Georges Seurat – biografia i twórczość francuskiego neoimpresjonisty

plndesign.pl 2 tygodni temu

Georges Seurat był jednym z najbardziej znanych francuskich neoimpresjonistów XIX wieku. Jego najbardziej znany obraz „Niedzielne popołudnie na wyspie Grande Jatte” na stałe zapisał się w historii sztuki i uważany jest za dzieło, które rozsławiło stworzony przez Seurata nowy styl – puentylizm.

Spis treści

Toggle

Narodziny twórcy pointylizmu
Poszukiwania nowego stylu
Kąpiel w Asnieres (1883)
Niedzielne popołudnie na wyspie Grande Jatte (1884)
Północne wybrzeże Francji
Paryskie życie
Przedwczesny koniec

Narodziny twórcy pointylizmu

Georges-Pierre Seurat urodził się 2 grudnia 1859 w Paryżu. Jego matka, Ernestine Faivre była córką bogatego jubilera, natomiast ojciec, Chrysostom Seurat pracował jako komornik sądowy i dorobił się majątku, handlując nieruchomościami. Przyszły artysta wychowywał się w dostatku od dziecka i interesował się rysunkiem. Mając siedemnaście lat, rozpoczął naukę w Miejskiej Szkole Rzeźby i Rysunku dopingowany przez wuja Paula Haumonté-Faivre’a, który amatorsko zajmował się malarstwem. W 1878 roku rozpoczął studia w renomowanej Akademii Sztuk Pięknych (École des Beaux-Arts) w Paryżu. Tam studiował rzeźbę pod okiem Henriego Lehmanna oraz pracował nad podwalinami swojej teorii kolorów. W tym czasie dwa wydarzenia sprawiły, iż Seurat stał się w przyszłości jednym z najbardziej znanych przedstawicieli neoimpresjonizmu i twórcą puentylizmu. Pierwszym z nich była czwarta Wystawa Impresjonistów, a drugim lektura książki o teorii sztuki Humberta de Superville, pod której wpływem pozostał do końca życia. Dzięki jej lekturze Seurat stworzył malarstwo intelektualne, oparte na zasadach optyki i biologii.

Poszukiwania nowego stylu

Po odbyciu rocznej służby wojskowej Georges Seurat powrócił do Paryża i wraz z Edmondem-Françoisem Aman-Jeanem wynajął niewielką pracownię. Wykonany kredką portret przyjaciela był pierwszą pracą, jaką młody artysta wystawił na Salonie Niezależnych. W tym czasie zafascynowany impresjonistami Seurat malował również swoje pierwsze obrazy nawiązujące do ich stylu. Od pierwszych martwych natur („Kwiaty w wazonie”, 1879), przez pejzaże („Przedmieścia”, 1882), po liczne portrety pracujących w plenerze ludzi („Łowiący ryby w Sekwanie”, 1883, „Kamieniarz”, 1881, „Kosiarz”, 1881, „Ogrodnik”, 1882). Georges Seurat zafascynowany był teorią koloru, optyką i mechanizmami, dzięki którym oko ludzkie łączy ze sobą różne barwy, tworząc z nich kolejne. Uważnie studiował iluzje optyczne powstające przy oglądaniu obrazów impresjonistów, cenił też wysoko sposób używania kolorów przez Eugène’a Delacroix.

Kąpiel w Asnieres (1883)

Na początku lat osiemdziesiątych XIX wieku Seurat pracował nad metodami łączenia niewielkich plam kolorów podstawowych, które z dalszej odległości dawały złudzenie pełnej palety barwnej. Było to rozwinięcie dywizjonizmu, którego początków należy szukać już u impresjonistów takich jak Claude Monet. Seurat poszedł jednak krok dalej, rozdzielając obraz na niewielkie kropki, tym samym tworząc podwaliny nowego stylu – puentylizmu (pointylizmu). Swoją pracę oparł na solidnych podstawach teoretycznych, głównie dziele francuskiego chemika M.E.Chevreula zatytułowanym „Prawo kontrastu symultanicznego kolorów”.

Pierwszym obrazem namalowanym według nowych zasad była „Kąpiel w Asnieres”. Pokaźnych rozmiarów płótno (dwa na trzy metry) przedstawia scenę znad Sekwany na przedmieściach Paryża. Utrzymano je w jasnej tonacji z przewagą błękitów i zieleni. Diagonalna kompozycja przedstawia trawiasty brzeg i rzekę, z kilkoma kąpiącymi się i odpoczywającymi postaciami. W tle widać rozmywany przez letnią mgłę most i kominy fabryk. Postacie przedstawione są w geometrycznym uproszczeniu, uchwycono je w różnych statycznych pozach. Obraz powstał w nowej technice nazwanej przez Saurata balayé, polegającą na krzyżowych pociągnięciach płaskiego pędzla zmniejszających się w miarę zbliżania się do horyzontu. Artysta długo przygotowywał się do malowania „Kąpieli w Asnieres” tworząc liczne szkice poszczególnych postaci i aż czternaście olejnych studiów przygotowawczych.

Georges Seurat zgłosił obraz do Salonu Paryskiego, jednak jego wniosek został odrzucony. Płótno wystawiono za to na Salonie Niezależnych, gdzie jednak nie zwróciło większej uwagi publiczności. Na jednym artyście wywarło jednak ogromne wrażenie – był nim Paul Signac, późniejszy naśladowca Seurata. W 1886 obraz był pokazywany w Nowym Jorku podczas wielkiej wystawy impresjonistów. Recenzje krytyków i prasy były jednak bardzo nieprzychylne – Ameryka nie była jeszcze gotowa na tak przełomowy styl w sztuce.

Niedzielne popołudnie na wyspie Grande Jatte (1884)

Rozwinięciem koncepcji nowego stylu Saurata było jego najbardziej znane dzieło – obraz „Niedzielne popołudnie na wyspie Grande Jatte”. Płótno ma rozmiary ponad dwa na trzy metry i przedstawia Paryżan odpoczywających na modnej wówczas wyspie. Malarz długo przygotowywał się do stworzenia finalnej wersji obrazu – wcześniej powstało kilka szkiców i studiów kolorystycznych z różnymi wersjami kompozycji. W wersji ostatecznej płótno wypełniła duża grupa ludzi, przedstawicieli różnych klas społecznych, relaksujących się na świeżym powietrzu w słoneczną niedzielę. Saurat dopełnił kompozycję zwierzętami, pupilami odpoczywających. Widzimy wśród nich dwa psy, a także oswojoną małpę. Postacie ludzi uchwycone są w statycznych, posągowych pozach, jedynie mała dziewczynka znajduje się w ruchu. W tle widać liczne drzewa oraz rzekę z pływającymi po niej łodziami i statkami.

Wczesne wersje „Niedzielnego popołudnia…” Georges Seurat namalował tradycyjną techniką, z użyciem płynnych, szerokich pociągnięć pędzla. Wersja ostateczna stworzona została już przy pomocy jego nowej metody – kładzenia na płótno obok siebie drobnych plamek kolorów podstawowych, które obserwowane z dalszej odległości dawały odbiorcy złudzenie pełnej palety barw. Obraz po raz pierwszy zaprezentowano publicznie w 1886 roku, na ósmej wystawie impresjonistów. Nie spotkał się tam z ciepłym przyjęciem. Krytycy zarzucali mu uproszczone, geometryczne przedstawienie postaci, a przede wszystkim dziwną dla nich technikę malowania. Znany francuski krytyk sztuki Félix Fénéon nazwał ją choćby pogardliwie pointylizmem, terminem, który niedługo wszedł do kanonu sztuki. Początkowo niezrozumiane dzieło Seurata niedługo stało się jednym z najbardziej rozpoznawalnych obrazów XIX wieku. W 1924 roku zostało zakupione za 24 tysiące dolarów przez Art Institute of Chicago, gdzie znajduje się do dzisiaj.

Północne wybrzeże Francji

W kolejnych latach Georges Seurat rozwijał swój styl pointylizmu, malując pejzaże morskie na północnym wybrzeżu Francji. Odwiedził położoną w sąsiedztwie Hawru miejscowość Honfleur, gdzie powstały obrazy „Zatoka Honfleur” (1886), „Latarnia morska w Honfleur” (1886) i „La Marie” (1886). W dwa lata później powrócił na północ, tym razem do miasteczka Port-en-Bessin znajdującego się nieopodal Caen. Tu namalował dzieła „Niedziela w Port-en-Bessin” (1888), „Zatoka i nabrzeża w Port-en-Bessin” (1888) oraz „Przypływ w zatoce Port-en-Bessin” (1888).

Paryskie życie

Ostatnie lata swojego krótkiego życia Georges Seurat spędził w Paryżu, rezygnując z malowania w plenerze. Bardzo ciekawym obrazem z tego okresu są „Modelki” (1887) przedstawiające grupę kobiet przygotowujących się do pozowania. Co interesujące w lewej części obrazu widać rozpięte płótno z powstającym „Niedzielnym popołudniem na wyspie Grande Jatte”. „Kankan” z roku 1889 to dynamiczne ujęcie atmosfery jednego z kabaretów z muzykami w lewym dolnym roku i tańczącymi dziewczynami wypełniającymi prawą stronę kompozycji. Z kolei „Pudrująca się kobieta” (1889) jest portretem konkubiny i matki dziecka malarza, Madeleine Knobloch. Związek utrzymywany był w tajemnicy i dopiero po śmierci Seurata przyjaciele dowiedzieli się o nim.

Seurat nie stworzyłby pointylizmu, gdyby nie jego doskonałe przygotowanie artystyczne. Artysta od młodości ćwiczył rysunek, szczególną uwagę zwracając na rozkład światła i cieniowanie dzięki kropkowanych gradientów. Za mistrzowski przykład takiego dzieła służyć może „Portret Paula Signaca” (1890), ale i wcześniejsze prace zasługują na uwagę. Wśród nich warto wspomnieć o „Trębaczu” (1887), „Matce artysty” (1882) czy „Kobiecie przy sztaludze” (1884).

Przedwczesny koniec

W 1890 roku Georges Seurat rozpoczął pracę nad swoim ostatnim wielkim dziełem – obrazem „Cyrk”. Na płótnie widnieje dynamiczna scena z jednego z paryskich przedstawień. Centralną postacią jest woltyżerka jadąca na stojąco na koniu, po jej prawej stronie widzimy tresera, a górną i dolną część kompozycji zajmuje dwójka akrobatów. W tle autor umieścił zachwyconą publiczność i orkiestrę. Obraz nie został niestety ukończony. W dniu 29 marca 1891 roku Georges Seurat zmarł w domu swoich rodziców w Paryżu w wieku zaledwie 31 lat. Pochowano go dwa dni później na cmentarzu Père-Lachaise. Niedoceniony za życia gwałtownie stał się jednym z najbardziej znanych francuskich artystów XIX stulecia. Historia sztuki zapamiętała go jako twórcę nowego stylu – pointylizmu – który chętnie kopiowali kolejni znani twórcy, a jego obrazy zaliczane są do najważniejszych dzieł malarstwa końca XIX wieku.