Zimowy wieczór wciskał się przez każdą szczelinę starego autobusu, który wlókł się po ośnieżonych ulicach Krakowa. Na zewnątrz płatki śniegu tańczyły powoli, przykrywając dachy i drzewa białym puchem. W środku unosił się zapach diesla i zmęczenia, tak charakterystyczny dla miejskiej komunikacji. Kierowca, pan Stanisław, od lat pokonywał tę samą trasę, widywał tych samych pasażerów, czując, jak dni zlewają się w monotonną całość.
Tego popołudnia autobus był prawie pusty. Dziewczyna w słuchawkach wtulona w okno, starszy pan w wytartym garniturze czytający gazetę, kobieta z siatkami pełnymi zakupów i przy tylnych drzwiach – drobna staruszka o siwych włosach, zgarbiona, owinięta w wytarty płaszcz. Kurczowo trzymała lnianą torbę na zakupy, jaką nosi już tylko starsze pokolenie.
Stanisław zauważył ją, gdy wsiadała na przystanku pod Starym Kleparzem. Nie miała biletu. Wiedział to od razu, bo znał wszystkich, którzy płacili, i tych, którzy udawali, iż nie rozumieją. Ale tym razem coś w sposobie, w jaki babcia trzymała się poręczy, jakby autobus był jedyną rzeczą, która ją jeszcze podtrzymuje, zirytowało go bardziej niż zwykle.
— Proszę pani, nie ma pani biletu. Proszę wysiąść — powiedział, starając się brzmieć stanowczo, choć głos wyszedł mu ostrzejszy, niż zamierzał.
Staruszka nie odpowiedziała. Tylko mocniej ścisnęła torbę i patrzyła w podłogę, jakby nie słyszała lub nie chciała zrozumieć. Stanisław poczuł ukłucie zniecierpliwienia. Miał już dość ludzi, którzy myśleli, iż mogą jeździć za darmo, jakby to on był odwołany do wożenia ich wszystkich.
— Mówię, żeby pani wysiadła! — powtórzył głośniej. — To nie dom opieki!
W autobusie zapadła cisza. Dziewczyna oderwała wzrok od okna. Mężczyzna z gazetą opuścił dziennik i zmarszczył brwi. Nikt nie odezwał się, nikt nie ruszył palcem. Wszyscy udawali, iż to nie ich sprawa.
Staruszka powoli podeszła do drzwi. Każdy krok zdawał się ją kosztować podwójny wysiłek. Gdy stanęła na ostatnim stopniu, odwróciła się i spojrzała na kierowcę. Jej zmęczone, ale stanowcze oczy wbiły się w oczy Stanisława.
— Kiedyś rodziłam takich jak ty. Z miłością. A teraz choćby nie pozwalają mi usiąść — szepnęła ledwie słyszalnie, ale z godnością, która wypełniła cały autobus.
Potem wysiadła, a śnieg natychmiast otulił jej postać. Z wolna oddalała się, ginąc w wieczornej mgle.
Autobus stał nieruchomo przez kilka sekund. Stanisław czuł na sobie ciężar spojrzeń, choć nikt nic nie powiedział. Jako pierwszy wstał mężczyzna z gazetą i wysiadł bez słowa. Dziewczyna poszła za nim, ocierając łzy. Po kolei pozostali pasażerowie wstawali i wychodzili, zostawiając bilety na siedzeniach, jakby to już nie miało znaczenia.
W kilka minut autobus opustoszał. Został tylko Stanisław za kierownicą, z echem tych słów dudniącym mu w głowie. „Rodziłam takich jak ty. Z miłością.” Nie mógł ruszyć się przez dłuższą chwilę. Na zewnątrz śnieg nadąż padał.
Tej nocy Stanisław nie zmrużył oka. Przewracał się na łóżku, widząc przed sobą oczy staruszki, słysząc jej zmęczony głos, czując palący wstyd. Dlaczego tak do niego przemówiła? Dlaczego ją wysadził? Co go kosztowało, żeby pozwolić jej usiąść, zawieźć do celu? Myślał o swojej matce, o ciotkach, o starszych kobietach, które opiekowały się nim w dzieciństwie. Tak teraz traktował czyjeś babcie?
Minęły dni, ale niepokój nie opuszczał go. Za każdym razem, gdy widział starszą osobę na przystanku, coś ściskało go w piersi. Zaczął zwracać większą uwagę, zatrzymywał się na moment dłużej, pomagał wsiadać. Czasem dyskretnie płacił za bilety tych, którzy nie mieli. Ale tamtej staruszki w wytartym płaszczu już nie spotkał.
Po tygodniu, kończąc zmianę, Stanisław dostrzegł znajomą postać na przystanku koło Starego Kleparza – drobną, przygarbioną, z tą samą lnianą torbą. Serce zabiło mu mocniej. Zatrzymał autobus i wybiegł.
— Babciu… — powiedział drżącym głosem. — Przepraszam. Tego dnia… zachowałem się źle. Nie miałem prawa.
Staruszka spojrzała na niego i przez chwilę Stanisław bał się, iż go odtrąci. Ale ona tylko uśmiechnęła się łagodnie, bez cienia urazy.
— Synku, życie nas wszystkich czegoś uczy. Ważne, żeby umieć słuchać. A ty… usłyszałeś.
Stanisław poczuł, jak słabną mu nogi. Pomógł staruszce wsiąść i posadził ją na przednim siedzeniu. W drodze poczęstował ją herbatą z termosu, jechali w milczeniu. Ciepłym, innym. Jakby autobus po raz pierwszy od lat stał się bezpiecznym miejscem dla nich obojga.
Od tamtego dnia Stanisław zawsze nosił w kieszeni kilka dodatkowych biletów i monet. Na wypadek, gdyby jakaś babcia, dziadek czy dziecko bez pieniędzy chcieli wsiąść. Czasem wystarczył uśmiech czy dobre słowo. Z czasem pasażerowie zaczęli zauważać zmianę. Atmosfera w autobusie stała się lżejsza, bardziej ludzka.
Wiosna nadeszła niespodziewanie. Śnieg stopniał, a na przystankach pojawiły się bukieciki przebiśniegów, które staruszki sprzedawały owinięte w celofan. Stanisław nauczył się je rozpoznawać, witać je po imieniu, pomagać wsiadać i wysiadać. Stał się częścią ich życia – nie tylko kierowcą, ale przyjacielem, adoptowanym wnukiem.
Ale tamtej staruszki w wytartym płaszczu już nie zobaczył. Szukał jej na przystankach, wypytywał. Ktoś powiedział mu, iż mieszkała koło cmentarza, za mostem. W wolne niedzielne popołudnie poszedł tam. Chodził wśród grobów, czytając napisy, pytając grabarzy. Wreszcie znalazł – skromny drewniany krzyż z oprawioną fotografią. Te same oczy, ten sam uśmiech.
Stanisław stał tak przez dłuższą chwilę w milczeniu. Poczuł, jak coś w nim się układa, jakby wreszcie mógł sobie wybaczyć. Zostawił na grobie bukiecik przebiśniegów i odszedł.
Następnego ranka, wsiadając do autobusu, położył na przednim siedzeniuStanisław przez resztę swego życia nigdy nie zapomniał tej lekcji, a jego autobus stał się dla wielu małym światem, w którym każdy, choćby najskromniejszy pasażer, zasługiwał na szacunek i dobre słowo.
