Kierowca autobusu wyrzucił osiemdziesięcioletnią kobietę, która nie zapłaciła za bilet. Odpowiedziała mu tylko kilkoma cichymi słowami.
Chłodne popołudniowe powietrze wdzierało się przez każdą szczelinę starego autobusu, który wlókł się po mokrych, szarych ulicach miasta. Na zewnątrz powoli padał śnieg, przykrywając dachy i drzewa ciężką, białą warstwą. W środku unosił się zapach diesla i zmęczenia, charakterystyczny dla komunikacji miejskiej. Kierowca, pan Janusz, od lat pokonywał tę samą trasę, widywał tych samych pasażerów i czuł, iż każdy dzień jest taki sam.
Tego popołudnia w autobusie było mało ludzi. Dziewczyna w słuchawkach wpatrywała się przez okno, starszy pan w szarym garniturze czytał gazetę, kobieta z siatkami zakupów i, tuż przy tylnych drzwiach, staruszka z siwymi włosami, zgarbiona, owinięta w wytarty płaszcz. Ściskała w ręce płócienną torbę, taką, jaką noszą tylko najstarsi.
Janusz zauważył ją, gdy wsiadała na przystanku przy targowisku. Szła powoli, ze spuszczonym wzrokiem. Nie miała biletu. Wiedział to od razu, bo znał wszystkich, którzy płacili, i tych, którzy udawali, iż nie rozumieją. Ale tym razem coś w sposobie, w jaki babcia trzymała się poręczy, jakby autobus był jedyną rzeczą, która utrzymywała ją na nogach, zirytowało go bardziej niż zwykle.
—Proszę pani, nie ma pani biletu. Proszę wysiąść — powiedział, starając się brzmieć stanowczo, choć głos wyszedł mu ostrzejszy, niż zamierzał.
Staruszka nie odpowiedziała. Tylko mocniej ścisnęła torbę i spojrzała w podłogę, jakby nie słyszała lub nie chciała zrozumieć. Janusz poczuł ukłucie zniecierpliwienia. Miał dość ludzi, którzy myśleli, iż mogą jeździć za darmo, jakby on miał obowiązek ich wozić.
—Proszę wysiąść! — powtórzył głośniej. — To nie dom opieki!
W autobusie zapadła cisza. Dziewczyna oderwała wzrok od okna. Mężczyzna z gazetą uniósł głowę i zmarszczył brwi. Nikt nic nie powiedział, nikt nie drgnął. Wszyscy udawali, iż to ich nie dotyczy.
Babcia powoli ruszyła w stronę drzwi. Każdy krok wydawał się ją kosztować podwójny wysiłek. Gdy stanęła na ostatnim stopniu, odwróciła się i spojrzała na kierowcę. Jej zmęczone, ale twarde oczy wbiły się w oczy Janusza.
—Rodziłam kiedyś takich jak ty. Z miłością. A teraz choćby nie pozwalacie mi usiąść — szepnęła, ledwo słyszalnie, ale z godnością, która wypełniła cały autobus.
Potem wysiadła, a śnieg otulił ją natychmiast. Odszła powoli, niknąc w wieczornej mgle.
Autobus stał nieruchomo przez kilka chwil. Janusz czuł na sobie spojrzenia pasażerów, choć nikt nie odezwał się ani słowem. Mężczyzna z gazetą pierwszy wstał i wysiadł w milczeniu. Dziewczyna poszła za nim, ocierając łzy. Jeden po drugim, pozostali pasażerowie wstawali i wychodzili, zostawiając bilety na siedzeniach, jakby już nie miały znaczenia.
W ciągu kilku minut autobus opustoszał. Został tylko Janusz, siedząc za kierownicą, z echem tych słów dźwięczącym mu w głowie: „Rodziłam takich jak ty. Z miłością.” Nie mógł się ruszyć przez długą chwilę. Na zewnątrz śnieg wciąż padał.
Tej nocy Janusz nie mógł zasnąć. Przewracał się w łóżku, przypominając sobie oczy staruszki, jej zmęczony głos, wstyd, który palił go od środka. Dlaczego tak do niego przemówiła? Dlaczego ją wysadził? Co go kosztowało, żeby pozwolić jej usiąść, zawieźć do celu? Pomyślał o swojej matce, o ciotkach, o starszych kobietach, które opiekowały się nim w dzieciństwie. Czy tak teraz traktował babcie innych?
Dni mijały, ale niepokój nie ustępował. Za każdym razem, gdy widział starszą osobę na przystanku, czuł ukłucie w sercu. Zaczął zwracać większą uwagę, zatrzymywał się na chwilę dłużej, pomagał wsiadać. Czasem dyskretnie płacił za bilety tych, którzy nie mieli pieniędzy. Ale nigdy więcej nie spotkał tej staruszki w wytartym płaszczu.
Tydzień później, kończąc zmianę, Janusz zobaczył znajomą postać na przystanku przy starym targu: niską, zgarbioną, z tą samą płócienną torbą. Serce podskoczyło mu w piersi. Zatrzymał autobus i wysiadł, biegnąc do niej.
—Babciu… — powiedział, drżącym głosem. — Przepraszam. Tamtego dnia… źle się zachowałem. Nie miałem prawa.
Staruszka spojrzała na niego, a przez chwilę Janusz bał się, iż go odtrąci. ale ona tylko się uśmiechnęła, delikatnie, bez urazy.
—Życie, synku, uczy nas wszystkich. Ważne, żeby słuchać. A ty… wysłuchałeś.
Janusz poczuł, jak nogi stają się jak z waty. Pomógł babci wejść do autobusu i posadził ją na przednim siedzeniu. W drodze poczęstował ją gorącą herbatą z termosu, a oni jechali w ciszy. Ciepłej, innej. Jakby autobus po raz pierwszy od lat był bezpiecznym miejscem dla nich obojga.
Od tamtego dnia Janusz zawsze nosił w kieszeni kilka monet i dodatkowe bilety. Na wypadek, gdyby jakaś babcia, dziadek lub dziecko bez pieniędzy chciało wsiąść. Czasem wystarczył uśmiech lub dobre słowo. Stopniowo pasażerowie zaczęli zauważać zmianę. Atmosfera w autobusie stała się lżejsza, bardziej ludzka.
Wiosna nadeszła nagle. Śnieg stopniał, a na przystankach pojawiły się bukiety przebiśniegów, które starsze kobiety sprzedawały w celofanie. Janusz nauczył się je rozpoznawać, witał je po imieniu, pomagał wsiadać i wysiadać. Stał się częścią ich życia — nie tylko kierowcą, ale przyjacielem, wnukiem z wyboru.
Lecz nigdy więcej nie zobaczył już tej babci w wytartym płaszczu. Szukał jej na przystankach, pytał o nią. Ktoś powiedział mu, iż mieszkała koło cmentarza, za mostem. Pewnej niedzieli, w dzień wolny, poszedł ją odnaleźć. Szedł między grobami, czytając nazwiska, pytając opiekunów. W końcu znalazł: prosty, drewniany krzyż z oprawionym zdjęciem. Te same oczy, tenJanusz ukląkł przy grobie, przesunął palcami po fotografi, i obiecał w duchu, iż już nigdy nie przejedzie obojętnie obok żadnej staruszki czekającej na przystanku.
