Kultura Japonii opiera się na takich elementach jak japońskie zwyczaje i zasady etykiety, które dla obcokrajowców mogą być zaskakujące. Od ceremonii parzenia herbaty po brak napiwków – codzienne gesty i tradycje kryją w sobie symbolikę, której warto się nauczyć przed podróżą
Ceremonia parzenia herbaty
Ceremonia picia herbaty to powszechnie znany japoński zwyczaj. Wbrew pozorom nie zaczyna się ona wewnątrz budynku. Goście, wspólnie z gospodarzem, rozpoczynają rytuał od spaceru po ogrodzie, kontemplując naturę i wyciszając umysł. Ten etap ma na celu wprowadzenie uczestników w stan spokoju i odprężenia – symbolizuje duchowe oczyszczenie przed wejściem do herbaciarni. Następnie, zgodnie z ustalonym przez gospodarza porządkiem, goście wchodzą do specjalnie przygotowanego pomieszczenia, przeznaczonego wyłącznie do ceremonii herbacianej. Kolejny etap to uczta kaiseki – wielodaniowy, harmonijnie skomponowany posiłek, który obejmuje m.in. ryż, zupę, ryby oraz warzywa. Do dań serwuje się często sake, a całość zwieńczają tradycyjne japońskie słodycze wagashi. Po zakończonym posiłku gospodarz przystępuje do przygotowania herbaty. Z dbałością przeciera naczynia jedwabną tkaniną, po czym wsypuje sproszkowaną matchę do specjalnych czarek. Następnie zalewa ją gorącą wodą i energicznie miesza bambusową trzepaczką – chasen – aż do uzyskania gładkiej, spienionej konsystencji. W zależności od rodzaju użytej matchy, herbatę podaje się na dwa sposoby. Gęsta herbata (koicha) serwowana jest tradycyjnie w jednej czarce, którą goście podają sobie kolejno, pijąc z niej w ustalonej liczbie łyków – gest ten symbolizuje wspólnotę i jedność. Rzadsza wersja (usucha) przygotowywana jest osobno dla wszystkich uczestnika, co sprawia, iż doświadczenie to ma bardziej osobisty charakter.
Kimona
Kimono to jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli Japonii. Noszone było zarówno przez mężczyzn, jak i przez kobiety. Choć w tej chwili nosi się je wyłącznie na specjalne okazje, takie jak ceremonie parzenia herbaty czy wesela, to dawniej stanowiło ono nieodłączną część codzienności. Styl i barwa kimona zależą od okazji, wieku oraz sytuacji rodzinnej osoby, która je nosi. Tradycyjne kimona szyje się manualnie a materiały, z których są wyszywane, często ozdabia się manualnie. Z upływem lat wykształciło się coraz więcej rodzajów tkanin, kolorów czy wzorów na kimonach. Współczesne kimona często łączą tradycję z nowoczesnym wzornictwem, zyskując uznanie nie tylko w Japonii, ale również na całym świecie. W muzeach, pokazach mody czy sesjach fotograficznych stanowią niepowtarzalny symbol japońskiej estetyki. Istnieją również różne typy kimona, takie jak furisode (dla niezamężnych kobiet), tomesode (dla mężatek) czy yukata – lekkie, bawełniane kimono noszone latem. Każdy z nich ma swoje unikalne cechy, co czyni kimono niezwykle bogatym elementem dziedzictwa kulturowego Japonii.
Pokłon jako forma powitania i szacunku
Japoński pokłon (ojigi) to znany japoński zwyczaj. Jest on jednym z najważniejszych gestów w Kraju Kwitnącej Wiśni. Stosuje się go nie tylko w sytuacjach biznesowych, ale także w życiu codziennym. Może wyrażać wdzięczność, prośbę, powitanie, pożegnanie, a przede wszystkim podkreślać okazywany szacunek wobec drugiej osoby. Ukazuje również panującą w grupie hierarchię. Czas trwania i głębokość pokłonu zależą od stopnia okazywanego szacunku oraz pozycji osoby, wobec której wykonuje się ten gest. Im dłuższy i głębszy ukłon, tym większy szacunek okazuje się danej osobie. Pokłonów używa się także podczas oddawania czci postaciom religijnym. Powszechnie przyjmuje się trzy poziomy ukłonu:
- 15° – lekki ukłon używany przy codziennym powitaniu, np. w sklepie czy pracy.
- 30° – bardziej formalny pokłon używany np. w kontaktach biznesowych lub urzędowych.
- 45° – głęboki ukłon wyrażający najwyższy szacunek lub przeprosiny.
Zwyczaj dawania napiwków… nie istnieje
W Polsce zwyczaj dawania napiwków jest dość powszechny. Wyraża on wdzięczność za dobrze wykonaną usługę i ma wynagrodzić poświęcony nam czas. W Japonii ludzie zwykle nie dają napiwków, ponieważ nie jest to normą kulturową i może zostać negatywnie odebrane. Gdybyśmy spróbowali zaoferować napiwek Japończykom, prawdopodobnie by go zwrócili, myśląc, iż zapomnieliśmy zabrać reszty.
W Japonii traktuje się wysoki standard obsługi jako normę i obowiązek, dlatego nie oczekuje się za niego dodatkowego wynagrodzenia. Napiwki nie tylko nie są powszechnie praktykowane – mogą być wręcz odebrane jako obraźliwe. Zamiast tego, jeżeli chcemy wyrazić swoją wdzięczność, możemy podarować drobny upominek lub pochwalić personel. Nie jest to jednak w żadnym wypadku wymagane.
