Jak wynika z najnowszego badania opublikowanego w czasopiśmie Lancet Public Health, zapadalność na 17 z 34 najczęściej występujących nowotworów wzrasta wśród coraz młodszych pokoleń. Ahmedin Jemal, główny autor badania powiedział, iż jeżeli obecna tendencja się utrzyma, wzrost zachorowań na raka i zgonów wśród młodych ludzi może “zatrzymać lub choćby odwrócić postęp, jaki poczyniliśmy w zakresie ograniczenia śmiertelności z powodu raka w ciągu ostatnich dekad”.
Naukowcy przeanalizowali dane prawie 24 mln pacjentów onkologicznych, u których w latach 2000-2019 zdiagnozowano 34 rodzaje nowotworów. Co udało się ustalić naukowcom?
- Osoby urodzone w 1990 r. były od dwóch do trzech razy bardziej narażone na rozwój raka jelita cienkiego, tarczycy, nerki i trzustki niż osoby urodzone w 1955 r.
- Najbardziej drastyczny wzrost zachorowań na raka dotyczył trzustki i jelita cienkiego u osób poniżej 30. roku życia.
- Coraz więcej młodych kobiet choruje na nowotwory piersi.
- Rosnący wzrost zachorowań na raka odbytu wśród mężczyzn (szacuje się, iż 90% przypadków raka odbytu spowodowanych jest zakażeniem wirusem HPV).
- Chociaż ryzyko zachorowania na raka wzrasta, w przypadku większości nowotworów ryzyko śmierci z powodu tej choroby wśród osób młodszych jest niższe niż u starszego pokolenia. Wyjątkami są nowotwory jelita grubego, jąder i macicy, a także nowotwór wątroby.
- Wśród pokolenia X i milenialsów spadła również zachorowalność na raka płuc, krtani i płaskonabłonkowego raka przełyku.
MŁODE KOBIETY CORAZ RZADZIEJ CHORUJĄ NA RAKA SZYJKI MACICY
Jednocześnie badacze zauważyli spadek zachorowań na raka szyjki macicy wśród młodszych kobiet. HPV odpowiada za ponad 95% przypadków raka szyjki macicy oraz wysoki procent nowotworów: odbytu, penisa, gardła, nosa, krtani, pęcherza moczowego, sromu i pochwy. Potwierdzają to badania opublikowane jesienią 2021 r. przez brytyjski The Lancet, który poinformował, iż szczepionka przeciw HPV może zmniejszyć liczbę przypadków raka szyjki macicy o prawie 90 proc. Ale to nie wszystko. W krajach, które mają powszechne programy szczepień przeciw HPV, odnotowano m.in.:
- zmniejszenie częstości występowania kłykcin kończystych o 67% wśród dziewcząt w wieku 15-19 lat, o 54% wśród kobiet w wieku 20-24 lata, o 36% u mężczyzn poniżej 20 lat.
- redukcję infekcji najczęstszymi typami onkogennymi typu 16 i 18 wirusa HPV o 83% u dziewcząt w wieku 13-19 lat oraz o 66% u kobiet w wieku 20-24 lata.
DLACZEGO MŁODSZE OSOBY ZAPADAJĄ NA NOWOTWORY CZĘŚCIEJ NIŻ STARSZE POKOLENIE?
Dlaczego osoby z pokolenia X oraz milenialsi są bardziej narażone na niektóre rodzaje raka niż pokolenia ich rodziców i dziadków? Odpowiedź prawdopodobnie leży w zmianie stylu życia, a dwiema najbardziej prawdopodobnymi przyczynami są rosnący wskaźnik otyłości, spowodowany nieodpowiednią dietą bogatą w tłuszcze nasycone, czerwone mięso i żywność wysoko przetworzoną oraz siedzący tryb życia. Z otyłością powiązano dziesięć z 17 nowotworów. m.in. jelita grubego i piersi. Coraz więcej dowodów wskazuje na to, iż otyłość w dzieciństwie lub wczesnej dorosłości może zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów.
JAK ZAPOBIEGAĆ NOWOTWOROM?
Najnowsze i coraz liczniejsze dowody wskazujące, iż coraz więcej kobiet po 40. roku życia choruje na raka piersi, skłoniły amerykańską Grupę Roboczą ds. Badań Profilaktycznych do zmiany poprzednich wytycznych i obniżenia wieku, od którego wykonuje się przesiewowe badania mammograficzne (z 50 na 40 lat).
“Musimy zrozumieć, w jaki sposób lepiej badać i wykrywać nowotwory u młodszych pacjentów” – powiedziała w rozmowie z “Washington Post” Elizabeth Comen, onkolożka specjalizująca się w leczeniu raka piersi. Comen dodała, iż coraz więcej młodszych pacjentek dzięki samobadaniu samodzielnie wykrywa się u siebie raka piersi.
Eksperci wskazują, iż badania przesiewowe w kierunku nowotworów powinny obejmować młodsze pokolenia. “Zmienić musi się także nastawienie młodych ludzi, którzy, choćby gdy zauważają u siebie jakieś niepokojące objawy, ignorują je, myśląc, iż są zbyt młodzi, aby zachorować na raka” – uważa onkolożka specjalizująca się w nowotworach przewodu pokarmowego, dodając, iż wielokrotnie leczyła już pacjentów dwudziestoletnich.
Rosnąca liczba zachorowań na raka wśród młodszych pokoleń podkreśla potrzebę dalszych badań, które pozwolą ustalić przyczynę, zaplanować działania zapobiegawcze i opracować bardziej skuteczne badania przesiewowe, którą pomogą wykryć nowotwory u młodszych osób na wczesnym etapie choroby, gdy leczenie jest skuteczniejsze.
BADANIA I PROGRAMY PROFILAKTYCZNE
Badania profilaktyczne są elementem profilaktyki wtórnej, czyli takiej, która ma na celu jak najszybsze wykrycie chorób. Badania te przeprowadzane są u osób, które wydają się zdrowe, nie zgłaszają żadnych dolegliwości, żeby jak najszybciej wykryć i skutecznie leczyć potencjalną chorobę.
Programy profilaktyczne to programy rządowe, w ramach których bezpłatnie można wykonać pewne badania. Kierowane są do konkretnej grupy wiekowej, która może zostać przebadana co pewien czas. Każdy z programów ma ustaloną grupę odbiorców_czyń, a także czas, co jaki dane badanie można wykonać. Głównym celem takich programów profilaktycznych jest zmniejszenie śmiertelności na daną chorobę.
DLACZEGO WARTO SIĘ BADAĆ?
Im wcześniej wykryjemy chorobę, tym łatwiej i skuteczniej możemy ją leczyć. Nieleczone choroby z kolei mogą prowadzić do wielu groźnych powikłań, a choćby do śmierci. Dla przykładu – wykrycie raka szyjki macicy w stadium I jego rozwoju daje ponad 95% przeżywalności kolejnych 5 lat; przy wykryciu go w stadium IV wartość ta nie przekracza 10%. Dlatego tak ważne są regularne kontrole.
JAKIE CHOROBY MAJĄ SWOJE BADANIA PROFILAKTYCZNE?
Jest wiele chorób, dla których przeprowadzane są badania profilaktyczne. Można je wykonać bezpłatnie, jednak niektóre wymagają do tego skierowania otrzymanego w ramach poradni NFZ (np. w przypadku badań w ciąży). Badania te dotyczą przede wszystkim chorób nowotworowych, ale także chorób układu krążenia, cukrzycy czy chorób zakaźnych, również tych przenoszonych drogą płciową.
CZY MOGĘ BADAĆ SIĘ W DOMU?
Oczywiście! Narządy, które można i powinno się badać co miesiąc samodzielnie w domu to m.in. piersi czy jądra.
Samobadanie piersi – najlepiej kilka dni po miesiączce zacznij od oglądania piersi w lustrze z rękami luźno wzdłuż ciała, potem opartymi o biodra i później wyciągniętymi w górę. Zwróć uwagę na wszystkie asymetrie, zmiany wielkości, kolory czy struktury skóry (tzw. skórka pomarańczowa), a także zmiany w obrębie brodawek. To samo sprawdź w pozycji pochylonej. Następnie przejdź do badania manualnego – ściśnij brodawkę, sprawdzając, czy nic z niej nie wycieka.
Najpierw na stojąco, a potem w pozycji leżącej, dokładnie zbadaj całą pierś, ruchami okrężnymi lub z góry na dół, nie zapominając również o okolicy pach. Pomoże Ci znajomość swoich piersi – przy pierwszym badaniu możesz stwierdzić, iż są niesymetryczne lub mają w sobie dziwne “guzki”, jednak taka może być ich natura. Gdy je poznasz, łatwo wykryjesz nowe zmiany. Skonsultuj je z lekarzem_rką.
Samobadanie jest bardzo ważne, bo pozwala bardzo gwałtownie wykryć zmiany.
Samobadanie jąder – jądra najlepiej badaj podczas lub tuż po ciepłej kąpieli. Zacznij od ich oglądania i zwróć uwagę na asymetrie (jedno jądro może być naturalnie większe, jednak zmiana tej asymetrii powinna zaniepokoić), zmiany koloru czy opuchliznę. Następnie chwyć jądro w dłonie i przesuwaj je między palcami, aby sprawdzić jego powierzchnię i strukturę. Badanie nie powinno być bolesne. Jądra dobrze jest na początku poznać, żeby łatwiej zauważyć wszystkie nowe zmiany. Wykryte zmiany konsultuj z lekarzem_rką.
Źródła:
washingtonpost.com
pressroom.cancer.org
