Jedne z najczęstszych pytań osób posiadających podwójne obywatelstwo dotyczą zagadnień, na jakim paszporcie podróżować do kraju? Czy warto zabierać ze sobą oba paszporty i kiedy je okazywać. W dzisiejszym artykule postaram się wyjaśnić najważniejsze kwestie wynikające z posiadania więcej niż jednego obywatelstwa a co za tym idzie – więcej niż jednego paszportu.
Co oznacza posiadanie podwójnego obywatelstwa?
Najprościej rzecz ujmując oznacza to, iż korzystamy z przywileju obywatelstwa w każdym z państw i mamy obowiązek posiadania dokumentów potwierdzających, iż tak jest. W prawie polskim status osób posiadających zarówno obywatelstwo polskie i innego państwa jednoznacznie regulują przepisy ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (Dz.U. z 2023 r. poz. 1989), której art. 3 stwierdza, że:
- Obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa ma wobec Rzeczypospolitej Polskiej takie same prawa i obowiązki jak osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie.
- Obywatel polski nie może wobec władz Rzeczypospolitej Polskiej powoływać się ze skutkiem prawnym na posiadane równocześnie obywatelstwo innego państwa i na wynikające z niego prawa i obowiązki.
Powyższe przepisy nie wykluczają możliwości posiadania przez obywatela polskiego równolegle obywatelstwa innego państwa, ale ustanawiają zasadę wyłączności i nadrzędności obywatelstwa polskiego na terenie Polski. w uproszczeniu można by stwierdzić, iż „Polak w Polsce jest tylko Polakiem”. W kontekście podróżowania oznacza to zobowiązanie polskich obywateli do posługiwania się wyłącznie polskimi dokumentami (ważnym polskim paszportem, paszportem tymczasowym lub dowodem osobistym) w czasie przekraczania granicy.
Wiele osób uważa, iż zrzekło się polskiego obywatelstwa przy nabywaniu amerykańskiego. Jest to błędne przekonanie, wyrosłe najprawdopodobniej na bazie przepisów obowiązujących w Polsce pierwszej połowie XX wieku, które zabraniały posiadania podwójnego obywatelstwa (nabycie obcego obywatelstwa powodowało utratę polskiego). Dodatkowo panuje opinia, iż utrata polskiego obywatelstwa następuje przez wypowiedzenie słów przysięgi obywatelskiej podczas ceremonii naturalizacji. Treść przysięgi w języku angielskim:
I hereby declare, on oath, that I absolutely and entirely renounce and abjure all allegiance and fidelity to any foreign prince, potentate, state, or sovereignty, of whom or which I have heretofore been a subject or citizen; that I will support and defend the Constitution and laws of the United States of America against all enemies, foreign and domestic; that I will bear true faith and allegiance to the same; […]
mówi jednak: […] przyrzekam, iż absolutnie i całkowicie wyrzekam się poddaństwa i posłuszeństwa wobec obcego monarchy, władcy, państwa lub niezależnego kraju, którego dotąd byłem poddanym lub obywatelem; iż będę wspierać i bronić Konstytucji oraz praw Stanów Zjednoczonych Ameryki przeciwko wszelkim wrogom, obcym i krajowym oraz iż dochowam im wiary i wierności. […]. Wyrzeczenie się poddaństwa to nie to samo, co zrzeczenie się obywatelstwa. Obywatele Polski, którzy po 8 stycznia 1951 roku przyjęli obywatelstwo amerykańskie w procesie naturalizacji, zgodnie z polskim prawem nie tracą polskiego obywatelstwa, o ile formalnie się go nie zrzekną za zgodą polskich władz.
W praktyce oznacza to, iż obywatelstwo amerykańskie nabyliśmy wtórnie wobec obywatelstwa polskiego oraz iż w Polsce należy posługiwać się polskim dokumentem podróży. Paszport amerykański służy nam przede wszystkim jako dokument uprawniający do powrotu do Stanów Zjednoczonych.
Przekraczanie granicy
W wyjątkowych sytuacjach, gdy podczas pobytu poza granicami RP ktoś utracił polskie dokumenty lub straciły one ważność i uzyskanie nowego polskiego dokumentu uprawniającego do przekraczania granicy nie było możliwe, obywatel polski może uzyskać zgodę na przekroczenie granicy Polski, w celu powrotu do kraju, na podstawie nieważnego już polskiego dokumentu lub choćby wtedy, gdy takiego dokumentu aktualnie w ogóle nie posiada. Należy jednak pamiętać, iż w przypadku ponownego wyjazdu z Polski osoby te nie mogą już posłużyć się ani tym nieważnym polskim dokumentem ani posiadanym równolegle paszportem innego państwa. Mają one obowiązek uzyskania nowego ważnego polskiego dokumentu. Warto również zauważyć, iż wjazd do kraju na powyższych zasadach jest dopuszczalny jedynie w ramach bezpośredniego lotu z USA do Polski. Konsekwencją dla osób wyjeżdżających z kraju może być zakaz opuszczenia Polski do czasu wyrobienia polskiego paszportu.
Podróżowanie do kraju dla osoby, która nabyła amerykańskie obywatelstwo w procesie naturalizacji jest możliwe nie dlatego, iż posiada ona wyłącznie amerykańskie obywatelstwo, ale dlatego, iż wyżej opisane zasady nie są w 100% egzekwowane. Najlepiej jest posiadać oba paszporty, regularnie je odnawiać i okazywać na żądanie funkcjonariuszy straży granicznej i pracowników linii lotniczych. Obowiązkiem pierwszych jest sprawdzenie czy możemy opuścić Polskę a drugich – czy mamy prawo wlecieć do Stanów Zjednoczonych.
Katarzyna Jankowska
od 2007 roku prowadzi Biuro Tłumaczeń PLUS, LLC w Addison, IL, pomagając Polonii w tłumaczeniach i sprawach urzędowych, szczególnie dotyczących polskiego obywatelstwa.
W Polsce tłumacz przysięgły wpisany na listę Ministra Sprawiedliwości i członek Polskiego Towarzystwa Tłumaczy Przysięgłych i Specjalistycznych (TEPIS), w USA tłumacz certyfikowany przez American Translators Association (ATA) oraz tłumacz sądowy (Administrative Office of Illinois Courts Registry No. 1007). Z wykształcenia magister Filologii Angielskiej na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, absolwentka Wydziału Prawa EWSPA w Warszawie, Wydziału Administracji Publicznej na Roosevelt University w Chicago, gdzie także ukończyła Paralegal Studies Program. Mieszka w okolicach Chicago od 1995 roku.
