Hajnówka, czyli brama do Puszczy Białowieskiej

Hajnówka to niepozorne miasto na skraju ogromnej Puszczy Białowieskiej, które przy bliższym poznaniu zaskakuje mnogością i różnorodnością turystycznych atrakcji. To nie tylko doskonały punkt wypadowy w wiele ciekawych miejsc południowego Podlasia, ale turystyczna perełka sama w sobie. W Hajnówce obok siebie żyją Polacy i Białorusini – wspólnie chodzą do cerkwi, mają zbliżoną kuchnię i tradycje. Będąc w Hajnówce choćby na weekend, można je poznać i jednocześnie rozsmakować się w regionalnych produktach, których próżno szukać w innych częściach Polski.

Podlasie od najpiękniejszej strony

Wielu turystów zmierzających do Białowieży, z pośpiechu lub niewiedzy omija Hajnówkę. Naszym zdaniem to duży błąd! Sami, będąc już kilkukrotnie w rejonie Białowieskiego Parku Narodowego, zatrzymujemy się zwykle właśnie w Hajnówce i traktujemy ją jako bazę wypadową. Jest taniej, wygodniej i blisko do podlaskich atrakcji w każdym kierunku – nie tylko do lasu i rezerwatu żubrów.

Ale i sama Hajnówka to ciekawe, kompaktowe miasto. Spośród 20 tysięcy mieszkańców aż 1/4 to Białorusini! Działa tu ośrodek kulturowy, a białoruski jest oficjalnym językiem pomocniczym. Bez problemu usłyszymy go na ulicy czy w knajpie – zresztą tam prędzej zamówimy tradycyjne danie białoruskiej kuchni niż pospolitego schabowego czy fast-foodowego hambuksa. Bo Hajnówka ma swoje produkty regionalne – choćby wywodzące się jeszcze z czasów carskich ciasto Marcinek czy – nieco młodszy – browar Markowy. A iż jedno z nas jest zagorzałym wielbicielem piwa – przetestowałem dla Was wszystkie rodzaje i mogę uczciwie polecić!

Hajnówka – dalej już tylko Białoruś

…no, prawie. Po drodze pozostało Białowieża, ale w porównaniu do Hajnówki to niewielka wieś. Do Białowieży i otaczającego ją parku narodowego jeszcze dojdziemy. Tymczasem zapraszamy Was na praktyczny przewodnik po atrakcjach Hajnówki i okolic – udowodnimy, iż warto przyjechać w te strony o każdej porze roku!

Spis treści:

Kolejka wąskotorowa do Puszczy Białowieskiej

Dzisiejsza turystyczna, linia wąskotorowej kolejki leśnej powstała pierwotnie w celach przemysłowych – jak wiele tego typu inwestycji XX wieku. W Puszczy Białowieskiej wybudowali ją Niemcy w trakcie trwania I wojny światowej, wykorzystując pracę jeńców wojennych. Wywóz drewna w kolejnych latach osiągnął ogromną skalę – sieć leśnych kolejek w tym rejonie sięgnęła 360 kilometrów! Część torowisk była tymczasowa – po wyczerpaniu się surowca linię przekładano w inne części puszczy.

W niepodległej Polsce leśna kolej wciąż służyła przewozom drewna – jednak już w mniejszej ilości. Przemysłową eksploatację oficjalnie zamknięto w 1991 roku. Niedługo po tym przerobiono tabor i infrastrukturę pod cele turystyczne.

Pociągiem przez środek puszczy

Oczywiście, z dawnej, rozległej sieci pozostał jedynie „ogryzek” – współcześnie pociągi kursują na 12-kilometrowym odcinku Hajnówka – Topiło oraz na krótszej o połowę trasie do Postołowa. Przejazdy są możliwe cały rok, jednak regularnie kolejka kursuje tylko w okresie wiosenno-letnim. Więcej informacji znajdziecie na tej stronie.

Nawet jeżeli nie planujecie przejechać się do Topiła, warto wpaść na początkową stację w Hajnówce, we wschodniej części miasta. Znajduje się tam niewielkie muzeum kolejnictwa i spory teren rekreacyjny, połączony z przyrodniczą wystawą.

Sobór Świętej Trójcy w Hajnówce

Niekwestionowana wizytówka Hajnówki – okazała świątynia o ciekawej architekturze, jedna z największych cerkwi w Polsce, mogąca pomieścić jednocześnie choćby 5 tysięcy wiernych. W środku jest aż 7 ołtarzy i bogato zdobiony żyrandol w kształcie krzyża greckiego.

Architektoniczna perełka Hajnówki była budowana w latach 1973-92. Poza godzinami nabożeństw wnętrze można zwiedzać po wcześniejszym umówieniu się w kancelarii – więcej informacji znajdziecie na stronie miasta.

Park Miniatur Zabytków Podlasia

Wierną kopię Soboru Świętej Trójcy możemy podziwiać nie wyjeżdżając poza granice Hajnówki. Te i inne charakterystyczne dla regionu budynki znajdziemy w regionalnym parku miniatur, oddającym najdrobniejsze szczegóły kościołów, cerkwi, placów i obiektów architektury drewnianej całego województwa, w skali 1:25.

Choć nigdy nie przepadaliśmy szczególnie za parkami miniatur i nie odwiedziliśmy ich w życiu zbyt wiele, ten hajnowski ma bardzo lokalny charakter. Wśród eksponatów są m.in. meczet w Kruszynianach, klasztor w Wigrach na Suwalszczyźnie, pałac Branickich w Białymstoku czy stacja kolejowa z Białowieży. Wizytę w nim można potraktować jako dopełnienie zwiedzania Podlasia – tym bardziej, jeżeli widzieliśmy większość ze zgromadzonych tu makiet na żywo.

Park Miniatur Zabytków Podlasia jest czynny tylko w okresie wiosenno-letnim, od maja do września.

Białowieża i Białowieski Park Narodowy

Położona w środku lasu Białowieża to siedziba Białowieskiego Parku Narodowego, a jednocześnie bardzo urokliwa miejscowość, pełna drewnianej, tradycyjnej zabudowy. Warto tu przyjechać choćby po to, by przespacerować się wśród tej wyjątkowej architektury – tym bardziej mając świadomość, iż niemal z każdej strony otacza nas gęsty las.

Jedynie skrawek Puszczy Białowieskiej znajduje się w granicach Polski – jednak przez cały czas to ponad 100 tys. km² obszaru chronionego. W centrum miejscowości polecamy odwiedzić park Pałacowy, który ma leśny charakter. Przez jego środek przepływa Narewka – są też stawy, szczególnie pięknie wyglądające wiosną, wśród soczyście zielonej roślinności. Polecamy zajrzeć też do muzeum przyrodniczo-leśnego, mieszczącym się w jednym z budynków Parku Narodowego.

Rezerwat pokazowy Żubrów

Białowieski Park Narodowy słynie z żubrów – na skraju lasów, mając trochę szczęścia można je spotkać w naturze. Gwarancję ich zobaczenia macie natomiast w pokazowym rezerwacie żubrów pod Białowieżą – konkretnie tutaj. Bilety wstępu i godziny otwarcia możecie sprawdzić na stronie parku.

Rezerwat jest oddalony od centrum Białowieży o 5 km. Zamiast wzdłuż głównej drogi, warto przejść się ścieżką przez las. Polecamy edukacyjny szlak ’żebra żubra’, poprowadzony częściowo po kładkach nad podmokłym terenem. Jest warty grzechu o każdej porze roku!

Podlaski Szlak Bociani

Właśnie w Białowieży rozpoczyna swój bieg rowerowy Podlaski Szlak Bociani – bardzo ciekawa, kilkudniowa trasa aż na Suwalszczyznę, która powstała na długo przed wytyczeniem popularnego Green Velo. Podlaski Szlak Bociani to 412 kilometrów solidnej dawki natury i kultury. Jest poprowadzony spokojnymi drogami o różnej nawierzchni i zahacza o najpiękniejsze miejsca regionu – w tym aż 4 parki narodowe. Zobaczcie nasz film ze szlaku.

Pomnik Żubra w Hajnówce

Jak już wspomnieliśmy, Hajnówka jest bramą do rozległej Puszczy Białowieskiej, sięgającej daleko za granice naszego kraju. Naturalnym jej strażnikiem jest żubr, który spogląda na nas „spod byka” w nieco nastroszonej pozie. Pomnik stoi na miejskim skwerze od 2001 roku i jest obowiązkowym punktem zwiedzania miasta – tym bardziej, iż znajduje się po drodze do innych atrakcji.

Co ciekawe, historia pomnika żubra w okolicach Hajnówki sięga XIX wieku. Pierwszy, mosiężny żubr pojawił się przy drodze między Hajnówką a nieodległym Zwierzyńcem w 1862 roku, na pamiątkę polowania cara Aleksandra II w Puszczy Białowieskiej.

Hajnowski Marcinek

Na koniec artykułu coś słodkiego, czyli najbardziej znany regionalizm kulinarny – hajnowski marcinek. Pracochłonny przekładaniec jest kulinarnym symbolem Hajnówki i okolic Puszczy Białowieskiej – kilka lat temu został choćby wpisany na ministerialną Listę Produktów Tradycyjnych.

Marcinek jest przekładańcem, wyglądem przypominającym tort. Powstaje z 20-30 cienkich placków, przekładanych masą śmietanową, a na końcu posypanych bułką tartą. Dużą wagę przywiązuje się do ostatecznej dekoracji wierzchu ciasta. Będąc w Hajnówce koniecznie spróbujcie tradycyjnego Marcinka – my dodatkowo mieliśmy okazję wziąć udział w warsztatach pieczenia. Własnoręcznie wykonane ciasto smakuje najlepiej

Jak dojechać do Hajnówki?

Hajnówka leży ok. 230 km od Warszawy i raptem 60 od Białegostoku. Stąd już tylko kawałek do granicy z Białorusią – może stąd skojarzenie, iż miasteczko leży na „końcu świata”. Jednak co to za koniec świata, do którego jedzie się tylko 3 godziny ze stolicy?

Do Hajnówki w łatwy sposób można się dostać również pociągiem. Kilka razy dziennie dojedziemy tu pociągiem regionalnym z Białogostoku i Siedlec (tam można się przesiąść na często kursujące pociągi do Warszawy). Raz dziennie dojedziemy do Hajnówki bezpośrednio pociągiem Intercity relacji Warszawa – … Gdynia. Pociąg jedzie okrężną trasą przez Hajnówkę, Białystok, Ełk i Olsztyn.

W Hajnówce działa komunikacja miejska, ale miasto jest na tyle małe, iż do wszystkich atrakcji można dojść bez problemu pieszo.

Artykuł powstał w ramach współpracy z Lokalną Organizacją Turystyczną „Region Puszczy Białowieskiej”. Niezależnie od tego Hajnówkę i okolicę uwielbiamy i wracamy tam za każdym razem, gdy potrzebujemy wyciszenia od Warszawy!

OSTATNIE ARTYKUŁY NA BLOGU