To już hejt czy jeszcze krytyka? Granica między nimi bywa naprawdę cienka. Krytyka może być konstruktywna, bo pokazuje, co możemy zrobić lepiej. Czasem ktoś powie coś w formie żartu, który może nam się nie spodobać, ale jego celem nie było zranienie. Hejt natomiast to atak – on nie rozwija, tylko uderza i zostawia realny ślad.
AŻ DWIE NA TRZY „ZETKI” ZETKNĘŁY SIĘ Z HEJTEM
Z badania ,,HEJT. Istota, skala, przyczyny i konsekwencje’’ przeprowadzonego w ramach projektu #HejtOutLoveIn przez SEXEDPL i T-mobile wynika, iż co czwarta osoba w Polsce doświadczyła hejtu, a w pokoleniu Z aż dwie na trzy osoby zetknęły się z nim osobiście. To pokazuje, iż szczególnie młodzi mają styczność z hejtem na co dzień. Starsze pokolenia oceniają hejt bardziej surowo i częściej deklarują, iż reagują, kiedy go widzą, choć sami spotykają się z nim rzadziej.
Z perspektywy psychologicznej najważniejsze to powiedzieć jasno: hejt boli. I nie ma nic wspólnego z „posiadaniem własnego zdania”. To atak na drugą osobę. Dlatego tak ważne jest, żeby:
- wspierać tych, którzy stają się celem hejtu,
- reagować, kiedy jesteśmy jego świadkami,
- uczyć się rozróżniać krytykę od hejtu.
- nie udostępniać przemocowych, hejtujących treści.
Nasze – ludzkie granice są bardzo ważne i mamy prawo je wyznaczać, oraz chronić. A wsparcie, które możemy sobie nawzajem dawać, naprawdę robi robotę i potrafi zmienić rzeczywistość.
Antyprzemocowa Linia PomocyCZY TO HEJT?
Hejt może mieć wiele „twarzy” i przejawiać się na różne sposoby — wcale nie jest jednorodnym zjawiskiem. Różni się też intencją, skalą, środkami i konsekwencjami.
Uważasz, iż doświadczyłeś_aś hejtu, ale nie potrafisz znaleźć na to odpowiedniego słowa? Przygotowaliśmy słowniczek, pokazujący jak wygląda hejt i czym się różnią jego formy, oraz jak na nie reagować.
1) Otwarte wyzwiska
Czyli: bezpośrednie wyzwiska, obrażające komentarze, wulgaryzmy.
Przykład: „Jesteś głupi/głupia”, „Powinnaś zniknąć”.
Charakterystyka: zwykle natychmiastowo raniące, publiczne, łatwe do zakwalifikowania jako hejt.
Szybka reakcja: usuń/ukryj, zablokuj autora, zgłoś jeżeli łamie regulamin.
2) Ośmieszanie / ,,memowanie’’
Czyli: użycie obrazów, memów, edytowanych nagrań lub montażu w celu ośmieszenia.
Przykład: przerobione zdjęcie, filmik z wyjętymi z kontekstu wypowiedziami.
Charakterystyka: może być postrzegane „jako żart”, ale publicznie poniża osobę i odbiera jej kontrolę nad własnym wizerunkiem.
Szybka reakcja: udokumentuj sytuację, zgłoś materiały (naruszenie wizerunku/praw autorskich), poproś o usunięcie.
3) Rozpowszechnianie plotek
Czyli: celowe szerzenie nieprawdziwych informacji, oszczerstw.
Przykład: „Słyszałam, iż robi X” – fałszywa informacja udostępniana wielokrotnie.
Charakterystyka: niszczy reputację; łatwo eskaluje; może mieć konsekwencje prawne.
Szybka reakcja: zachowaj dowody, wezwij autora do sprostowania, rozważ porady prawne jeżeli szkoda jest poważna.
4) Podszywanie się
Czyli: tworzenie konta udającego inną osobę lub wysyłanie wiadomości w jej imieniu.
Przykład: fałszywe konto „ty” wysyła obraźliwe wiadomości.
Charakterystyka: może być użyte do manipulacji, kompromitacji, prowokacji.
Szybka reakcja: zgłoś fałszywe konto platformie, poinformuj obserwatorów, zabezpiecz swoje konta.
5) Outing / doxxing
Czyli: publikowanie prywatnych informacji (adres, zdjęcia prywatne, dane rodzinne) bez zgody.
Przykład: ktoś wrzuca adres domowy lub prywatne zdjęcia.
Charakterystyka: poważne zagrożenie bezpieczeństwa, psychiczne i fizyczne.
Szybka reakcja: natychmiast archiwizuj, zgłaszaj do platformy, policji; skontaktuj się z prawnikiem/organami.
6) Stalking / nękanie
Czyli: uporczywe próby kontaktu, ciągłe tagowanie, wysyłanie wiadomości.
Przykład: ktoś codziennie wysyła obraźliwe DM’y i tworzy wiele kont, by omijać blokady.
Charakterystyka: długotrwałe, narastające; powoduje silny stres i poczucie zagrożenia.
Szybka reakcja: dokumentuj, zgłaszaj policji, zachowaj dowody, ogranicz zasięg (ustawienia prywatności).
7) Trolling
Czyli: prowokacja mająca na celu wywołanie silnej reakcji emocjonalnej.
Przykład: prowokacyjne wpisy w celu „nakręcenia” kłótni.
Charakterystyka: często motywowane chęcią uwagi, eskaluje, gdy ofiara reaguje.
Szybka reakcja: ignorować lub krótkie odcięcie tematu; moderation.
8) Zorganizowane ataki
Czyli: koordynowana, masowa akcja wielu kont przeciwko jednej osobie.
Przykład: nagły napływ obraźliwych komentarzy od wielu niepowiązanych kont.
Charakterystyka: przytłaczająca, utrudnia moderację i reagowanie.
Szybka reakcja: zgłoszenia hurtowe do platformy, tymczasowe ograniczenia komentarzy, wsparcie społecznościowe.
9) Gaslighting
Czyli: subtelne, zawoalowane komentarze podważające, umniejszające, manipulujące.
Przykład: „No ale przecież to tylko żart, nie bądź przewrażliwiony/na”.
Charakterystyka: trudne do uchwycenia, często bagatelizowane, długofalowo wykańczające emocjonalnie.
Szybka reakcja: wyjaśnić granice, poprosić o konkret (konfrontacja prywatna lub moderacja).
10) Mowa nienawiści i groźby
Czyli: ataki na podstawie cech chronionych (pochodzenie, orientacja, wyznanie); groźby przemocy.
Przykład: „Powinniście zniknąć z tego kraju” lub „Zabiję cię”.
Charakterystyka: bardzo poważne, często łamią prawo, wymagają natychmiastowej reakcji.
Szybka reakcja: zgłoszenie do platformy i organów ścigania; zabezpieczenie dowodów.
11) Manipulacja multimedialna (deepfake)
Czyli: tworzenie zmanipulowanych audio/wideo użytych przeciwko osobie.
Przykład: sfałszowane nagranie sugerujące kompromitujące zachowanie.
Charakterystyka: trudne do obrony, może wprowadzić ogromne szkody.
Szybka reakcja: natychmiast archiwizuj oryginały, zgłoś, poproś specjalistów o analizę.
SKĄD BIERZE SIĘ HEJT?
Dlaczego adekwatnie hejtujemy? Warto wiedzieć, iż hejt nie pojawia się znikąd, a zwykle ma swoje psychologiczne podłoże. Z perspektywy psychologii społecznej, można wskazać kilka mechanizmów, które najczęściej za nim stoją i które napędzają to zjawisko:
- Anonimowość — w sieci łatwiej powiedzieć coś raniącego, bo nie widzimy reakcji drugiej osoby. Brak bezpośrednich konsekwencji osłabia naturalne hamulce, które mamy w kontaktach „twarzą w twarz”.
- Potrzeba przynależności — czasem hejt pełni funkcję „spoiwa” grupy — osoby przyłączają się do atakowania kogoś, żeby poczuć się częścią większej całości. To mechanizm dobrze opisany w psychologii społecznej — presja grupy i chęć bycia „po adekwatnej stronie”.
- Własne doświadczenia — z analiz nad przemocą, co już wiemy, to fakt, iż ofiara, może sama stać się sprawcą przemocy. Nie musi, ale może tak być. Podobnie jest w sieci, tzn. ktoś, kto doświadczył hejtu, może później łatwiej go powielać, odreagowując w ten sposób własne emocje, czy doświadczenia.
- Regulacja emocji — hejt bywa „wentylem” dla złości, frustracji czy poczucia niesprawiedliwości. Zamiast szukać konstruktywnych sposobów na poradzenie sobie z emocjami, część osób kieruje je na innych.
- Niska samoocena i porównania — media społecznościowe sprzyjają porównywaniu się. jeżeli ktoś czuje się gorzej, wyśmianie albo zaatakowanie innej osoby może na chwilę wpłynąć na poprawę własnego samopoczucia.
Zrozumienie tych mechanizmów nie usprawiedliwia hejtu, ale pozwala lepiej go rozumieć i zauważyć, iż hejt tak naprawdę nie jest opowieścią o tym, kto jest hejtowany, a tym, kto hejtuje. To pierwszy krok, żeby skuteczniej na niego reagować i być może przerwać to błędne koło.
