Punkt bez powrotu

Nie ustają dyskusje na temat „Idy”, pozwolę sobie więc wrzucić swoje trzy eurocenty. Przeczytałem krytyczne recenzje, w których filmowi zarzuca się cechy, za sprawą których mi się podobał. Jestem wdzięczny Pawlikowskiemu, iż zamiast zaspokajać potrzeby różnych nudziarzy, nakręcił coś dla mnie.

Oczekuję po filmie rozrywki. Odrzuca mnie od kina, które składa (z założenia moim zdaniem fałszywą) obietnicę Borykania Się z Najważniejszymi Faken Problemami Świata.

Borykać się na serio to można najwyżej próbować w eseju. Film fabularny się do tego nie nadaje.
Pełnometrażowy film musi przede wszystkim zmieścić się w określonym formacie. Scenariusz musi być podzielony na akty, role pierwszoplanowe oddzielone od drugoplanowych, fabuła musi być rozpięta na łuku „story arc”.

Tarantino może się wydawać realistyczny bo ma wartkie dialogi i wybuchowe efekty, ale to wszystko sztuczne jak teatr antyczny. Nie widzimy masek i koturnów, bo od małego Disney z Dreamworksem przyzwyczajają nas do tej konwencji.

Zarzuty najczęściej sprowadzają się więc do tego, iż „Ida” nie podejmuje na serio tematu o Złożonych Relacjach Polsko Żydowskich, jest pozbawiona duchowości, postacie są stereotypowe i brakuje wyraźnego zajęcia stanowiska. Zgadzam się z tym i dlatego właśnie mi się podobało!

Z „Idą” miałem tak jak z „Rewersem”. Wołami trzeba było mnie zaciągać, bo na poziomie streszczenia mnie wszystko odrzucało. Agata Buzek dręczona przez ubeckich oprawców, Krystyna Janda w roli matki Polki cierpiętnicy, no po prostu zadzieram kiecę i lecę.

„Rewers” wzbudził mój zachwyt tym, iż stalinizm jest w nim tylko stereotypowym tłem do zupełnie innej fabuły, zaczerpniętej z klasyki popkultury. To przeniesiona w polskie lata 50. historia opowiadana przedtem wielokrotnie przez najlepszych (najwięcej sentymentu mam do wersji z Peterem Lorre, by tak rzecz bezspojlerowo).

„Ida” na początku sugeruje, iż fabuła pójdzie w stronę klasycznego polsko-rosyjskiego snuja metafizycznego, ale gwałtownie okazuje się być stylowym road movie. I jak w klasycznym road movie, prawdziwym celem podróży okazuje się poznanie siebie samego, a nie pokonanie drogi z punktu A do punktu B.

Podróż Idy przypomina mi podróż Anduli z „Miłości blondynki” Formana (bo też i w ogóle cały film ma więcej wspólnego z czeską Nową Falą niż polskim kinem religianckim). Obie dziewczyny stoją na progu dorosłości i obie wyruszają w największą podróż swojego dotychczasowego (i prawdopodobnie także przyszłego) życia.

I obie – przepraszam za spojler, ale poprzedni recenzenci się nie obcyndalali, to i ja nie muszę – w finale podejmują taką samą decyzję. O powrocie z punktu B do punktu A prim. Jedna wraca do zakonu, druga do fabryki butów.

Ten zakon jest metaforą, tak samo jak ta fabryka. Oczekiwanie po „Idzie” prawd duchowych jest dla mnie równie meszuge, jak oczekiwanie od Formana prawd obuwniczych.

Wejście w dorosłość polega na odrzucenie dziecinnych marzeń. Wszyscy mamy w życiu taki Punkt Bez Powrotu, w którym dostajemy nieodwołalny wyrok od Tiary Przydziału: ten do korpo, ta do zakonu, ten do biznesu, ta do fabryki butów.

Nie można się przygotować na ten moment, bo przychodzi nagle, jak w „Przypadku” Kieślowskiego. Jedno jest pewne, po latach te nasze infantylne wyobrażenia o dorosłym życiu, które snuliśmy przed Punktem Bez Powrotu, będziemy wspominać już tylko dla beki, jak narrator „I twoją matkę też” Cuarona (filmu drogi o podobnym przesłaniu).

Chcemy pokazać uspriawiedliwienie, coś pościemniać (na tym mniej więcej polegają Centralne Fantazje hipsterów). W szkole to działało!

Ale Tiara Przydziału ma gdzieś nasze zaświadczenia o dysleksji i zwolnienia z wuefu. Ugramy tym najwyżej jeszcze gorszy wyrok, tyle iż parę lat później.

Tak, ja też wiem, iż według Paolo Coelho i Beaty Pawlikowskiej nigdy nie jest za późno i wystarczy chcieć. Cóż, oni akurat od Tiary Przydziału dostali monetyzację pocieszycielskich pierdoletów.

O tym jest dla mnie właśnie „Ida”. O tym, iż Wielkie Wydarzenia Historii nie dotyczą nas bezpośrednio, bo to nie my w nich bierzemy udział, tylko wszyscy ci Wałęsowie i Mazowieccy.

Ale za ich sprawą lądujemy w korpo, w zakonie albo w fabryce butów. Bez prawa do powrotu.