Kierowca autobusu wysadził 80-letnią kobietę, która nie zapłaciła za bilet. Odpowiedziała zaledwie kilkoma słowami.
Zimne popołudniowe powietrze wciskało się przez każdą szparę starego autobusu, który wlókł się po szarych, mokrych ulicach miasta. Na zewnątrz śnieg padał powoli, przykrywając dachy i drzewa ciężką, białą kołdrą. W środku unosił się zapach diesla i zmęczenia, typowy dla komunikacji miejskiej. Kierowca, pan Jan, od lat jeździł tą samą trasą, przewoził tych samych pasażerów, czuł, iż każdy dzień jest taki sam.
Tego dnia autobus był prawie pusty. Dziewczyna w słuchawkach wpatrywała się przez okno, starszy pan w wytartym garniturze czytał gazetę, kobieta z siatkami pełnymi zakupów i, tuż przy tylnych drzwiach, maleńka babcia w wytartym płaszczu, z siwymi włosami, zgarbiona, trzymająca kurczowo płócienną torbę – taką, jakich już tylko starsi ludzie używają.
Jan zauważył ją na przystanku przy targu. Wsiadła powoli, ze wzrokiem utkwionym w podłogę. Nie miała biletu. Od razu to wiedział – znał wszystkich, którzy płacili, i tych, którzy udawali, iż nie rozumieją. Ale tym razem coś w niej go poruszyło. Może to, jak mocno trzymała się poręczy, jakby autobus był jedyną rzeczą, która ją jeszcze trzymała na nogach.
—Proszę pani, nie ma pani biletu. Musi pani wysiąść — powiedział, próbując brzmieć stanowczo, ale głos wyszedł ostrzejszy, niż zamierzał.
Babcia nie odpowiedziała. Tylko przycisnęła torbę i patrzyła w ziemię, jakby nie słyszała lub nie chciała zrozumieć. Jana przeszyła fala irytacji. Miał dość ludzi, którzy myśleli, iż mogą jeździć za darmo, jakby to był jego obowiązek.
—Wysiadamy! — warknął głośniej. — To nie dom starców!
W autobusie zapanowała cisza. Dziewczyna oderwała wzrok od okna. Mężczyzna z gazetą opuścił dziennik i zmarszczył brwi. Nikt nie odezwał się, nikt nie ruszył palcem. Wszyscy udawali, iż to nie ich sprawa.
Babcia zaczęła iść w stronę wyjścia. Każdy krok wydawał się ją kosztować podwójny wysiłek. Gdy stanęła na ostatnim stopniu, odwróciła się i spojrzała na Jana. Jej zmęczone, ale jasne oczy wbiły się w niego.
—Kiedyś rodziłam takich jak ty. Z miłością. A teraz choćby nie pozwalają mi usiąść — szepnęła tak cicho, iż ledwo ją słychać było, ale z taką godnością, iż zdawało się, iż wypełniła cały autobus.
Zeszła, a śnieg otulił ją natychmiast. Oddalała się powoli, ginąc w wieczornej mgle.
Autobus stał bez ruchu przez kilka sekund. Jan poczuł, iż wszyscy na niego patrzą, choć nikt nic nie powiedział. Mężczyzna z gazetą wstał pierwszy i wysiadł w milczeniu. Dziewczyna poszła za nim, ocierając łzy. Jeden po drugim pasażerowie opuszczali autobus, zostawiając bilety na siedzeniach, jakby już nie miały znaczenia.
W kilka minut pojazd opustoszał. Został tylko Jan za kierownicą, z tamtymi słowami dudniącymi w głowie. *„Rodziłam takich jak ty. Z miłością”*. Nie mógł ruszyć się przez długą chwilę. Na zewnątrz śnieg padał dalej.
Tej nocy Jan nie mógł spać. Przewracał się w łóżku, przypominając sobie oczy babci, jej zmęczony głos, palący wstyd. Dlaczego tak do niego przemówiła? Dlaczego ją wysadził? Co go kosztowałoby pozwolić jej usiąść, zawieźć tam, gdzie chciała? Myślał o swojej matce, ciotkach, starszych kobietach, które opiekowały się nim w dzieciństwie. Tak teraz traktował czyjeś babcie?
Dni mijały, ale niepokój nie ustępował. Gdy widział starszą osobę na przystanku, coś ściskało go w piersi. Zaczął zwracać większą uwagę, zatrzymywał się na dłużej, pomagał wsiadać. Czasem dyskretnie opłacał bilety tym, którzy nie mieli. Ale tamtej babci w wytartym płaszczu już nie spotkał.
Po tygodniu, kończąc zmianę, zobaczył znajomą postać na przystanku przy starym targu: drobna, zgarbiona, z tą samą płócienną torbą. Serce zabiło mu mocniej. Zatrzymał autobus i wybiegł na zewnątrz.
—Babciu… — powiedział, a głos mu drżał. — Przepraszam. Tamtego dnia… zachowałem się podle. Nie miałem prawa.
Babcia spojrzała na niego i przez chwilę Jan bał się, iż go odtrąci. Ale ona tylko się uśmiechnęła, delikatnie, bez cienia urazy.
—Życie, synu, każdego czegoś uczy. Ważne, żeby słuchać. A ty… usłyszałeś.
Jan poczuł, jak nogi stają się miękkie. Pomógł jej wejść i posadził na przednim siedzeniu. Po drodze poczęstował ją herbatą z termosu, jechali w ciszy. Ciepłej, innej. Jakby autobus po raz pierwszy od lat stał się bezpiecznym miejscem dla nich obojga.
Od tamtego dnia Jan zawsze miał przy sobie kilka monet i dodatkowe bilety. Na wypadek, gdyby któraś babcia, dziadek lub dziecko bez pieniędzy chciało wsiąść. Czasem wystarczył uśmiech, dobre słowo. Powoli pasażerowie zauważyli zmianę. W autobusie zrobiło się lżej, cieplej, bardziej po ludzku.
Wiosna przyszła nagle. Śnieg stopniał, a na przystankach pojawiły się bukieciku przebiśniegów, sprzedawane przez babcie w celofanie. Jan nauczył się je rozpoznawać, witać je po imieniu, pomagać wsiadać i wysiadać. Stał się częścią ich życia – nie tylko kierowcą, ale przyjacielem, wnukiem z wyboru.
Ale tamtej babci już nie zobaczył. Szukał jej na przystankach, pytał o nią. Ktoś powiedział mu, iż mieszkała koło cmentarza, za mostem. W niedzielę, w dzień wolny, poszedł jej szukać. Chodził między grobami, wypytując o nią. W końcu znalazł: prosty, drewniany krzyż z oprawionym zdjęciem. Te same oczy, ten sam uśmiech.
Jan stał tam długo, w milczeniu. Poczuł, jak coś w nim się układa, jakby wreszcie mógł sobie wybaczyć. Zostawił bukiet przebiśniegów i odszedł.
Następnego ranka, wchodząc do autobusu, położył na przednim siedzeniu mały wiązOd tamtej pory na przednim siedzeniu zawsze leżał bukiet świeżych kwiatów, a Jan jechał przez miasto z cichą nadzieją, iż gdzieś tam, wśród mijanych twarzy, ktoś inny także nauczył się słuchać.
