Nytorgsgatan i Nytorget na Södermalm.

Nytorgsgatan to dosyć długa ulica w północno-wschodniej części sztokholmskiego Södermalm. Swoją dzisiejszą nazwę otrzymała w 1885 roku. Nytorgsgatan kiedyś nazywała się Stadsträdgårdsgatan. W 1723 roku wybuchł wielki pożar, znajdującego się tuż obok kościoła Katarzyny – tutaj o kościele Katarzyny, który pochłonął drewnianą zabudowę znajdującą się wokół niego. Po pożarze większość nowych domów zbudowano z kamienia i tylko kilka odbudowano z drewna. Jednym z drewnianych budynków był dom z numerem 5. Jest to prawdopodobnie najstarszy budynek na Nytorgsgatan i jednocześnie najmniejszy na Södermalm. Dom był kiedyś o wiele większy, ale w 1909 roku w ramach budowy nowej ulicy poniżej skarpy, dom został drastycznie zmniejszony. Domek ma 20 m2 i mieści się w nim pokój z łazienką plus aneks kuchenny. Domek jest własnością znanej pisarki Sofi Sarenbrant. Czasami na parapecie można zobaczyć ustawione książki Sofie, która domek traktuje jako swoją pracownię pisarską i podobno w środku trzyma wszystkie wydania swoich książek – też te zagraniczne. Nytorgsgatan zaczyna się narożnym budynkiem z bramą. Jest to dawny zakład pracy Dihlström. Zakład miał być instytucją opieki społecznej dla bezdomnych i bezrobotnych, ale przyjmował również osoby skazane za przestępstwa. Przeznaczony był dla 150 mężczyzn i 50 kobiet, ale niedługo ilość pensjonariuszy się podwoiła i chcąc zrobić miejsce, spiłowano nogi łóżek, tak żeby można było postawić trzypiętrowe łóżka. W 1886 roku kiedy wybudowano Mariahissen grupa mężczyzn z Dihlström została wysłana na kładkę prowadzącą do windy w celu sprawdzenia, czy…winda i trap wytrzyma. W „programie” Dihlström była chłosta, słabe jedzenie i zamykanie w ciemnicy. w tej chwili w budynku znajdują się pracownie artystyczne. Tuż obok Dihlström znajduje się zejście do Katarinavägen. Rutenbeckskagården przy Nytorgsgatan 6 został wybudowany po pożarze św. Katarzyny. Jest interesujący ze względu na to, iż jego część jest drewniana. W drugiej połowie XVIII wieku znajdowała się tu wytwórnia tytoniu i fabryka włókiennicza. Dom z numerem 11 pierwotnie powstał w 1855 roku. W 1927 roku dokonano całkowitej przebudowy budynku w stylu neorenesansowym. Narożny budynek na skrzyżowaniu Nytorgsgatan i Sandbackgatan został wybudowany w latach1884 – 1885. Ten dom wyróżnia się pięknym zwieńczeniem wieży. Jest to jeden z najpiękniejszych budynków przy Nytorgsgatan. Jedną ścianą do Nytorgsgatan przylega Katarina norra skola. Została zbudowana w 1895 roku. Jej architektem był Anders Wilhelm Bergström, który również zaprojektował znajdującą się przy Nytorget, Katarina södra folkskola. Szkoła jak na tamte czasy była bardzo nowoczesna, ponieważ miała duży basen. W latach 1890 – 1891 firma Eriksons Mekaniska Verkstad zbudowała na rogu ulic Nytorgsgatan i Kocksgatan budynek warsztatów. W fabryce tej nabrał doświadczenia zawodowego m.in. Johan Erik Erikson, jeden z najbardziej utalentowanych szwedzkich wynalazców. W późniejszych latach budynek zmieniał właścicieli. W 1902 roku właścicielem starych warsztatów był pastor kościoła metodystów. Od 1936 roku właścicielem budynku była Armia Zbawienia, a w starych warsztatach odbywały się posiedzenia AZ. Środkowa i południowa zabudowa Nytorgsgatan to budynki z lat 30 tych. Na skrzyżowaniu Bondegatan i Nytorgsgatan znajduje się interesujący budynek zbudowany w latach 1936 – 1937. Południowa część Nytorgsgatan wiosną przemienia się w deptak z ogródkami kawiarnianymi. Na końcu Nytorgsgatan znajduje się Nytorget. Kiedyś był częścią ulicy, Malmgårdsvägen. Nytorget został utworzony w XVII wieku, kiedy powstawała ówczesna zabudowa Södermalm. W XVII wieku znajdował się na placu młyn, który należał do wikariusza pobliskiego kościoła św. Katarzyny. Wokół Nytorget rozciągala się drewniana zabudowa, którą zamieszkiwali pracownicy tekstylni m.in. fabryki znajdującej się przy Nytorget. Nytorget było jednym z miejskich miejsc kaźni przestępców. Od lat 30 tych XVIII wieku na Nytorget znajdowała się remiza strażacka. Na początku XX wieku Nytorget uporządkowano i stworzono miejski park ze stawem, fontanną i placem zabaw. w tej chwili jest to popularne miejsce spotkań. Wokół znajduje się mnóstwo kawiarni i restauracji, a także małych butików. Do czasów obecnych zachowało się kilka starych, drewnianych domów, w których mieszkali pracownicy tekstylni. Najpiękniejszym jest dom z numerem 3 prawdopodobnie swój obecny wygląd zawdzięcza Matyldzie Stenius, która w 1859 roku wyremontowała dom. Ostatnim prywatnym właścicielem budynku był szewc Mareliusz, który w 1891 roku sprzedał dom miastu. Czerwony domek na skałce z numerem 9 to budynek z XVIII wieku. Dom znajdujący się na działce z numerem 13 jest pozostałością po większego obszaru mieszkalnego, jaki znajdował się w tym miejscu. Malongen to jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych w Sztokholmie budynków przemysłowych zbudowanych w II połowie XVII wieku wtedy to Daniel Young otworzył manufakturę tkalniczą. Fabryka gwałtownie się rozrosła i niedługo zatrudniała 1200 pracowników w tym dzieci z pobliskiej ochronki. W 1680 roku wzniesiono nowy budynek fabryki. W 1741 roku fabrykę przejął Johan Christian Madelung, od którego nazwiska fabrykę zaczęto nazywać „Malongen”. W 1762 roku nowi właściciele fabryki rozbudowali budynek, który uzyskał wygląd, jaki ma do dzisiaj. Pod koniec XVIII wieku w fabryce pracowało 133 pracowników, z czego 1/4 to dzieci. W 1867 roku fabrykę kupił miasto Sztokholm i w budynku fabryki utworzyło szkołę publiczną, którą trzydzieści lat później przeniesiono do nowego budynku wybudowanego tuż obok fabryki. W latach 60 tych władze miasta zadecydowały o utworzeniu w Madelung pracowni artystycznych, które mieszą się w nim do dzisiaj. Źródła: https://stockholmskallan.stockholm.se/post/18663 https://parker.stockholm/parker/nytorget/ https://www.expressen.se/leva-och-bo/hemma-hos-5/kandishem/sofie-sarenbrant-skriver-deckarna-i-stockholms-minsta-hus/