Prezerwatywy wciąż są najskuteczniejszą metodą zapobiegania zakażeniom HIV. Ale to nie jedyna opcja. Medycyna daje nam dziś dwa bardzo skuteczne narzędzia ochrony: PrEP i PEP. Pierwszy stosuje się regularnie przed ekspozycją na HIV, aby zapobiec zakażeniu. Natomiast drugi po potencjalnej ekspozycji, żeby zmniejszyć ryzyko zakażenia.
CZYM JEST prEP?
PrEP (z ang. Pre-Exposure Prophylaxis) to lek dla osób niezakażonych HIV. Przyjmuje się go regularnie – przed seksem – żeby niemal całkowicie wyeliminować ryzyko zakażenia. Skuteczność PrEP sięga aż 99%, co czyni go jednym z najpewniejszych sposobów ochrony przed HIV.
PrEP to połączenie dwóch leków przeciwwirusowych: tenofowiru i emtrycytabiny – znanych też pod nazwą handlową Truvada (oraz jej tańszych zamienników). Te same substancje od lat stosuje się w leczeniu osób z HIV, więc ich działanie i bezpieczeństwo są bardzo dobrze poznane.
Ważne: PrEP nie jest szczepionką – chroni tylko wtedy, gdy jest przyjmowany zgodnie z zaleceniami.
CZY prEP JEST BEZPIECZNY?
Tak. PrEP jest uznawany za bezpieczny — większość osób nie doświadcza żadnych skutków ubocznych. jeżeli już się pojawiają, to są łagodne i odwracalne, np. niewielki wzrost poziomu kreatyniny we krwi (czyli wskaźnika pracy nerek).
prEP NIE CHRONI PRZED INNYMI STI
PrEP działa tylko przeciwko HIV. Nie zabezpiecza przed innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową, takimi jak chlamydia, rzeżączka, kiła czy HPV. Dlatego warto łączyć PrEP z prezerwatywami i regularnie się badać – niezależnie od rodzaju seksu (waginalnego, analnego czy oralnego).
KTO MOŻE ROZWAŻYĆ STOSOWANIE prEP?
PrEP może być rozwiązaniem dla Ciebie, jeśli:
- musiałeś/-aś niedawno zastosować PEP po ryzykownym kontakcie.
- jesteś HIV-negatywny, ale masz podwyższone ryzyko zakażenia i nie zawsze używasz prezerwatyw,
- niedawno miałeś/-aś STI (np. kiłę lub zakażenie odbytu),
- używasz substancji psychoaktywnych podczas seksu (chemsex),
- twój partner lub partnerka żyje z HIV i nie przyjmuje regularnie leczenia.
JAK STOSOWAĆ prEP?
Dla mężczyzn:
- Jeśli masz kontakty seksualne okazjonalnie, możesz brać PrEP „na żądanie”:
2 tabletki minimum 2 godziny przed seksem,
1 tabletkę po 24 godzinach,
i kolejną po 48 godzinach od pierwszej dawki. - Jeśli jesteś narażony regularnie albo nie da się przewidzieć, kiedy dojdzie do kontaktu, najlepiej przyjmować 1 tabletkę dziennie — zaczynając od 2 tabletek minimum 2 godziny przed pierwszym seksem i kontynuując przez cały czas ryzyka oraz przez 2 dni po ostatnim narażeniu.
Dla kobiet:
PrEP działa skutecznie tylko wtedy, gdy jest przyjmowany codziennie. Pełną ochronę osiąga się po 7 dniach regularnego stosowania. Po ostatnim kontakcie seksualnym warto kontynuować przyjmowanie przez kolejne 7 dni.
Dla osób transpłciowych:
W przypadku osób transpłciowych schemat przyjmowania PrEP najlepiej ustalić razem z lekarzem lub lekarką. To, jak często i w jakiej dawce należy go brać, może zależeć m.in. od etapu tranzycji i rodzaju aktywności seksualnej.
„POSTANOWIŁEM, ŻE BĘDĘ OPOWIADAĆ INNYM O MOIM ŻYCIU Z HIV” >>
CZYM JEST PEP?
PEP (z ang. Post-Exposure Prophylaxis) to lek, który należy przyjąć po potencjalnym narażeniu na HIV – na przykład, jeżeli doszło do seksu bez zabezpieczenia z osobą, która może być zakażona, gwałtu czy zakłucia igłą niewiadomego pochodzenia.
PEP to intensywna, 28-dniowa kuracja silnymi lekami przeciwwirusowymi. Najlepiej rozpocząć ją w ciągu 2-3 godzinach od zdarzenia. Według najnowszego stanu wiedzy profilaktyka jest najbardziej skuteczna, jeżeli zostanie wdrożona do 48 godzin od zdarzenia.
Im szybciej, tym większa skuteczność. PEP nie daje 100% ochrony, ale znacznie zmniejsza ryzyko zakażenia.
Listę takich szpitali wraz z całodobowymi telefonami znajdziesz na stronie aids.gov.pl w zakładce Sytuacje nagłe.
JAK MOŻNA DOSTAĆ PEP i prEP?
Leki stosowane w ramach PrEP i PEP musi przepisać lekarz po odpowiedniej diagnozie i badaniach w kierunku HIV, a terapia wymaga regularnych wizyt kontrolnych.
CZY PEP I prEP SĄ REFUNDOWANE?
PrEP nie jest w tej chwili refundowany w Polsce, więc to pacjenci ponoszą koszty leczenia oraz wizyt lekarskich.
Jeśli jesteś ubezpieczoną lub ubezpieczonym, koszty wizyt i badań związanych z PEP pokrywa system publicznej opieki zdrowotnej – tak jak inne świadczenia medyczne finansowane przez NFZ.
W sytuacjach nagłych lub niezawinionych ekspozycji na HIV (np. w wyniku napaści czy wypadku), leki antyretrowirusowe są refundowane przez państwo w ramach Rządowego Programu Leczenia Osób Żyjących z HIV.
Natomiast jeżeli do ekspozycji doszło w wyniku ryzykownego kontaktu seksualnego lub innego zachowania, przez cały czas możesz skorzystać z profilaktyki poekspozycyjnej (PEP) — czyli leczenia zapobiegającego zakażeniu HIV po narażeniu. Lekarz lub lekarka z jednego ze wskazanych szpitali może wystawić receptę na PEP, ale w tym przypadku koszt leku pokrywa pacjent lub pacjentka.
JAK ZMINIMALIZOWAĆ RYZYKO ZAKAŻENIA HIV?
- Przede wszystkim zrób test wykrywający zakażenie HIV. Możesz go wykonać: bezpłatnie, anonimowo i bez skierowania w jednym z punktów konsultacyjno-diagnostycznych (ich adresy znajdziesz na stronie: aids.gov.pl/pkd), w publicznych placówkach medycznych, w prywatnych laboratoriach, samodzielnie, korzystając z testu do użytku domowego, który można kupić w wybranej aptece, drogerii lub przez internet.
- Wykonuj badanie co 3 miesiące w przypadku powtarzającego się ryzyka.
- Badaj się regularnie również w kierunku kiły, rzeżączki i chlamydiozy, choćby jeżeli nie odczuwasz żadnych dolegliwości i nie masz objawów.
- Rozmawiaj ze swoimi partnerami o przeszłości seksualnej i wykonanych badaniach. jeżeli się nie testowali, zachęć ich do tego.
- Jeśli używasz substancji psychoaktywnych iniekcyjnie, porozmawiaj z terapeutą lub lekarzem, jak skutecznie zmniejszyć ryzyko zakażenia HIV, HCV i HBV.
- Stosuj farmakologiczną profilaktykę przedekspozycyjną (tabletki PrEP).
- Używaj prezerwatywy, aby zmniejszyć ryzyko nabycia zakażeń przenoszonych drogą płciową.
