej społeczności Nowego Jorku, które prezentuje sztukę i historię Karaibów i Ameryki Łacińskiej.

Na Museum Mile znajduje się także Cooper Hewitt Smithsonian Design Museum, jedyne w USA muzeum poświęcone w całości designowi i sztuce użytkowej. Mieści się w dawnej rezydencji Andrew Carnegie, co samo w sobie stanowi interesujący kontrast – dawna prywatna posiadłość magnata przemysłowego stała się miejscem badań nad wzornictwem i nowoczesnością.

Rockefeller Center

Tuż przy Piątej Alei, między 48. a 51. ulicą, znajduje się Rockefeller Center – ogromny kompleks biurowców, placów i pasaży, który od lat trzydziestych XX wieku jest symbolem nowoczesnego Nowego Jorku. Powstał z inicjatywy rodziny Rockefellerów i od początku miał być miejscem, które łączy biznes, kulturę i rozrywkę.

Centralnym punktem kompleksu jest 30 Rockefeller Plaza, znany dziś jako Comcast Building. To tutaj mieszczą się studia telewizyjne NBC, w tym słynne Saturday Night Live. Na 70. piętrze znajduje się taras widokowy Top of the Rock, z którego rozciąga się jeden z najlepszych widoków na Manhattan – widać stąd zarówno Empire State Building, jak i całą panoramę Central Parku.

Wydarzenia, które zatrzymują miasto

Piąta Aleja to nie tylko zabytki i sklepy, ale także ulica, którą każdego roku przemierzają wielkie parady, gromadzące setki tysięcy ludzi. Należy do nich St. Patrick’s Day Parade – organizowana od 1762 roku, jest jedną z najstarszych i największych parad irlandzkich na świecie. Każdego 17 marca aleja zamienia się w zielone morze flag i dźwięków dud. Drugą najstarszą paradą nowojorską jest Parada Pułaskiego – Polonia od 1937 roku maszeruje Piątą Aleją, upamiętniając generała Kazimierza Pułaskiego. Również Włosi mają swoje święto na Piątej Alei. Podczas Columbus Day Parade włoska społeczność świętuje swoje dziedzictwo, przypominając o wkładzie Włochów w budowę Nowego Jorku i USA. Israel Day Parade to z kolei jedno z największych wydarzeń diaspory żydowskiej poza Izraelem, które od lat sześćdziesiątych odbywa się właśnie na Piątej Alei, a India Day Parade – święto niepodległości Indii, które gromadzi dziesiątki tysięcy uczestników i należy do największych tego typu wydarzeń na świecie poza Indiami.

Święta na Piątej Alei

Prawdziwy blask Piąta Aleja zyskuje w grudniu. Iluminacje budynków, witryny sklepowe zamieniające się wówczas w artystyczne instalacje, którym towarzyszą liczne świąteczne wydarzenia i koncerty. Najsłynniejsze są pokazy świątecznych wystaw w Saks Fifth Avenue. W tym czasie Piąta Aleja staje się nie tylko handlową arterią, ale także miejscem rodzinnych spotkań i pamiątkowych zdjęć.

Spacer, który trzeba odbyć

Piąta Aleja ma ponad 10 kilometrów długości, ale każdy jej fragment ma nieco inne oblicze, więc warto zatrzymać się w kilku punktach:

Greenwich Village i Washington Square – początek alei, okolica artystyczna i studencka, z łukiem triumfalnym przypominającym paryski Arc de Triomphe;
Flatiron District – charakterystyczny trójkątny budynek Flatiron i Madison Square Park;
Midtown Manhattan – najbardziej znany fragment alei, pełen drapaczy chmur, sklepów i zabytków. Tutaj zobaczymy Rockefeller Center, katedrę św. Patryka, Bibliotekę Publiczną i Empire State Building;
Central Park i Museum Mile – tu zaczyna się kulturalne serce Nowego Jorku;
Harlem – północny odcinek Piątej Alei prowadzi do dzielnicy, która przez dekady była centrum afroamerykańskiej kultury.

Piąta Aleja zmienia się w zależności od pory roku i pory dnia. Latem tętni życiem, zimą zamienia się w scenę świątecznego spektaklu, a jesienią przyciąga uczestników parad. Niezależnie od sezonu pozostaje miejscem, które łączy to, co w Nowym Jorku najważniejsze: historię, kulturę, luksus i energię ludzi.

Spacer przez Piątą Aleję to doświadczenie, które zostaje w pamięci na długo i sprawia, iż łatwiej zrozumieć, dlaczego Nowy Jork od lat uchodzi za stolicę świata.

Adam Pawłowski

Idź do oryginalnego materiału