Polskie Towarzystwo Genealogiczne rozpoczęło w Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym w Wilnie digitalizację ksiąg sądowych sprzed 1799 roku. Te bezcenne źródła z XVIII wieku mogą przybliżyć historię rodzin dawnej Rzeczypospolitej, zwłaszcza szlachty powiatu wileńskiego.
Księgi grodzkie i ziemskie były prowadzone przez lokalne sądy szlacheckie, rejestrując wszystko: od postępowań sądowych, przez umowy sprzedaży i dzierżawy, aż po rozmaite dokumenty uwierzytelniające majątek czy przywileje. W epoce staropolskiej pełniły więc nie tylko funkcję stricte sądowniczą, ale także administracyjną i notarialną.
Choć księgi grodzkie i ziemskie mogą wydawać się nieuporządkowane i trudne w użyciu (brak indeksów i przejrzystej struktury), zawierają bezcenne dane dla genealogów, historyków oraz wszystkich zainteresowanych przeszłością regionu. Szczegółowość zapisów bywa imponująca,
Nowa inicjatywa PTG: skanowanie ksiąg w LVIA
Polskie Towarzystwo Genealogiczne (PTG) podjęło się ambitnego zadania digitalizacji wybranych ksiąg grodzkich z Litewskiego Państwowego Archiwum Historycznym w Wilnie (LVIA). Na mocy porozumienia z litewskim archiwum realizowane jest właśnie skanowanie woluminów z lat 1750–1799.
Te dokumenty pochodzą z czasów, gdy księgi grodzkie i ziemskie stanowiły główną podstawę prawną dla szlachty powiatu wileńskiego. Ich treść, prowadzona w języku polskim, otwiera niepowtarzalne możliwości odkrycia dziejów rodzinnych z epoki staropolskiej.
fot. profil Facebook PTGPraca w terenie i pomoc archiwów
Pierwsze skanowanie przeprowadzili członkowie PTG, w tym mieszkający w Wilnie Andrzej Rosiński oraz Michał Zieliński – Prezez PTG. Wsparcie dyrekcji LVIA, zwłaszcza ze strony dyrektora LVIA Alekseja Pozniaka i kierownika Sekcji Dokumentacji Elektronicznej Igora Voituleviča, pozwoliło na szybki start i sprawną organizację procesu digitalizacji.
To przedsięwzięcie ma służyć całemu środowisku genealogów i historyków. Zeskanowane księgi grodzkie i ziemskie będą udostępniane na platformie Skanoteka, co znacznie ułatwi dostęp do materiału źródłowego.
Wyzwania i perspektywy skanowania ksiąg
Księgi grodzkie i ziemskie bywają obszerne – niektóre liczą choćby ponad 2 500 kart. Samo skanowanie, choć mozolne, stanowi dopiero początek drogi do pełnego wykorzystania tych źródeł. Wielu użytkowników będzie musiało zmierzyć się z trudnym pismem i archiwalnym układem treści.
Dzięki wsparciu darczyńców PTG mogło zakupić odpowiedni sprzęt (m.in. nowy skaner), co pozwala na stopniowe rozwijanie projektu i włączanie kolejnych woluminów. Każdy może się przyczynić, wspierając działania stowarzyszenia choćby poprzez przekazanie 1,5% podatku. Więcej informacji na ten temat tutaj.
fot. profil Facebook PTGSkany tych ksiąg, to krok ku bogatszej historii
Skanowanie ksiąg grodzkich wileńskich niewątpliwie wzbogaci zasób źródeł dla badaczy genealogii. Projekt ten kładzie nacisk na udostępnianie woluminów z epoki staropolskiej – czasu, w którym księgi grodzkie i ziemskie były fundamentem życia prawnego i administracyjnego polskiej szlachty.
Wielkość i różnorodność skanowanych akt pozwalają wierzyć, iż każdy odkryje nowe szczegóły o przodkach czy wydarzeniach z przeszłości regionu. Niezależnie od skali wyzwania, PTG jest zdeterminowane, by tworzyć kolejne rozdziały w dziejach polsko-litewskiej historii, jednocześnie spełniając marzenia pasjonatów o łatwiejszym dostępie do cennych dokumentów.
Przeczytaj wywiad z Prezesem PTG Michałem Zielińskim, który został przeprowadzony w 2022 roku (link).
